در سال ۲۰۲۰ بیش از ۵۰ روزنامهنگار به شکل "هدفمند" کشته شدند
۱۳۹۹ دی ۹, سهشنبه
به گفته سازمان گزارشگران بدون مرز سال ۲۰۲۰ برای کنشگران رسانهای در جهان سالی خوفناک و مرگبار بوده است. برخی از موارد در کشورهایی انجام میگیرد که در آنها بطور رسمی صلح و ثبات حاکم است، مانند اعدام روحالله زم در ایران.
تبلیغات
سازمان جهانی گزارشگران بدون مرز در بیلانی که در پایان هر سال منتشر میکند، گفته است که افزون بر دهها روزنامهنگار زندانی، ربوده شده، تبعیدی و "ناپدید" شده، بیش از ۵۰ روزنامهنگار در سال جاری به شکل هدفمند و با برنامه به قتل رسیدهاند.
بیانیه این سازمان از نجیب شریفی، رئيس "کمیته برای امنیت روزنامهنگاران افغان" نقل کرده است که میگوید: «ظرف تنها ۶ هفته ما ۴ همکار روزنامهنگار را از دست دادیم.»
بیانیه از برخی روزنامهنگاران مقتول نام برده است: محمد الیاس داعی خبرنگار رادیو آزادی که در ماه نوامبر گذشته در هلمند به قتل رسید. داعی ۳۳ ساله و از خبرنگاران فعال در افغانستان بود.
به تازگی و حدود دو هفته پیش ملاله میوند، روزنامهنگاری که شجاعانه از حقوق زنان افغان نیز دفاع میکرد، به قتل رسید. او یکی از دو زن روزنامهنگاری بود که در سال ۲۰۲۰ در افغانستان کشته شد.
واقعیت تلخ این است که اغلب روزنامهنگاران نه در مناطق جنگی، بلکه بیش از پیش در کشورهایی به قتل میرسند که در آنها به طور رسمی صلح و ثبات حاکم است. برای نمونه در مکزیک و هند چندین روزنامهنگار به شکل بیرحمانه به قتل رسیدند.
"جرم و گناه بزرگ" بیشتر روزنامهنگاران مقتول این است که درباره جنایت و تبهکاری و فساد افشاگری میکنند. گزارش درباره تعرضهای جدی به محیط زیست نیز از مضمونهای خطرناکی است که روزنامهنگاران را به کام مرگ میکشد. تأسفبار این است که در بیشتر موارد عاملان و آمران بسیاری از قتلها ناشناخته میمانند و مقامهای مسئول هیچ تحقیقی در جهت پیگرد قاتلان انجام نمیدهند.
در برخی موارد رسانهها حتی اجازه یا جرأت ندارند که از قاتلان اصلی روزنامهنگاران نام ببرند.
در کشورهایی مانند مکزیک، عراق و پاکستان، گروههای مسلح افراطی، سیاستمداران فاسد و باندهای جنایتکار میتوانند به راحتی خود را از دست روزنامهنگاران "مزاحم" خلاص کنند. این درحالیست که به گفته سازمان گزارشگران بدون مرز "مرگ هر روزنامهنگار تعرضی خشن به حق انسانی اطلاعرسانی" است.
بنا بر بیلان گزارشگران بدون مرز علاوه بر خطرهای همیشگی، ویروس کرونا مصیبت تازهای است که در سال ۲۰۲۰ بر سر راه روزنامهنگاران قرار گرفت. در این سال چندین روزنامهنگار قربانی کووید۱۹ شدند؛ برخی مشغول انجام وظیفه خبررسانی بودند، یا به دستور زمامداران دستگیر شده بودند و در ایام اسارت در زندان به ویروس کرونا دچار شدند.
نگاهی به وضعیت بد آزادی رسانهها در چند کشور جهان
یونسکو روز سوم ماه مه را روز آزادی مطبوعات نامیده است. در این روز بر اهمیت آزادی رسانهها تاکید میشود و بخصوص یاد خبرنگارانی گرامی داشته میشود که در رابطه با کار و فعالیتشان جانشان را از دست دادهاند.
عکس: picture-alliance/dpa
مجارستان
دولت راستگرای پوپولیست ویکتور اوربان، نخست وزیر مجارستان، میکوشد صداهای انتقادی در این کشور را خاموش کند. بیشترین فرستندههای رادیو تلویزیونی مجارستان دولتی هستند. مطبوعات محلی نیز در اختیار شرکتهای نزدیک به اوربان قرار دارند.
عکس: picture alliance/AP Photo/M. Balazs
لهستان
مدافعان حقوق رسانهها آزادی مطبوعات در لهستان را، از زمانی که دولت ملی محافظهکار این کشور در سال ۲۰۱۵ دست به اصلاحاتی زده، در معرض خطر میبینند. شمار زیادی از خبرنگاران از کارشان اخراج شدند و جای آنان را خبرنگاران رسانههای محافظهکار پر کردند. کارشناسان رسانهای میگویند که رسانههای خصوصی لهستان که بیشترشان به دولت انتقاد میکنند هم به دور از خبررسانی بیطرفانه هستند.
عکس: Getty Images/AFP/W. Radwanski
ترکیه
تعداد زیادی از خبرنگاران ترکیه در زندانهای این کشور به سر میبرند. جان دوندار، سردبیر پیشین روزنامه انتقادی "جمهوریت"، در آلمان به سر میبرد و در تبعید نیز احساس امنیت نمیکند. ششم اردیبهشت (۲۶ آوریل) دادگاهی در ترکیه جانشین دوندار و چند خبرنگار دیگر روزنامه جمهوریت را به حبسهای طولانی محکوم کرد. ترکیه در فهرست آزادی مطبوعات در جهان در مقام ۱۵۷ از ۱۸۰ قرار دارد.
عکس: picture alliance/dpa/abaca/C. Erok
مالت
دافنه کاروانا گالیتسیا، خبرنگار مالتی، بخاطر گزارشهای تحقیقی افشاکنندهاش درباره فرارهای مالیاتی رهبران جهان معروف و مورد تهدید بود. او در تاریخ ۲۶ اکتبر ۲۰۱۷ بر اثر انفجار بمبی که زیر خودروی او تعبیه شده بود، به قتل رسید. پیش از آن، حساب بانکی او را در پی افشاگریهایش درباره وزیر اقتصاد مالت بسته بودند. وضعیت آزادی مطبوعات در مالت بدتر شده و این کشور در رده ۷۷ فهرست آزادی مطبوعات قرار دارد.
عکس: Reuters/D. Z. Lupi
اسلواکی
در روز ۲۵ فوریه ۲۰۱۸ جان کوشاک، روزنامهنگار تحقیقی اسلواکیایی، همراه با نامزدش مارتینا کوزنیرووا به قتل رسید. کوشاک درباره ارتباط میان کارمندان دولت اسلواکی با مافیای ایتالیا و دیگر معاملهگران بزهکار تحقیق کرده بود. او را تهدید به مرگ کرده بودند و او بدین خاطر در پاییز ۲۰۱۷ به مقامات اسلواکیایی مراجعه کرده بود.
عکس: picture-alliance/dpa/M. Martin
صربستان
الکساندر ووچیچ، رئیس جمهور صربستان، از رسانههای نزدیک به دولت استفاده میکند تا خبرنگاران منتقد را بترساند و بر آنان مهر خیانت بزند. در دسامبر ۲۰۱۸ میلان یووانوویچ، خبرنگار تحقیقی صرب، و همسرش از یک سوءقصد جان سالم به در بردند. خانه آنان را به آتش کشیده بودند. چند روز پس از این واقعه یووانوویچ که درباره فساد ادارات محلی گزارش داده بود مجددا مورد سوءقصد قرار گرفت.
عکس: DW/I. Petrovic
جمهوری چک
در جمهوری چک ماموران امنیتی میلوش زمان، رئیس جمهور کشور، به خبرنگارانی حمله میکردند که درباره انتخاب مجدد او به مقام رئیس دولت گزارش میدادند. میلوش زمان در سال ۲۰۱۷ همگان را فرا خواند تا خبرنگاران را "نابود" کنند و خودش هم در برابر دوربین تلویزیون کلاشنیکفی به دست گرفت که رویش نوشته شده بود "برای خبرنگاران".
عکس: picture-alliance/dpa/CTL/M. Chaloupka
روسیه
رسانههای دولتی روسیه در خدمت تبلیغ برای دولت هستند. رسانههای مستقل در این کشور به شدت زیر فشار از هر نظر، از جمله مالی قرار میگیرند. بیش از ۴۰ خبرنگار و وبلاگنویس در سال ۲۰۱۷ به حبس محکوم شدند و پنج خبرنگار را به زور در کلینیک روانی بستری کردند. روزانه چندین وبسایت در روسیه فیلتر و غیر قابل دسترس میشوند.
عکس: Reuter/S. Zhumatov
آمریکا
هیچ زمانی پیش از این خبرنگاران آمریکا که دونالد ترامپ آنان را "دشمن مردم" مینامد، به اندازه سال ۲۰۱۸ نامههای تهدیدآمیز دریافت نکرده بودند. اینکه این تهدیدها تا چه حد میتوانند واقعی باشند را حمله به دفتر روزنامه محلی "کاپیتال گازت" در آناپولیس در نزدیکی واشنگتن نشان داد. در پایان ماه ژوئن ۲۰۱۸ فردی مسلح وارد دفتر این روزنامه شد و پنج نفر را به ضرب گلوله کشت.