"گامی تاریخی" به سوی حل بحران هستهای جمهوری اسلامی
PB۱۳۹۲ دی ۲۹, یکشنبه
پس از یک دهه کشمکش بر سر پرونده هستهای ایران از روز دوشنبه نخستین گام مشترک دو طرف بر اساس توافقنامه ژنو برداشته میشود. بازرسان آژانس بینالمللی انرژی اتمی بر پایبندی ایران به تعهدات نظارت میکنند.
تبلیغات
گامی تاریخی؛ این عنوانی است که رسانههای غربی به آغاز اجرای توافقنامه موقت ژنو دادهاند. گام نخست این توافق از روز دوشنبه (۲۰ ژانویه/ ۳۰ دی) برداشته میشود. قرار است این نخستین گام در راه رسیدن به توافقی نهایی بر سر برنامه هستهای جمهوری اسلامی ایران باشد.
از روز دوشنبه به استثنای دو مورد، همه تعهدات دو طرف اجرا میشوند. بر این اساس، آزادسازی ۲/ ۴ میلیارد دلار دارایی ایران و تبدیل ذخیره اورانیوم ۲۰درصدی ایران تنها مواردی هستند که به صورت گام به گام انجام میشوند. بنا بر برآوردها، ایران در حال حاضر به حدود ۱۰۰ میلیارد دلار از داراییهای خود دسترسی ندارد.
ایران در چارچوب طرح موسوم به "برنامه اقدام مشترک" از جمله متعهد شده اورانیوم را بیش از ۵ درصد تغلیظ نکند و نیمی از ذخیره اورانیوم تا ۲۰ درصد تغلیظشده خود را اکسید و نیمی دیگر را رقیق کند. بازرسان آژانس بینالمللی انرژی اتمی که در روزهای جمعه و شنبه وارد ایران شدهاند، روز دوشنبه در تأسیسات نظنز و فردو آغاز این فرایندها را تأیید میکنند.
همزمان وزیران خارجه ۲۸ کشور اروپایی لغو آن دسته از تحریمها علیه ایران را رسما اعلام میکنند که در توافقنامه ژنو آمده است. این موضوع بلافاصله در نسخهای ویژه از روزنامه رسمی اتحادیه اروپا درج میشود و جنبه اجرایی پیدا میکند.
معاون امور حقوقی و بینالمللی وزیر امور خارجه شامگاه یکشنبه (۱۹ ژانویه/ ۲۹ دی) در گفتوگو با خبرگزاری جمهوری اسلامی (ایرنا) این موضوع را تأیید کرد. ایرنا به نقل از عباس عراقچی نوشت: «طرف آمریکایی نیز طبق توافق ژنو فردا [دوشنبه] دستور العمل های لازم را به بانک ها، شرکت ها و موسسات اقتصادی ابلاغ می کند.»
بنا بر اعلام واشنگتن، در مهلت ششماهه اجرای توافقنامه ژنو در مجموع تسهیلاتی در حدود ۶ تا ۷ میلیارد دلار برای ایران در نظر گرفته میشود.
امیدواری ظریف به نتیجهبخشی گام نخست
افزون بر این در مهلت شش ماهه تحریم تازهای علیه برنامه هستهای ایران وضع نخواهد شد؛ محدودیت صادرات محصولات پتروشیمی ایران به اروپا برداشته میشود و کشتیهای کشورهای اتحادیه اروپا میتوانند محصولات پتروشیمی ایران را به کشورهای دیگر حمل کنند.
درعین حال تحریم خرید نفت خام ایران پا برجا میماند، اما تلاشی برای کاهش سقف کنونی فروش نفت ایران صورت نمیگیرد. همزمان کشتیهای اروپایی اجازه خواهند یافت نفت ایران را به شش مشتری تا کنونی تحویل دهند. ۲/ ۴ میلیارد دلار درآمد نفتی بلوکهشده ایران که در قالب توافقنامه ژنو آزاد میشود هم از همین شش کشور – چین، هند، ژاپن، کره جنوبی، ترکیه و تایوان – میآید. این مبلغ در ۸ قسط پرداخت میشود؛ قسط آخر ۲۰ ژوئیه ۲۰۱۴. محدودیت تجارت ایران با طلا یا فلزات گرانبها نیز لغو میشود.
ایران در این مدت باید از نصب سانتریفوژهای جدید برای غنیسازی اورانیوم خودداری کند و کار بر روی رآکتور آب سنگین اراک را متوقف کند.
جمهوری اسلامی و گروه موسوم به ۱+۵ (آمریکا، روسیه، فرانسه، بریتانیا، چین، روسیه و آلمان) روز سوم آذرماه سال جاری (۱۳۹۲) پس از ده سال کشمکش بر سر پرونده هستهای ایران با یکدیگر به توافق رسیدند. در مهلت شش ماهه اجرای این توافق مذاکرات برای رسیدن به توافق نهایی ادامه مییابد.
محمد جواد ظریف، وزیر خارجه جمهوری اسلامی، روز یکشنبه در پیامی فیسبوکی ابراز امیدواری کرد که «اجرای مرحله اول نتایج مثبتی برای کشور و صلح و ثبات در منطقه و جهان داشته باشد و زمینه را برای مذاکره اساسی برای راه حل نهایی آماده کند».
توافق تاریخی ایران و ۱+۵ به روایت تصویر و توییتر
پس از ۱۰ سال کشمکش میان ایران و غرب بر سر پرونده هستهای جمهوری اسلامی، دو طرف سرانجام به توافق رسیدند. روند حصول این توافق، جزئیات و واکنشها به آن را در گالری تصویری زیر ببینید.
عکس: Reuters
در نخستین ساعات روز ۳ آذر ۱۳۹۲ (۲۴ نوامبر ۲۰۱۳) اعلام شد که نمایندگان ایران و گروه موسوم به ۱+۵ (اعضای دائم شورای امنیت و آلمان) بر سر ادامه برنامه هستهای جمهوری اسلامی با هم به توافق رسیدند؛ بر اساس این توافق دو طرف فعلا در ۶ ماه آینده متعهد به انجام تعهداتی میشوند.
عکس: Reuters
این توافق پس از ۴ روز جلسات فشرده در نشست "ژنو ۳" در سوئیس به دست آمد. (تصویر: گفتوگوی دیدیر بورکهالتر، وزیر خارجه سوئیس (چپ) با همتای ایرانی خود، محمد جواد ظریف؛ ۲۳ نوامبر در ژنو)
عکس: Martial Trezzini/AFP/Getty Images
نخستین خبرها از توافق یادشده از طریق توییتر و از حساب کاربری مایکل مان، سخنگوی کاترین اشتون، عباس عراقچی، معاون وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی، و محمد جواد ظریف، وزیر امور خارجه کابینه حسن روحانی، منتشر شدند.
عکس: Reuters
حسن روحانی، رئیس جمهوری اسلامی ایران، ساعتی پس از توافق دو طرف در تهران کنفرانس خبری برگزار کرد.
عکس: Tasnim
روحانی همچنین با خانوادههای دستاندرکاران برنامه هستهای ایران دیدار کرد که پیشتر ترور شده بودند.
عکس: Tasnim
حساب کاربری روحانی در توییتر روز یکشنبه توییت کرد: «فردا [دوشنبه، ۴ آذر] صدمین روز تشکیل کابینه و آغاز به کار دولت است. خوشحالم که پیش از صدمین روز توافق [هستهای] حاصل شد.»
عکس: Twitter
رئیس دولت یازدهم در نامهای به رهبر جمهوری اسلامی، روند مذاکرات و حصول توافق را به وی گزارش داده بود. علی خامنهای نیز با استقبال از حصول توافق گفته بود که این رخداد میتواند "پایه اقدامات هوشمندانه بعدی" باشد. (عکس از آرشیو)
عکس: picture-alliance/dpa
حساب توییتری آیتالله خامنهای نیز با هشتگ "مقاومت" نوشت: «مقاومت در برابر زیادهخواهی باید همواره بهعنوان نشان حرکت مقامات در مسیر درست باقی بماند.»
عکس: Twitter
توافق هستهای ژنو در عین حال با اعتراض حمید رسایی، نماینده تهران در مجلس شورای اسلامی و از اعضای "جبهه پایداری" (نزدیک به مصباح یزدی) روبهرو شد. به زعم رسایی، "امضای عهدنامهها، موافقتنامهها و قراردادهای دولت ایران با سایر دولتها یا اتحادیههای بینالمللی، بر اساس قانون اساسی جمهوری اسلامی، پس از تصویب مجلس در اختیار ریاست جمهوری خواهد بود". این موضع با اعتراض دیگر نمایندگان مواجه شد.
عکس: Mardomak News
توافق هستهای ایران و غرب در صحنه بینالمللی نیز واکنشهایی را در پی داشت. رئیسجمهور آمریکا گفت با توافق ژنو برنامه هستهای ایران پیشرفت نخواهد کرد و در گام نخست "ساختار تحریمها" به قوت خود باقی است. اما بنیامین نتانیاهو، نخستوزیر اسرائیل، توافق میان ایران و شش قدرت جهانی را "اشتباهی تاریخی" خواند. اسرائیل در ماههای اخیر دیپلماسی فعالی برای تأثیرگذاری بر توافق ایران و غرب در پیش گرفته بود.
عکس: Saul Loeb/AFP/Getty Images
یک روز پیش از حصول توافق، خبر سفر وزیران امور خارجه کشورهای مذاکرهکننده با ایران به ژنو منتشر شد. این اتفاق که نشانگر نزدیکی مواضع دو طرف بود، در دور پیشتر مذاکرات (ژنو ۲) هم افتاده بود. در نشست "ژنو ۲" اما مذاکرات در آخرین لحظات بینتیجه ماندند. ایران کشورهای غربی را به اختلاف نظر و غرب ایران را به برهم زدن توافق در لحظات آخر متهم کرد.
عکس: picture-alliance/dpa
در نشست "ژنو ۲" همچنین رسانههای ایرانی فرانسه را به مقاومت در برابر تصویب توافقنامه متهم کردند.
عکس: Reuters
توافق یادشده برای یک بازه زمانی شش ماهه انجام شده است. بر این اساس، ایران اورانیوم را بیشتر از ۵ درصد تغلیظ نمیکند، از حجم اورانیوم ۲۰ درصدی خود میکاهد و تأسیسات غنیسازی جدید نمیسازد. غرب هم اقدامی برای کاهش بیشتر فروش نفت ایران انجام نمیدهد، تحریم فلزات گرانبها، صنعت خودروسازی و فروش محصولات پتروشیمی لغو میشود و شورای امنیت سازمان ملل تحریم جدیدی علیه برنامه هستهای ایران تصویب نمیکند.