بهای نفت خام ظرف یک سال گذشته حدود ۷۰ درصد کاهش یافته است. با توجه به قیمت‌های فعلی، شاید بنزین و گازوئیل، مناسب‌ترین سوخت برای خودروهای جهان باشند، اما هیچ تضمینی وجود ندارد که قیمت‌های فعلی پایدار بمانند. اندکی تحرک در بازار راکد فعلی یا یک انفجار در خطوط لوله و گذرگاه‌های آبی مهم می‌تواند منتهی به افزایش دوباره بهای فراورده‌های نفتی شود.

جایگزین سوخت فسیلی

صرفنظر از این احتمالات، بیشتر کارشناسان جهان دراین زمینه اتفاق نظر دارند که ذخائر قابل بهره‌برداری سوخت فسیلی رو به پایان دارد یا به دلیل سنگینی هزینه، استخراج آن‌ها سودآور نیست. بنابراین، جست‌وجوی انرژی‌های جایگزین شونده، اجتناب ناپذیر است و سوخت‌های گیاهی همواره اهمیت بیشتری می‌یابند.

همین واقعیات، سرمایه‌گذاران را متوجه قاره آفریقا کرده است. در اینجا، وسعت زمین‌های قابل کشت کم نیست، اما کم‌آبی و فقر اقتصادی امکان بهره‌برداری از این زمین‌ها را نمی‌دهد. در این‌جا به تازگی انسان‌های گرسنه‌ای که امکان تولید غلات و حبوبات مورد نیاز خود را ندارند، به سفارش بریتیش پترولیوم، زمین‌ها را به زیر کشت گیاهی می‌برند که از آن می‌توان برای خودروهای جهان اتانول گرفت. این گیاه، "یاتروفا" نام دارد.

یاتروفا چیست؟

یاروفا، بوته‌ای مقاوم با میوه‌ای شبیه به بادام است. این گیاه، خوراکی نیست و حتی نمی‌تواند به مصرف تغذیه حیوانات برسد. میوه یاتروفا سرشار از روغنی است که بر اساس مطالعات انجام شده می‌تواند به سوخت گیاهی تبدیل شود. کنسرن مرسدس آلمان، در سال‌های ۲۰۰۵ و ۲۰۰۶ یک گروه مطالعاتی را در هند مامور انجام آزمایشاتی روی یاتروفا کرد. هدف آن‌ها، یافتن اراضی مناسب گشت یاتروفا و استفاده از میوه این گیاه در تولید "بیودیزل" بود. کشاورزان هندی، پیش از آن بوته یاتروفا را به عنوان حصار پیرامون مزارع خود می‌کاشتند تا محصولات آن‌ها از تعرض حیوانات مصون بماند.

آزمایشاتی که در هند انجام شد موفقیت‌آمیز بود و نشان داد که یاتروفا به لحاظ علمی و اقتصادی قابلیت استفاده برای تولید بیودیزل را دارد. اما اکنون بریتیش پترولیوم به این فکر افتاده است که از میوه یاتروفا برای تولید الکل اتانول استفاده کند که جایگزین بنزین می‌شود.

گسترش فضای سبز یا تشدید بحران غذائی؟

کمپانی نفت بریتانیا، با جلب همکاری دولت موزامبیک، یک زمین ۲۵۰۰ هکتاری را به زیر کشت یاتروفا برده است. برای جلب همکاری کارگرانی که در گرمای شدید هوا باید در این مزرعه کار کنند، مشوق‌هائی نیز در نظر گرفته شده است. مثلا مجری طرح برای بچه‌های کشاورزان لباس متحد‌الشکل مدرسه می‌خرد و آنان را به تحصیل ترغیب می‌کند.

مرسدس بنز، هنگام اجرای پروژه تولید بیودیزل از یاتروفا، به اراضی بی‌حاصلی در گجرات هند توجه داشت که در محل به زمین مرده معروف است. کشت یاتروفا اگر تنها در اراضی بایر آسیا و آفریقا منتهی شود، به گسترش فضای سبز، تلطیف محیط زیست و بهبود بازار کار منتهی می‌شود. اما استفاده از زمین‌های کشاورزی موجود برای کشت یاتروفا، سبب تشدید بحران غذائی جهانی خواهد شد. در این صورت، مثلا تهی دستان قاره آفریقا باید همچنان گرسنگی بکشند و شاهد رشد گیاهی باشند که قرار است موتور خودروهای شهرنشینان را به کار ‌اندازد.

با توجه به این دغدغه‌ها، کارشناسان به دولت‌ها توصیه اکید می‌کنند که اجازه تبدیل شدن اراضی کشاورزی حاصلخیز را به مزارع کشت یاتروفا ندهند، اما اگر کنسرن‌ها به کشت این گیاه در مناطق خشک کویری و زمین‌های بی‌حاصل علاقه نشان دادند، از این اقدام استقبال کنند.