سازمان عفو بین‌الملل در تازه‌ترین گزارش خود به موضوع مرگ زندانیان در نتیجه محرومیت از امکانات و مراقبت‌های پزشکی در زندان‌های ایران پرداخته است. در این گزارش تحقیقیِ که سه شنبه ۲۳ فروردین منتشر شده، ۹۶ نمونه از به کام مرگ رفتن عمدی زندانیان بیمار در زندان‌های ایران بررسی و ثبت شده است.

"در اتاق انتظار مرگ: مرگ‌های در پی محرومیت از مراقبت‌های پزشکی در زندان‌های ایران"، نام گزارش جدید عفو بین‌الملل است.

 این گزارش مستند کرده است که چگونه مقامات مسئول در ایران، برای نمونه با به تأخیر انداختن درمان بیمارانی که نیاز اورژانسی به مداوا در بیمارستان دارند یا به طور کلی امتناع از ارائه دارو و خدمات پزشکی به آنها، مرتبا موجب مرگ زندانیان می‌شوند.

۹۶ مورد مرگ بر اثر محرومیت از مراقبت‌های پزشکی

در گزارش عفوبین‌الملل، علت و شرایط  مرگ ۹۲ زندانی مرد و ۴ زندانی زن در ۳۰ زندان در ۱۸ شهر ایران، از ژانویه ۲۰۱۰ ثبت و تشریح شده است.

نتایج این تحقیق بر اساس بررسی مستقیم مواردی گزینش‌شده، یافته‌های بلندمدت در مورد خودداری از ارائه مراقبت‌های پزشکی به زندانیان و بررسی‌ جامع گزارش‌های گروه‌های مستقل حقوق بشری شکل گرفته است.

این سازمان هفت مورد مرگ در زندان را از جمله با کمک مصاحبه مستقیم با منابع اولیه، بررسی اسناد موجود مانند سوابق پزشکی و اطلاعات و سوابق رسمی موجود در سازمان پزشکی قانون ایران در مورد مرگ مزبور و نامه‌های هم‌سلولی‌های زندانیان متوفی بررسی کرده است.

دویچه وله را در اینستاگرام دنبال کنید

دیگر موارد ثبت شده عمدتا بر اساس گزارش‌های مؤثق ۱۰ گروه حقوق بشری مورد اعتماد که با یافته‌های بلند مدت عفو بین‌الملل در مورد محرومیت عمدی از مراقبت‌های پزشکی در زندان‌های ایران مطابقت دارند، مورد بررسی قرار گرفته و در این مجموعه ذکر شده‌اند.

زندان ارومیه و زاهدان پرچمدار مرگ زندانیان محروم از خدمات پزشکی

نتایج این بررسی‌ها نشان داد که در میان شهرستان‌ها، زندان اصلی ارومیه در آذربایجان غربی با ۲۲ مورد مرگ در حبس، بدترین شرایط را داشته است.

زندان زاهدان در سیستان و بلوچستان با ۱۳ مورد مرگ ثبت شده در این گزارش، جایگاه دوم وضعیت وخیم زندان‌ها از نظر مراقبت‌های پزشکی و محرومیت زندانیان از خدمات را دارد.

زندانیان جان‌باخته جوان یا میانسال بودند

در بیشتر مواردی که در گزارش به ثبت رسیده، زندانیان جان‌باخته جوان بوده‌اند: ۲۳ تن ۱۹ تا ۳۹ ساله و ۲۶ تن ۴۰ تا ۵۹ ساله.

۶۵ مورد از موارد مرگ زندانیان که عفو بین‌الملل آنها را در گزارش خود آورده، در ۵ سال گذشته اتفاق افتاده‌اند. عفو بین‌الملل اشاره می‌کند که احتمالا دسترسی بهتر به جریان اطلاعات در سال‌های گذشته در این بازه زمانی، کمکی به مستند شدن واقعیات کرده  باشد. این نهاد هشدار می‌دهد که نقض جدی حق حیات و سلامت در زندان‌های ایران همچنان ادامه دارد و در سایه و حفاظ  مصونیت عاملان و ناقضان قانون از مجازات، شرایط برای تکرار و افزایش این موارد تسهیل می‌شود.

در گزارش آمده است که ۲۰ نمونه از  موارد مرگ و میر، به زندانیانی مربوط است که ماهیت پرونده‌ و جرایم نسبت داده شده به آنها، سیاسی بوده است. در دیگر موارد محکومیت‌ها یا شکایت منجر به حبس علیه زندانی علل غیرسیاسی داشته است.

"آمار واقعی بسیار بیشتر است"

عفو بین‌الملل خاطر نشان می‌کند که ۹۶ مورد بررسی‌شده تنها نوک کوه یخ است و شمار واقعی قربانیان محرومیت از مراقبت‌های پزشکی و درمان و دارو در دوران حبس، بسیار بیشتر است.

در گزارش اخیر عفو بین‌الملل موارد مرگ و میر در اثر شکنجه فیزیکی یا شلیک با اسلحه منظور نشده‌اند.

در این زمینه، این سازمان حقوق‌بشری در سپتامبر سال ۲۰۲۱ گزارشی ویژه منتشر کرد.

"اتاق انتظار مرگ برای زندانیان بیمار در ایران"

عفو بین‌الملل می‌نویسد، مصونیت از پیگیری قانونی باعث شده که موارد مرگ و میر به طور معمول بدون مجازات مسکوت بمانند. کاتیا مولر فالبوش، کارشناس عفو بین‌الملل در امور خاورمیانه و شمال آفریقا در آلمان از دولت این کشور خواسته است تا با تلاش برای ایجاد سازوکاری تحقیقی، بین‌المللی و مستقل از سوی سازمان ملل به منظور مقابله با مصونیت سیستماتیک ناقضان حقوق بشر در ایران، وارد عمل شود.

مقامات مسئول در ایران از تحقیقات مستقل و شفاف در مورد موارد مرگ در زندان‌های ایران خودداری می‌کنند.

دویچه وله را در تلگرام دنبال کنید

کاتیا مولر-فالبوش می‌گوید: «بی‌توجهی وحشتناک مقامات ایرانی به جان انسان‌ها زندان‌های این کشور را برای زندانیان بیمار به اتاق انتظاری برای مرگ تبدیل کرده است. بیماری‌های قابل‌ درمان در زندان‌های ایران به طرز تأسف‌باری به مرگ ختم می‌شوند. موارد مرگ و میر در دوران حبس که ناشی از محروم ماندن از خدمات پزشکی، نقض حق حیات به شمار می‌رود. علاوه بر این اگر مسئولان در ایران مطلع باشند که اقدامات آنها منجر به مرگ زندانی می‌شود، این مسئله با اعدامی فراقانونی برابر است که بر پایه قوانین بین‌الملل جنایت است.»

دو تابعیتی‌ها و محرومیت از درمان

در این گزارش به زندانیان دوتابعیتی هم اشاره شده است. در حال حاضر دست کم ۱۷ زندانی دوتابعیتی از اروپا و آمریکا در زندان‌های ایران محبوس‌اند. در زندان اوین چندین زندانی سیاسی دو تابعیتی از جمله با تابعیت آلمان و اتریش زندانی هستند. پس از مذاکرات طولانی میان ایران و بریتانیا، روز ۱۶ مارس، نازنین زاغری و انوشه آشوری، دو تن از این زندانیان دو تابعیتی آزاد شدند. خانواده‌های دیگر زندانیان دو تابعیتی با نگرانی همچنان چشم‌ به راه آزادی بستگان خود از زندان‌های ایران هستند.

یکی از تازه‌ترین قربانیان محرومیت عمدی از درمان، شکرالله جبلی شهروند دوتابعیتی ایرانی- استرالیایی ۲۹ اسفندماه ۱۴۰۰ (۲۰ مارس) در زندان اوین درگذشت. جبلی در ۱۱ بهمن ۹۸ (۳۱ ژانویه ۲۰۲۰) با شکایت وزارت اطلاعات بازداشت شده بود. مسئولان زندان از ارائه خدمات پزشکی مورد نیاز و دارویی خودداری کردند.

ناهید تقوی با تابعیت ایرانی- آلمانی یکی دیگر از زندانیان دوتابعیتی است که به گفته دخترش، بیماری‌اش پس از زندانی شدن شدت گرفته و پیش‌تر به کرونا هم مبتلا شده است. کامران قادری و مسعود مصاحب با تابعیت ایرانی – اتریشی از دیگر زندانیان دوتابعیتی هستند که هر دو به اتهام جاسوسی به ده سال زندان محکوم شده‌اند. منابع حقوق بشری در دی ماه سال گذشته از ابتلای هر دوی این زندانیان ایرانی-اتریشی به کرونا در زندان خبر داده‌ بودند.