تنها یک روز پس از برقراری پل هوایی برای رساندن کمک‌های سازمان ملل به قحطی‌زدگان سومالی، از مگادیشو پایتخت این کشور نبردهای سنگینی میان نیروهای دولتی و شورشیان اسلام‌گرای گروه «الشباب» گزارش می‌شود.

طبق گزارش‌ها، از بامداد پنجشنبه (۲۸ ژوئيه/۶ مرداد)، نبردهای سنگینی میان شبه‌نظامیان اسلام‌گرای گروه الشباب از یک‌سو و نیروهای دولتی سومالی و سربازان اتحادیه‌ی آفریقا از دیگر سو درگرفته است. گفته می‌شود که گروه الشباب ۴۰ درصد از مگادیشو را در کنترل خود دارد.

طرف‌های درگیر در این نبردها از مسلسل‌سنگین، آتشبار و توپ استفاده می‌کنند. به گفته‌ی شاهدان عینی، نیروهای نظامی اتحادیه‌ی آفریقا بامداد پنجشنبه با تانک وارد یکی از مناطق تحت کنترل شبه‌نظامیان الشباب شده‌اند. سربازان اتحادیه‌ی آفریقا برای پشتیبانی از نیروهای نظامی طرفدار دولت سومالی به این کشور گسیل شده‌اند.

معمولا درگیری‌های نظامی میان ارتش سومالی و شورشیان الشباب، به کشته شدن شمار زیادی غیرنظامی نیز منجر می‌گردد. ولی از شمار قربانیان نبردهای امروز اطلاعی در دست نیست.

سازمان ملل متحد روز چهارشنبه نخستین محموله‌ی کمک‌های خود را با یک هواپیما به مگادیشو فرستاد. این محموله شامل مواد غذایی ویژه برای صدها کودکی بود که به دلیل خشکسالی و قحطی در سومالی، در خطر مرگ قرار دارند.

ناظران معتقدند که کمک‌های ارسالی، حداکثر می‌توانند به نیازهای فوری ۵ درصد از قحطی‌زدگان پاسخ دهند. این‌ها کسانی هستند که به دلیل قحطی و ناامنی، از مناطق زندگی خود، به مگادیشو یا کشورهای همسایه چون کنیا و اتیوپی گریخته‌اند. اردوگاه‌های آوارگان در مناطق یادشده مملو از این افراد است.

ولی بخش اعظم قحطی‌زدگان و گرسنگان در بخش جنوبی سومالی زندگی می‌کنند و رساندن کمک به آنان کار دشواری است. این مناطق تحت کنترل شبه‌نظامیان الشباب است که به دلیل تعصبات ایدئولوژیک، کمک‌های بین‌المللی را نمی‌پذیرند و اجازه‌ی ورود سازمان‌های امداد را به این مناطق نمی‌دهند.

شورشیان الشباب چه کسانی هستند؟

با سرنگونی رژیم زیادباره در سومالی در سال ۱۹۹۱، ساختارهای دولتی در این کشور فروریخت و این کشور درگیر نبردهای طایفه‌ای بر سر قدرت شد. سومالی سال‌های متمادی عرصه‌ی تاخت و تاز باندهای مسلح و شبه‌نظامی بود. مذاکرات صلح در سال ۲۰۰۰ به تشکیل دولتی موقت انجامید که ضعیف بود و به دلایل امنیتی حتا نمی‌توانست مرکز خود را در مگادیشو تشکیل دهد.

پیامدهای جنگ داخلی برای مردم سومالی مصیبت‌بار بود. نبردهای منظم طایفه‌ها و باندهای مختلف، کشور را ناامن و نابسامان و اقتصاد آن را ویران ساخت.

گروه‌های اسلام‌گرا برندگان اصلی وضعیت نابسامان سومالی بودند. گسترش و قدرت‌گیری این گروه‌ها روز افزون بود. در سال ۲۰۰۶ بخش‌های اصلی مگادیشو نیز به دست اسلام‌گرایان افتاده بود که خواهان تشکیل حکومتی اسلامی در سومالی بودند.

در نبود ساختارهای واقعی دولتی و دستگاه قضایی، کار قضاوت در مناطق مختلف نیز برعهده‌ی اسلام‌گرایان افتاده بود. آنان در محکمه‌ها، قوانین شرعی را به کار می‌بستند. این محکمه‌ها که از پشتیبانی گروه‌های شبه‌نظامی نیز برخوردار بود، در سال ۲۰۰۰ در «اتحادیه‌ی محاکم اسلامی» متحد شدند.

گروه اسلام‌گرای الشباب نیز در سال ۱۹۹۸ در چارچوب همین اتحادیه‌تاسیس شد. این گروه تا سال ۲۰۰۴ حدود ۴۰۰ جوان جنجگو و متعصب سومالیایی را در صفوف خود متشکل ساخت. رهبر این گروه «عدن حاجی آیرو» بود که گفته می‌شود در یکی از اردوگاه‌های شبکه‌ی ترور القاعده در افغانستان آموزش دیده است. وی بعدها در جریان یک حمله‌ی هوایی آمریکا به سومالی کشته شد.

اسلام‌گرایان نه تنها خواهان حکومتی اسلامی در سومالی بودند، بلکه همچنین مسلمانان در کشورهای همسایه را نیز به شورش علیه دولت‌های خود فرامی‌خواندند. اتیوپی که از گسترش نفوذ اسلام‌گرایان در سومالی و نفوذ آنان بر مسلمانان خود به وحشت افتاده بود، در ماه دسامبر سال ۲۰۰۶ نیروهای نظامی خود را به سومالی گسیل داشت. ارتش اتیوپی توانست در مدت کوتاهی در مگادیشو اسلام‌گرایان را از قدرت برکنار کند. در نتیجه‌ی این نبردها به گروه‌های اسلام‌گرا و از جمله الشباب تلفات سنگینی وارد شد.

ولی الشباب بعدها تجدیدسازمان یافت و عمدتا به گونه‌ای مستقل فعالیت‌های خود را دنبال کرد. الشباب در سومالی به قتل‌های سیاسی زیادی دست ‌زد. طبق ارزیابی‌ها، این گروه تا سال ۲۰۰۷ بیش از ۷ هزار ستیزه‌جو در صفوف خود سازمان داده بود. این گروه توانست بر بخش‌های جنوبی سومالی و نیز بخش‌هایی از پایتخت آن مگادیشو حاکم شود.

جنگ این گروه علیه سربازان اتیوپی باعث شد که در میان گروه‌های اسلامی برجسته شود و ادعای رهبری مبارزات مسلحانه را مطرح کند. هم اکنون مناطقی که در سومالی تحت کنترل الشباب است، وسیع‌تر از مناطق تحت کنترل دیگر گروه‌های مسلح است.

استقرار حکومتی چون طالبان در سومالی

الشباب خواهان استقرار یک حکومت اسلامی در سومالی و کاربست قوانین شرعی در این کشور است. آمریکا در سال ۲۰۰۸ نام الشباب را وارد فهرست سازمان‌های تروریستی کرد. گفته می‌شود امروزه در صفوف شبه‌نظامیان گروه الشباب، ستیزه‌جویانی از دیگر کشورها و از جمله از پاکستان و افغانستان و چچن‌ها نیز وجود دارند.

پس از خروج نیروهای اتیوپی از سومالی، الشباب تبلیغات خود را عمدتا متوجه «جهاد» در سراسر آفریقا کرده است. این گروه بارها تهدید کرده که در اوگاندا و بروندی به عملیات تروریستی دست خواهد زد، زیرا این دو کشور از جمله کشورهایی هستند که برای پشتیبانی از دولت موقت سومالی سرباز به این کشور فرستاده‌اند.

ناظران سیاسی معتقدند که الشباب خواهان استقرار حکومتی چون حکومت طالبان (پیش از سال ۲۰۰۲) در سومالی است. از اقدامات سنگدلانه‌ی این گروه در مناطق تحت کنترلش فیلم‌های زیادی منتشر شده است. فیلم‌هایی که نشان می‌دهند، افرادی که به جاسوسی متهم شده‌اند، اعدام می‌شوند یا اعضای بدن آنان قطع می‌شود. جهادگران الشباب اخیرا دو دختر جوان را اعدام کردند.

الشباب و انکار قحطی در سومالی

الشباب در فاجعه‌ی قحطی و گرسنگی در سومالی نقشی ویرانگر دارد. این سازمان معتقد است که در سومالی فقط خشکسالی وجود دارد و خود این سازمان قادر به مبارزه علیه پیامدهای آن است. این سازمان از ورود امدادگران بین‌المللی به مناطق تحت کنترل خود جلوگیری می‌کند.

الشباب تنها در فاصله‌ی سال‌های ۲۰۰۸ تا ۲۰۰۹ بیش از ۴۰ همکار سازمان‌های امدادگر بین‌المللی را با این بهانه که جاسوس غرب و مبلغان مسیحی بوده‌اند به قتل رسانده است.

اکنون نیز که سومالی در وضعیت فاجعه‌باری به سر می‌برد، الشباب دست از مواضع پیشین خود برنداشته است. اخیرا یک بار سخنگوی این سازمان موافقت خود را با ارسال کمک‌های بین‌المللی اعلام کرد. ولی چند روز پیش بار دیگر اعلام کرد که ورود نیروهای امداد وابسته به سازمان ملل به مناطق تحت کنترل الشباب مجاز نیست.

الشباب اعلام کرده که در سومالی خشکسالی وجود دارد، ولی این سازمان وجود قحطی و گرسنگی در سومالی را انکار می‌کند و آن را «تبلیغات خارجی» می‌داند. این سازمان معتقد است که به تنهایی می‌تواند بر مشکلات موجود غلبه کند. این در حالی است که سازمان ملل اخیرا جنوب سومالی را رسما منطقه‌ی قحطی‌زده اعلام کرد.

BM/SI