گزارش باستانشناس آلمانی از غارت آثار باستانی عراق و سوریه
SAZ/JT۱۳۹۳ آبان ۲۱, چهارشنبه
حراج کامل آثار باستانی و عتیقه عراق و سوریه را تهدید میکند. مدیر علمی بخش خاورشناسی انستیتو باستانشناسی آلمان مینویسد آنچه بمبها و خشونت نتوانسته ویران کند، امروز به دست بنیادگرایان نابود خواهد شد.
تبلیغات
مارگارتا فون اس، باستان شناس آلمانی از شرایط کنونی شهرهای مهم، تاریخی و فرهنگی خاورمیانه، تصویری بسیار دردناک ترسیم می کند. وی که مدیریت علمی بخش خاورشناسی انستیتوی باستان شناسی آلمان را بر عهده دارد، به عنوان نویسنده مهمان در روزنامه "فرانکفورتر الگماینه" می نویسد: «آنچه که بمب ها و خشونت نتوانسته بود تخریب کند امروز ویرانگریهای بنیادگرایان از میان میبرد.»
فون اس از نابودی باارزش ترین اسناد و آثار تمدنهای کهن در عراق و سوریه اظهار تاسف می کند. بهنوشته او، برای بسیاری از افراط گرایان تجارت اشیاء باستانی و آثار هنری منبع درآمدی پربار است.
اما غیرنظامیان هم بهویژه در حفاریهائی که با هدف سرقت عتیقه انجام می شود، نقش دارند.
همکار انستیتو باستانشناسی آلمان در مقاله خود مینویسد:«برای انسانهائی که درگیر جنگ و وحشت هستند، معامله اشیاء باستانی در بسیاری از موارد تنها امکان دستیابی به وجوه نقد است. کنترلهای بینالمللی و قوانین سختتری از جمله در آلمان باید اجرا شوند تا جلوی حراج کامل این آثار باستانی گرفته شود.»
۱۸۰۰ مرکز باستانی بدون کنترل
برای روشن کردن ابعاد این پدیده، فون اس به شرایط مناطقی چون شمال و مرکز سوریه بین اربیل، فرات، تکریت و مرز ترکیه با عراق اشاره میکند. تنها در شمال سوریه تا سه سال پیش صدها کارشناس خارجی و ده ها باستان شناس سوری در تیم های حفاری مشغول به کار بودند. در بخش های مرکزی این کشور بیش از ۱۸۰۰ مرکز باستانی تاکنون شناسایی شده است. در نتیجه از هم پاشی نظام دولتی دیگر هیچ گونه نظارتی بر این اماکن وجود ندارد.
به نوشته این باستان شناس، عبادتگاهها و مراکز زیارتی منطقه بیش از ساختمانهای تاریخی دیگر طعمه ویرانی شدهاند. وی برای مثال از شهر حلب نام می برد و می نویسد: «یافته های مربوط به قوم هتیتی، معابد قرون وسطایی، کلیساهای دوره بیزانس و مسجدهای قرون وسطا همراه با محله قدیمی شهر حلب کاملا نابود شده اند." آرامگاه های شخصیت های مهم مذهبی مسلمانان نیز از خشونت "دولت اسلامی" در امان نماندهاند. روستای معلوله در نزدیکی دمشق که به خاطر صومعه هایش شهرت جهانی دارد، همانطور ویران شده که مثل مسجد نبی یونس در موصل عراق که بر روی خرابههای یک صومعه متعلق به پیش از میلاد مسیح بنا شده بود.
باستانشناس آلمانی دولتهای غربی را به خاطر جنگ عراق و تحریم ده ساله این کشور در دهه نود، در ویرانی های اخیر مسئول می داند. از دید وی سیستم آموزشی این کشور در جریان جنگ و تحریم ها از میان رفت و مردم با فقر درگیر شدند. موج "افراط گرایی ناشی از فقدان آموزش" نیز قدرت گرفت. بهعنوان نمونه دانشگاه موصل به تازگی رشتههای انسانی و علوم اجتماعی را تعطیل کرد.
میراث فرهنگی سوریه در خطر ویرانی
خشونت در جنگ داخلی در سوریه مدام افزایش مییابد. نتیجه این خشونت تنها کشتار هزاران انسان نیست. بخشهای مهمی از میراث فرهنگی سوریه تاکنون تخریب یا ویران شدهاند. یونسکو آماری از ویرانیهای این کشور را عرضه کرده است.
عکس: Fotolia/waj
جامعه بدون فرهنگ وجود ندارد
جنگ داخلی در سوریه تنها به کشته شدن هزاران انسان منتهی نشده است. این جنگ به ویرانی آثار باستانی این کشور نیز انجامیده است. اقوام سامی، آرامی، آشوری، مصری، بابلی، ایرانی، یونانی و رومی طی بیش از چهارهزار سال آثار بسیار زیادی در این کشور برجای گذاشتهاند. یونسکو، سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی سازمان ملل متحد، نگران ویرانی این میراث فرهنگ جهانی در سوریه است.
عکس: by-sa-Longbow4u
منطقه قدیمی شهر حلب در خطر است
یونسکو در ماه ژوئن سال ۲۰۱۳ هشدار داد که میراث فرهنگی سوریه در جریان جنگ داخلی در این کشور در شش منطقه مهم در خطر ویرانی قرار گرفته است. یکی از این مناطق بخش قدیمی شهر حلب است. منطقه قدیمی حلب در حد فاصل بخش مسیحینشین و یهودینشین، در مرکز این شهر واقع است. شهر حلب تاریخی بسیار قدیمی دارد. نام این شهر حدود دوهزار سال قبل از میلاد برای نخستین بار ثبت شده است.
عکس: Getty Images
آتش در بازار قدیمی شهر حلب
یونسکو به خاطر بازار قدیمی و مشهور شهر حلب (منطقه سوقیه) آن را در فهرست میراث فرهنگی جهان قرار داده است. این بازار ۳۵۰ هکتار وسعت دارد و در خیابانهای آن صدها فروشگاه قرار دارند. در سال ۲۰۱۲ در جریان درگیریهای نظامی در این منطقه بازار حلب به آتش کشیده شد.
عکس: AFP/Getty Images
سوءاستفاده از دژ باستانی شهر حلب
در جریان جنگ داخلی در سوریه از آثار باستانی شهر حلب سوءاستفاده نظامی شده است. یکی از این آثار دژ شهر حلب است که در بخش قدیمی شهر بر روی تپهای واقع شده است. سلسله سلوکیان که پس از اسکندر بر این منطقه حاکم شدند در قرن چهارم پیش از میلاد این دژ را بنا کردند. در این دژ معابد یونانی، رومی، ایرانی، بیزانسی و عثمانی وجود دارند.
عکس: picture alliance/Bildagentur Huber pixel
پرتاب بمب به بخش قدیمی شهر دمشق
بخش قدیمی شهر دمشق پایتخت سوریه نیز با قدمت ۴۰۰۰ ساله خود در فهرست یونسکو به عنوان میراث فرهنگ جهانی قرار دارد. بخش قدیمی شهر دمشق پیش از شروع جنگ داخلی در سوریه با فروشگاهها، رستورانها، کلیساها و مسجدهایش یکی از مراکز دیدنی سوریه بود. در ماه ژوئیه ۲۰۱۳ در این منطقه بمبهایی منفجر شدند و این میراث فرهنگ جهانی هدف درگیریهای مخالفان مسلح سوریه با نیروهای ارتش این کشور شد.
عکس: REUTERS
طاق پیروزی پالمیرا زیر آتش
شهر باستانی پالمیرا در سوریه نیز در خطر است. طاق نصرت این شهر هنوز پابرجاست، اما برخی از حفاریهای باستانشناختی آن تاکنون غارت شدهاند. آثار باستانی شهر پالمیرا نقطه اوجی در معماری سوریه به عنوان نظام شهریِ بیزانسی هستند. نشان گلولهها را در بلوار با ستونهای بلند آن، طاق سوروس و همچنین دیوار معبد بعل میتوان دید.
عکس: Louai Beshara/AFP/Getty Images
قلعه صلاحالدین ایوبی
این بنای باستانی سوریه نیز در مرکز برخوردهای نظامی میان نیروهای دولتی و مخالفان مسلح سوریه قرار دارد. قلعه صلاحالدین ایوبی قلعهای تاریخی در سوریه است که در سال ۱۰۹۹ در جریان جنگهای صلیبی در ۳۰ کیلومتری شرق بندر لاذقیه بنا شده است. مخالفان مسلح سوریه مدعی هستند این قلعه که در اشغال آنها بوده، از طرف نیروی هوایی سوریه بمباران شده است.
عکس: Fotolia/Facundo
تخریب در شهر باستانی بُصری
تئاتر رومی (آمفی تئاتر) سوریه که در سده ۲ میلادی ساخته شده، یکی از میراثهای فرهنگ جهانی است که در شهر باستانی بُصری قرار دارد. این ساختمان هنوز پابرجاست و یکی از بهترین آمفی تئاترهای تاریخی جهان به حساب میآید. سیستم آکوستیک این آمفی تئاتر توجه ویژه نوازندگان موسیقی جهان را به خود جلب کرده است. گفته میشود در جریان جنگ داخلی در سوریه آمفی تئاتر شهر بُصری به شدت آسیب دیده است.
عکس: Fotolia/waj
شهر باستانی مردگان در خطر است
شهرک باستانی "مردگان" در شمال سوریه در فهرست میراث فرهنگ جهانی یونسکو قرار دارد. این شهرک در معرض خطر ویرانی است. در این شهرک خانههای متعددی از دوره بیزانس هنوز باقی هستند. این خانهها تا پیش از شروع جنگ داخلی برقرار بودند، اما با شروع جنگ بعضی قسمتهای این شهر به آتش کشیده و بعضی دیگر غارت شدند.
عکس: Creative Commons/Bertramz
غارت موزهها
موقعیت موزههای موجود در سوریه نیز به شدت بحرانی است. بسیاری از موزههای این کشور در مناطق جنگی قرار دارند. موزه شهر ادلب الواح گلی فراوانی را نگهداری میکند. گرچه از سال ۲۰۱۱ میلادی تا کنون به خاطر تامین امنیت بیشتر بخشهای مهم و قیمتی موزه به دمشق و حلب منتقل شدهاند، اما بیشتر موزههای سوریه وسیلهای برای دفاع از غارت احتمالی متجاوزان سودجو در اختیار ندارند.
عکس: Daniel Leal-Olivas/AFP/Getty Images
نجات میراث فرهنگی سوریه
یونسکو کارشناسان خود را برای جلوگیری از تخریب و غارت میراث فرهنگی سوریه به کمک گرفته است. ایرینا بوکووا، دبیرکل یونسکو، و اخضر ابراهیمی، نماینده سازمان ملل متحد در سوریه، برای حفاظت از میراث فرهنگ جهانی در سوریه روز هفتم شهریور ۱۳۹۲ اعلام کردند کارشناسان این سازمان جهانی در تعقیب ربایندگان میراث فرهنگ جهانی در سوریه هستند. آنها از ماموران مرزی کشورها خواستند مراقب عبور چنین کالاهایی باشند.