زادگاه معمر قذافی صحنه‌ی خشونت‌بارترین و شدیدترین درگیری‌ها میان حامیان و مخالفان دیکتاتور سابق لیبی بوده است. پنج‌شنبه‌ی گذشته (۲۹ مهر، ۲۱ اکتبر) که قذافی و نزدیکانش هنگام ترک سرت هدف حمله‌ی جنگنده‌های ناتو و شبه‌نظامیان شورای ملی انتقالی لیبی قرار گرفت از این شهر بندری ویرانه‌ای بیشتر به جا نمانده بود.

از زمان انتشار خبر مرگ قذافی، و انتشار خبرهایی که احتمال به قتل رسیدن او و شماری از نزدیکان و حامیانش را تقویت می‌کند، توجه و انتقاد فعالان و نهادهای حقوق بشری به رفتار رزمندگان حکومت جدید افزایش یافته است.

۵۳ جسد بر چمن‌های خونین حیاط هتل

سازمان "دیده‌بان خقوق بشر" در بیانیه‌ای که روز دوشنبه (۲ آبان، ۲۴ اکتبر) منتشر شد از کشف جسد ۵۳ نفر در محوطه‌ی یکی از هتل‌های ساحلی ویران شده سرت خبر می‌دهد که به نظر می‌رسد حامیان قذافی بوده‌اند. پتر بوکائرت یکی از همکاران این سازمان "کشتار احتمالی" این افراد را در ادامه‌ی "قتل‌ها، غارتگری‌ها و دیگر تخلف‌های رزمندگان ضد قذافی" می‌داند. او این رزمندگان را سرزنش می‌کند که "خود را فراتر از قانون می‌بینند."

دیده‌بان حقوق بشر از مسئولان شورای ملی انتقالی می‌خواهد که در مورد نحوه‌ی به قتل رسیدن این افراد تحقیق کند. بوکائرت می‌گوید حسدها در محوطه‌ی چمن حیاط "هتل مهاری" در حالی که روی هم تلنبار شده بودند پیدا شده است. او می‌افزاید لکه‌های بزرگ خون که همه جا به چشم می‌خورد نشان می‌دهد که این افراد در همان حیاط به قتل رسیده‌اند. تشکل یاد شده عکس‌هایی از این محوطه و جسدها نیز منتشر کرده است.

نام واحدهای رزمندگان بر دیوارهای هتل

پایگاه اینترنتی نشریه آلمانی اشپیگل از قول مارتین بوکائرت نوشت، دست برخی از قربانیان از پشت بسته بوده و از وضعیت جسدها به نظر می‌رسد که کشته شدن آنها حدود یک هفته پیش و همزمان اتفاق افتاده باشد. هتل مهاری در منطقه دوم شهر سرت قرار دارد که مدت‌ها یکی از آخرین پناهگاه‌های حامیان قذافی به شمار می‌رفت.

در بیانیه‌ی دیده‌بان حقوق بشر تاکید شده است که منطقه دو شهر سرت از مدت‌ها پیش در اشغال شبه‌نظامیان دولت انتقالی بوده که از مصراته به این منطقه اعزام شده بودند. این نهاد بین‌المللی حقوق بشر می‌افزاید روی دیوارهای هتل نام پنج واحد از رزمندگان شهر مصراته نوشته شده است. بنابر این گزارش، گرچه وجود این نام‌ها دلیل قاطعی برای دست داشتن افراد این واحدها در قتل‌ها نیست اما بازجویی از آنها را ضروری می‌کند.

ده جسد دیگر در یک گودال

فعالان حقوق بشر می‌گویند در نقطه‌ی دیگری از همین منطقه جسد فاسد شده‌ی ده نفر دیگر را در گودالی پیدا کرده‌اند که باید حدود دو هفته پیش کشته شده باشند. تعدادی از پزشکان شهر سرت به نهاد‌های حقوق بشری گفته‌اند حامیان قذافی نیز دست به کشتار جمعی مخالفان او زده‌اند. پیدا شدن تعداد زیادی جسد که منابع بی‌طرف چگونگی مرگ آنها و تعلق‌شان به یکی از کروه‌های متخاصم را تایید نکرده‌اند نشان می‌دهد که نبرد بر سر آخرین پایگاه دیکتاتور سابق لیبی با چه شدت و خشونتی صورت گرفته است.

هنوز جزییات چگونگی مرگ یا قتل معمر قذافی نیز روشن نشده است. روز دوشنبه، دوم آبان شورای انتقالی اعلام کرد که این موضوع مورد تحقیق و بررسی دقیق قرار می‌گیرد. صبح یک‌شنبه اول آبان، برخلاف تصمیم‌های قبلی در مورد دفن سریع جسد قذافی در مکانی نامشخص، شورای انتقالی لیبی با کالبد شکافی جسد رهبر سابق لیبی موافقت کرد.

نحوه‌ی کشته شدن قذافی بررسی می‌شود

پزشکی قانونی لیبی در گزارشی که جزییات آن توسط مسئولان شورا منتشر شد اعلام کرد، معمر قذافی بر اثر اصابت یک گلوله به سرش کشته و گلوله دیگری به شکم او اصابت کرده است. بررسی‌هایی که امروز وعده‌ی انجام آن داده شده باید مشخص کند که اصابت گلوله‌ها اتفاقی بوده یا قذافی آنگونه که بسیاری می‌گویند پس از دستگیری به قتل رسیده است.

جسد معمر قذافی و پسرش معتصم در سردخانه‌ای در شهر مصراته به تماشای عمومی گذاشته شده است. گفته می‌شود معتصم نیز که فرماندهی نیروهای حامی دیکتاتور سابق در سرت را برعهده داشت پس از دستگیری به قتل رسیده است. فعالان حقوق بشر در ماه‌های گذشته بارها به مواردی از اعمال خشونت و نقض حقوق انسانی افراد توسط رزمندگان شورای انتقالی اعتراض کرده و خواهان رسیدگی به این موارد شده‌اند.

فراخوان به بخشش و آشتی در لیبی

دیده‌بان حقوق بشر حکومت جدید لیبی را متهم می‌کند که تا کنون به درخواست‌های این نهاد بی‌توجه بوده است. کمیسیون حقوق بشر سازمان ملل و دیگر نهادهای حقوق بشری بین‌المللی از دولت انتقالی لیبی خواسته‌اند جلوی قتل افراد دستگیر شده و کشتن بدون محاکمه حامیان حکومت سابق را بگیرد و از ترویج فرهنگ خشونت جلوگیری کند.

روز یکشنبه مصطفی عبدالجلیل، رئیس ‌شورای ملی انتقالی لیبی در مراسم رسمی "اعلام آزادی لیبی" در شهر بنغازی ابراز تاسف کرد که "انقلاب ما مسالمت‌آمیز آغاز شد اما به خشونت برخورد کرد." او از همه‌ی شهروندان لیبی خواست با «بخشش و آشتی» راه رسیدن به دمکراسی، تسامح و رواداری را هموار کنند.

BK/MM