گزارشگران بدون مرز: ایران در قعر فهرست آزادی رسانهها
۱۴۰۲ اردیبهشت ۱۳, چهارشنبه
سازمان گزارشگران بدون مرز در روز جهانی آزادی رسانهها ۲۱مین رتبهبندی سالانه خود در مورد آزادی رسانهها و امنیت خبرنگاران در جهان را منتشر کرد. چهار کشور به ترتیب در آخر لیست قرار دارند: ایران، ویتنام، چین و کره شمالی.
تبلیغات
سازمان گزارشگران بدون مرز در روز جهانی آزادی رسانهها در سوم ماه مه (۱۳ اردیبهشت)، ۲۱مین رتبهبندی سالانه خود در زمینه آزادی رسانهها و امنیت روزنامهنگاران در جهان را منتشر کرد.
در این ردهبندی جهانی ۲۰۲۳ آزادی رسانهها ۱۸۰ کشور و قلمرو سرزمینی جهان مورد ارزیابی قرار گرفتهاند. در این گزارش اوضاع در ۳۱ کشور "خیلی بد"، در ۴۲ کشور "بد"، در ۵۵ کشور "مشکلدار" و در ۵۲ کشور "خوب" یا "نسبتا خوب" ارزیابی شدهاند.
به عبارت دیگر از هر ده کشور وضعیت روزنامهنگاری در هفت کشور بد است و فقط در سه کشور رضایتبخش است.
جمهوری اسلامی ایران در رتبه ۱۷۷ از ۱۸۰ کشور پس از کره شمالی، چین و ویتنام قرار گرفته و تنها سه رتبه با کره شمالی فاصله دارد.
کشورهای خاورمیانهای از جمله مصر، عراق، یمن، عربستان سعودی، بحرین و سوریه وضعیت نسبتا بهتری در مقایسه با جمهوری اسلامی دارند.
در این رتبهبندی، بدون تغییر نسبت به سال گذشته، نروژ همچنان آزادترین کشور برای رسانهها و خبرنگاران است و کره شمالی نیز همچنان وحشتناکترین کشور جهان برای روزنامهنگاران به شمار میرود.
در این رتبهبندی، جمهوری اسلامی ایران نیز به عنوان یکی از مخوفترین کشورها برای روزنامهنگاران و پس از ترکمنستان جای گرفته است. همه کشورهای همسایه ایران از لحاظ آزادی رسانهها وضعیت نسبتا بهتری دارند.
به گفته سازمان گزارشگران بدون مرز، بهطور کلی از هر ۱۰ کشور جهان، در هفت کشور آزادی مطلق رسانه رعایت نمیشود و روزنامهنگاران در معرض فشار و تهدید قرار دارند.
در آغاز این گزارش آمده است که بحرانها، جنگها و گسترش مستمر حاکمیتهای استبدادی باعث شده که وضعیت آزادی مطبوعات در سال گذشته بیش از سالهای گذشته بیثبات باشد.
تحولاتی مانند سرکوب تقریباً کامل گزارشهای مستقل در روسیه در نتیجه جنگ اوکراین، دستگیری گسترده کارکنان رسانه در ترکیه و افزایش نقض حقوق خبرنگاران در حاشیه گردهماییها در آلمان باعث شده که بسیاری از کشورها در رتبهبندی سقوط کنند.
سازمان گزارشگران بدون مرز در گزارش سال ۲۰۲۳ خود، درباره گسترش اطلاعات نادرست و اخبار جعلی نیز هشدار داده است.
بر اساس این گزارش، در دوسوم از ۱۸۰ کشوری که ارزیابی شدهاند سیاستمداران "در ایجاد کارزارهای تبلیغاتی و اخبار نادرست و جعلی نقش عمدهای دارند." در این رابطه بهویژه از کشورهای روسیه، هند، چین و مالی نام برده شده است.
آلمان در رده بندی آزادی مطبوعات پنج پله سقوط کرده است و اکنون در رتبه ۲۱ قرار دارد. کشورهایی مانند هلند، جمهوری چک، لتونی، اسلواکی و کانادا وضعیت بهتری نسبت به آلمان دارند. حتی کشورهای کمتر شناختهشدهای مانند تیمور شرقی و ساموآ از آلمان پیشی گرفتهاند.
به گفته گزارشگران بدون مرز، دلیل اصلی بدتر شدن وضعیت آزادی مطبوعات در آلمان افزایش خشونت علیه خبرنگاران است. سال گذشته ۱۰۳ حمله فیزیکی به خبرنگاران ثبت شده است.
دوران تلخی برای روزنامهنگاران
پژوهشی تازه نشان میدهد که از سالها پیش وضع آزادی مطبوعات به این خرابی نبوده است. بیش از چهار پنجم مردم جهان در کشورهایی زندگی میکنند که خبرنگاران در فعالیت اطلاعرسانی آزاد نیستند.
عکس: Fars
کارنامهی منفی ترکیه و اوکراین
پژوهشی که از سوی بنیاد مستقل "فریدم هاوس" منتشر شده نشان میدهد که در سال ۲۰۱۳ تنها ۱۴ درصد از مردم جهان از آزادی نشر به معنای واقعی برخوردار بودند و خبرنگاران در انجام کار خود محدودیتی نداشتند. از سال ۱۹۹۶ تا کنون این بدترین بیلان بوده است. امروزه در کشورهایی مانند ترکیه و اوکراین نیز رسانههای جمعی با اشکالات جدی روبرو هستند.
عکس: picture-alliance/AP Photo
اوضاع وخیم آسیای میانه
"فریدم هاوس" وضعیت آزادی نشر و بیان را در ۱۹۷ کشور جهان به دقت بررسی کرده و به آنها نمره داده است. کشورهای ترکمنستان، ازبکستان و روسیه سفید بدترین وضع و کشورهای هلند، نروژ و سوئد بهترین وضع را دارند.
عکس: picture-alliance/dpa
حمله به روزنامهنگاران
در ترکیه روزنامهنگاران بارها مورد حمله قرار گرفتهاند. در زمان اوجگیری اعتراضات ضددولتی پیرامون "پارک گزی" بسیاری از خبرنگاران دستگیر شدند. بنا به گزارش "کمیته حمایت از روزنامهنگاران" در اوایل دسامبر گذشته ۴۰ روزنامهنگار در ترکیه زندانی بودند. دولت تلاش میکند مالکیت و سرپرستی رسانههای مستقل را به دست گیرد.
عکس: AFP/Getty Images
گزارشگران "نامطلوب"
در جریان اعتراضاتی که در "میدان" کیف صورت گرفت، رسانهها قادر نبودند وقایع را آزادانه پوشش دهند. تتیانا چورنول که به خاطر انتقاد از ویکتور یانوکوویچ، مورد حمله قرار گرفته بود، ارگانهای زیر فرمان رئیس جمهور سابق را مقصر میداند.
عکس: Genya Savilov/AFP/Getty Images
مبارزه با دروغ
در چین و روسیه نیز رسانهها وضعیت ناپسندی دارند. دولت روسیه خبرگزاری "ریا نووستی" را تعطیل کرد و آن را در خدمت خود در آورد. مردم روسیه با شعار "این قدر دروغ نگویید!" اعتراض خود را به اقدام دولت ابراز کردند.
عکس: picture-alliance/dpa
امریکا هم اشکال دارد!
رسانههای جمعی در امریکا هم مشکلاتی دارند. به بهانه "امنیت ملی" از دسترسی روزنامهنگاران به اطلاعات دولتی جلوگیری میشود. به روزنامهها گفته میشود که حتما باید منابع اطلاعات خود را ذکر کنند. دولت کار برخی از روزنامهنگاران را با اعمال شنود تلفنی، دنبال میکند.
عکس: picture-alliance/AP Photo
سقوط به عهد مبارک
در مصر محمد مرسی، رئیس جمهور اسلامگرا، وضع دشواری برای رسانهها پدید آورده بود، اما پس از برکناری او اوضاع وخیمتر شد. نظامیانی که از میانه سال ۲۰۱۳ قدرت را به دست گرفتند، خبرنگاران زیادی را دستگیر و ۵ نفر را به قتل رساندند. در زمان حاضر در رسانههای جمعی به ندرت در انتقاد از دولت گزارش یا خبری منتشر میشود.
عکس: AFP/Getty Images
روندهای مثبت
گاهی هم اوضاع رو به بهبود است، مثلا در مالی. پس از انتخابات ریاست جمهوری و طرد اسلامگرایان افراطی از بیشتر مناطق کشور، وضعیت آرامی پدید آمده که فعالیت آزادانهی رسانهها را تسهیل کرده است.
عکس: AFP/Getty Images
بهبود شرایط در قرقیزستان و نپال
این تصویر قرقیزستان را نشان میدهد که در سال ۲۰۱۳ روزنامهنگاران امنیت بیشتری داشتند. در نپال هم روندی کمابیش مثبت شروع شده ، هرچند هنوز تمام موانع از سر راه اطلاعرسانی آزاد برداشته نشده است. گفته میشود که در اسرائيل هم رسانهها امروزه با آزادی بیشتری فعالیت میکنند.
عکس: AFP/Getty Images
رسانههای ایران در اسارت خط قرمزها
در ایران به ویژه روزنامههای مستقل زیر فشار مراقبت دولتی و خودسانسوری رنج میبرند. نشریات با کمترین تجاوز به "خط قرمزها" پروانه انتشار خود را از دست میدهند. آخرین نمونه روزنامه ابتکار بود که چند روز به توقیف افتاد.
عکس: ebtekarnews.com
وضعیت بیثبات رسانهها در ایران
با توقیف هر روزنامه تنها آزادی بیان آسیب نمیبیند، بلکه وضعیت معاشی طیفی از کارکنان نیز به خطر میافتد. روزنامهنگاری در ایران در شمار ناامنترین حرفههاست و هنوز هیچ نهاد مستقلی از منافع حرفهای کارکنان مطبوعات دفاع نمیکند.