روز چهارشنبه (۵ فوریه/۱۶ بهمن) انستیتوی بین‌المللی مطالعات استراتژیک (IISS) در لندن، گزارش سالانه خود درباره موازنه نظامی در جهان را ارائه داد. این گزارش ۴۰۰ صفحه‌ای نمایشی از جنگ‌افزارها در سراسر جهان است که در یک مجلد گردآوری شده است.

در این گزارش قدرت نظامی و صنایع تسلیحاتی ۱۷۱ کشور جهان مورد تحلیل قرار گرفته است. پژوهشگران بریتانیایی در گزارش تازه خود از جمله گرایش‌های زیر را برشمرده‌اند:

گسترش شتابنده صنایع تسلیحاتی چین

مسابقه تسلیحاتی در آسیا ادامه دارد. این امر ناشی از اوضاع امنیتی ناآرام این قاره و افزایش تنش‌ها میان قدرت‌های نظامی منطقه‌ای است. به‌ویژه چین همچنان در حال فعالیت تسلیحاتی برای تبدیل شدن به یک قدرت نظامی جهانی است. این کشور در سال‌های گذشته هرگز در زمینه بودجه تسلیحاتی خود صرفه‌جویی نکرده است. سال ۲۰۱۳ نیز از این قاعده مستثنی نبود.

چین در سال گذشته (۲۰۱۳) در مقایسه با سال ۲۰۱۲ حدود ۶ /۱۱ درصد بیشتر برای جنگ‌افزار هزینه کرده است؛ روی‌هم رقمی بالغ بر ۱۱۲ میلیارد و ۲۰۰ میلیون دلار. باید در نظر داشت که میزان خرید تسلیحات چین از کشورهای خارجی کاهش یافته است، ولی این کشور در عوض تلاش می‌کند صنایع تسلیحاتی خود را با شتاب گسترش بخشد.

چین به‌ویژه ناوگان‌ دریایی و نیروی هوایی خود را گسترش می‌دهد. دیگر غرب و روسیه انحصار جنگ‌افزارهای دارای تکنولوژی عالی مانند ناوهای هواپیمابر، پهپادها و جنگنده‌ها را در اختیار ندارند. با این همه مخارج تسلیحاتی چین هنوز حدود یک پنجم ایالات متحده آمریکاست و اگر این کشور واقعا روزی هزینه‌های نظامی خود را به سطح آمریکا برساند، باز بیش از ۲۰ سال طول خواهد کشید تا موازنه نظامی بین آن دو برقرار شود.

هند و ژاپن

هند نیز تسلیحات خود را گسترش می‌دهد. این کشور اخیرا به جرگه کشورهایی پیوست که دارای ناو هواپیمابر هستند. ناو هواپیمابر هند ساخت خود این کشور است. همزمان نیروی هوایی هند جنگنده‌های "میگ ۲۹ کی" را به خدمت گرفت. طبق گزارش انستیتوی بین‌المللی مطالعات استراتژیک لندن، هزینه‌های تسلیحاتی هند افزایش می‌یابد. این هزینه‌ها در سال ۲۰۱۳ بالغ بر ۳۶ میلیارد و ۳۰۰ میلیون دلار بوده است.

ژاپن نیز که با چین بر سر جزایر واقع در دریای جنوب چین در مناقشه دائمی است، به‌ویژه نیروی هوایی خود را تقویت می‌کند. قرار است جنگنده‌های اف ۳۵ به توان نظامی نیروی هوایی ژاپن بیفزایند. هزینه‌های تسلیحاتی ژاپن در سال ۲۰۱۳ بالغ بر ۵۱ میلیارد دلار بوده است.

کاهش نفوذ صنایع تسلیحاتی اروپا

گزارش انستیتوی یادشده همچنین می‌ا‌فزاید که دامنه نفوذ صنایع تسلیحاتی اروپا در قاره آسیا ـ که به‌طور سنتی هم بزرگ نبوده ـ در حال کاهش است. کنسرن‌های تسلیحاتی روسیه و آمریکا بازار آسیا را میان خود تقسیم کرده‌اند. به آن باید صنایع تسلیحاتی خود کشورهای منطقه را نیز افزود. در گزارش آمده است که کشورهای اروپایی باید تلاش کنند خود را با نیازهای این منطقه تطبیق دهند، ولی این کار آسانی نخواهد بود.

گزارش یاده شده روی هم وضع نیروهای نظامی کشورهای اروپایی را بحرانی ارزیابی می‌کند. جبر صرفه‌جویی و پیامدهای بحران مالی باعث شده که همه جا در اروپا هزینه‌های نظامی کاهش یابد. حتی در سال ۲۰۱۳ نیز این گرایش ادامه یافت و کل هزینه‌های تسلیحاتی حدود ۵ /۲ درصد کاهش نشان می‌داد. این روند نزولی از سال ۲۰۱۰ پایدار است.

به موازات آن ایالات متحده آمریکا نیز گرانی‌گاه برنامه‌ریزی‌های استراتژیک خود را به حوزه آسیایی پاسیفیک منتقل کرده است. بر این پایه است که گزارش یادشده، کشورهای اروپایی را در همکاری با ناتو در برابر چالش‌های بزرگ می‌بیند. پژوهش‌گران بریتانیایی معتقدند که کشورهای اروپایی فقط در همکاری نزدیک می‌توانند بر این چالش‌ها چیره شوند. تلاش این کشورها برای یک‌کاسه کردن ذخایر خود تا کنون ناموفق بوده است.

گزارش یادشده می‌افزاید که مداخله نظامی فرانسه در مالی نشان داد که کشورهای اروپایی قادرند از نیروهای ویژه خود به گونه‌ای موثر و جدا از هم استفاده کنند. ولی این تجربه همزمان نشان داد که فقط یک کشور از پس چنین ماموریت‌هایی برنمی‌آید. کاستی‌ها به‌ویژه در زمینه ترابری هوایی، سوخت‌گیری هواپیماها در هوا و امور تجسسی آشکار شد. اروپا فقط در صورت همکاری تنگاتنگ قادر است بر این مشکلات غلبه کند. این گزارش هشدار می‌دهد که اگر از بودجه‌های تسلیحاتی به‌طور ناهماهنگ کاسته شود، "قابلیت واکنش اروپا در بحران‌های آتی به مخاطره خواهد افتاد".

ایالات متحده آمریکا و خاورمیانه

پژوهشگران بریتانیایی در گزارش خود نیروهای نظامی آمریکا را، با توجه به نزدیک شدن به پایان ماموریت در افغانستان، در آستانه یک "نقطه عطف استراتژیک" می‌بینند. حوزه پاسیفیک برای آمریکا از اهمیتی بیش از پیش برخوردار می‌شود و وارد برنامه‌ریزی‌های استراتژیک این کشور می‌گردد.

ولی از سوی دیگر، واحدهای نظامی آمریکا نیز تحت فشار شدید اقدامات صرفه‌جویانه هستند. اگر این صرفه‌جویی‌ها ادامه یابند، این موضوع می‌تواند حتی در کوتاه‌مدت بر اهداف استراتژیک آمریکا تاثیر بگذارد.

به‌رغم صرفه‌جویی‌ها، ایالات متحده آمریکا هنوز از بالاترین توان نظامی در جهان برخوردار است. به این امر باید تجربیات عظیم این کشور برای ماموریت‌های نظامی در چهار گوشه جهان را نیز افزود. ایالات متحده آمریکا با هزینه نظامی ۶۰۰ میلیارد و ۴۰۰ میلیون دلاری خود با فاصله‌ای بزرگ نسبت به چین در مقام نخست قرار دارد.

گزارش یاد شده در مورد منطقه خاورمیانه تصریح می‌کند که به‌ویژه جنگ طولانی در سوریه و کاربرد سلاح‌های شیمیایی توسط رژیم این کشور، جامعه جهانی را در برابر مشکلات بزرگی قرار داده است. این منازعه بر روی بودجه نظامی مشخص کشورهای منطقه تاثیر داشته است. برای نمونه اردن، ترکیه و اسرائیل به تقویت سیستم پدافند موشکی توجه بیشتری نشان می‌‌دهند.