سازمان گزارشگران بدون مرز گزارش سالانه خود در باره آزادی مطبوعات در سال ۲۰۱۲ را روز چهارشنبه، (۱۱ بهمن/ ۳۰ ژانویه) منتشر کرد.

در این گزارش ایران به لحاظ آزادی مطبوعات به رغم یک پله صعود همچنان در ردیف ۱۷۴ جدول قرار دارد و در واقع، جز قعرنشینان این جدول است. ایران "پنجمین زندان بزرگ خبرنگاران در دنیا" به شمار می‌رود. تنها کشورهایی مانند سومالی، کره شمالی و ترکمنستان وضعیتی بدتر از ایران دارند. چین و کوبا و سودان هم در مرتبه‌هایی بهتر از ایران قرار گرفته‌اند.

در سال‌های گذشته مرتبه نازل ایران بیش از همه به تحمل حبس‌های سنگین شماری از روزنامه‌نگاران، فرار شمار دیگری از آنها از کشور به دلیل تداوم سرکوب‌های پس از انتخابات ۱۳۸۸، توقیف برخی از نشریات و کنترل و فیلترینگ اینترنت و شبکه‌های اجتماعی برمی‌گشته است. در گزارش امسال فشار بر خانواده‌ها و بستگان روزنامه‌نگاران ایرانی که در رسانه‌های بین‌المللی فعالیت می‌کنند نیز به نکات منفی پرونده جمهوری اسلامی ایران در زمینه آزادی مطبوعات افزوده شده است.

اثرات بحران اقتصادی بر آزادی مطبوعات

در سال ۲۰۱۲ رسانه‌هایی مانند بی‌ بی ‌سی فارسی و رادیو فردا از تلاش‌های مکرر جمهوری اسلامی برای اعمال فشار بر برخی از بستگان و اعضای خانواده‌های خبرنگاران خود در ایران خبر دادند. هدف از این تلاش‌ها واداشتن خبرنگاران به قطع همکاری با رسانه‌های یادشده و حتی همکاری اطلاعاتی با جمهوری اسلامی عنوان شده است.

رکود در آسیا و برخی عقب‌گشت‌ها در اروپا عمده‌ترین شاخص‌های دیگر گزارش سالانه سازمان گزارشگران بدون مرز در باره وضعیت آزادی مطبوعات در جهان در سال ۲۰۱۲ است.

بحران اقتصادی در اروپا اثرات خود را بر آزادی مطبوعات نیز بر جای گذاشته است. نیازهای مالی شماری از نشریات معتبر این قاره آنها را به وانهادن استقلال ژورنالیستی خود به این یا آن مقدار سوق داده است. برای مثال یونان در جدول مربوط به آزادی مطبوعات از ردیف ۷۰ به ردیف ۸۴ سقوط کرده است. در مجارستان هم قانون جدید مطبوعات که دولت راستگرای حاکم به اجرا گذاشته عملا موقعیت این کشور را در جدول یادشده ۱۶ مرتبه کاهش داده است. مجارستان حالا در ردیف ۵۶ جدول ایستاده است.

مرگبارترین سال برای روزنامه‌نگاران

ترکیه نیز سال گذشته در زمینه آزادی مطبوعات روندی رو به عقب داشته و با ۶ درجه سقوط در مرتبه ۱۴۸ جدول گزارشگران بدون مرز ایستاده است. ۴۲ خبرنگار ترک و کرد با استناد به قانون "مبارزه با تروریسم" در بازداشت به سر می‌برند و تعدادی نشریه نیز در سال ۲۰۱۲ ممنوع شده‌اند. روز دوشنبه گذشته (۹ بهمن/ ۲۸ ژانویه) دادگاه عالی حقوق بشر اروپا نیز ترکیه را به دلیل همین محدودیت‌ها مورد انتقاد قرار داد.

هم در تونس و هم در مصر دو سال پس از انقلاب‌های موسوم به بهار عربی همچنان شماری از روزنامه‌نگاران آماج حمله و محاکمات قضایی‌اند. بنا به داده‌های جامعه بین‌المللی دفاع از حقوق بشر، برخورد و سرکوب علیه روزنامه‌نگاران منتقد در مصر بعضا شدیدتر از دوران دیکتاتوری مبارک است.

در سال گذشته بنا به داده‌های موسسه بین‌المللی مطبوعات (Ipi) در مجموع ۱۳۹ روزنامه‌نگار به هنگام انجام فعالیت در گوشه و کنار دنیا جان خود را از دست داده‌اند. موسسه یادشده که از سال ۱۹۹۷ چنین فهرستی را تهیه می‌کند می‌گوید که شمار کشته‌شدگان در سال ۲۰۱۲ در ۶ سال گذشته بی‌سابقه بوده است. سوریه، سومالی و پاکستان خطرناکترین کشورها برای روزنامه‌نگاران بوده‌اند. شماری از روزنامه‌نگاران نیز در برزیل و مکزیک به دلیل گزارش‌های افشاگرانه‌اشان در باره باندهای مواد مخدر به قتل رسیده‌اند.

در رأس جدول گزارشگران بدون مرز به ترتیب فنلاند، هلند و نروژ قرار دارند. مقررات لیبرال در زمینه دسترسی به اطلاعات دوائر و موسسات دولتی و حفاظت از ناشناس‌ماندن منابع خبری روزنامه‌نگاران در این سه کشور جایگاه برجسته‌ای دارد. در فنلاند از سال ۲۰۱۰ حق قانونی هر شهروند است که بتواند از اینترنت با سرعت بالا برخوردار شود.