گزارش وزارت خارجه ایران درباره "چالش‌ها"ی اجرای برجام
۱۳۹۶ فروردین ۲۷, یکشنبه
در مصوبه‌ای از مجلس شورای اسلامی که تائید توافق هسته‌ای میان ایران و کشورهای ۱+۵ محسوب می‌شود تصریح شده است: «وزیر امور خارجه موظف است روند اجرای توافقنامه را هر سه‌ماه یک بار به کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی گزارش دهد.»
پنجمین گزارش وزارت خارجه درباره روند اجرای برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) در سه ماه گذشته (۲۶ بهمن ۹۵ تا ۲۶ فروردین ۹۶) در سه بخش تنظیم شده است: آخرین تحولات در حوزه فعالیت‌های هسته‌ای، آخرین تحولات در حوزه رفع تحریم‌ها، و موانع و چالش‌ها.
راکتور اراک و قرارداد با چین
در بخش نخست این گزارش که متن آن یکشنبه، ۲۷ فروردین در برخی خبرگزاری‌های داخلی، از جمله ایرنا و ایسنا منتشر شد، تصریح شده که پروژه مدرن‌سازی راکتور آب سنگین اراک طبق برنامه ادامه دارد و به همین منظور سه روز پیش قراردادی به چین به عنوان "مشاوره بازطراحی" این راکتور در پکن به امضاء رسید.
بیشتر بخوانید: مشاور ترامپ: آمریکا فعلا به برجام پایبند است
مطابق توافق هسته‌ای وین، تاسیسات هسته‌ای اراک باید به گونه‌ای بازطراحی شود که توان تولید پولوتونیوم که در ساخت نوعی از بمب اتمی کاربرد دارد را نداشته باشد. این مسئله در جریان مذاکرات هسته‌ای با انتقادهای شدیدی در داخل ایران روبرو شده بود.
وزارت خارجه در بخش دوم گزارش خود خاطر نشان کرده که کارکرد مورد انتظار از برجام در حوزه اقتصادی، رفع موانع و محدودیت‌های گسترده ناشی از "تحریم‌های هسته‌ای" بوده و با اجرای برجام و رفع تحریم‌ها "گشایش‌های قابل ملاحظه‌ای حاصل شد و روند بازگشت به شرایط عادی آغاز گردید".
رفع "بخش اعظم" تحریم‌ها و آزادسازی میلیاردها دلار
مطابق این گزارش تحریم‌هایی که به خاطر فعالیت‌های هسته‌ای علیه جمهوری اسلامی وضع شدند مربوط به "حوزه نفت و گاز، حوزه حمل و نقل و حوزه بانکی و مالی، و حوزه‌های فرعی نیز شامل آب و برق، صنعت و تجارت، بهداشت و درمان، کشاورزی و..." بودند و "بخش اعظم" آنها رفع شده‌اند.
وزارت خارجه با اشاره به این که در گزارش‌های قبلی روند رفع تحریم‌ها "با تکیه بر آمار و اطلاعات واصله از دستگاه‌های اجرایی و اقتصادی کشور" تشریح شده می‌افزاید که به همین دلیل در گزارش سه ماهه گذشته و گزارش‌های آینده "صرفا تشریح آخرین تحولات در حوزه رفع موانع تحریمی مورد توجه قرار خواهد گرفت".
بیشتر بخوانید: دولت ترامپ و برجام، رویکردی نامعلوم با هدفی معلوم
در این گزارش آمده است: «از تاریخ اجرایی شدن برجام (۲۶ دی ۹۴) تا پایان سال ۱۳۹۵، بالغ بر ۲۵ میلیارد و ۷۰۰ میلیون دلار از منابع ارزی کشور آزاد شده است که آزادسازی ۹ میلیارد و ۳۰۰ میلیون دلار از این مبلغ مربوط به سه‌ماهه اخیر می‌باشد.»
دو برابر شدن صادرات نفت
دستگاه دیپلماسی دولت یازدهم در گزارش به کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس از افزایش میانگین تولید نفت و میعانات گازی به بیش از ۴ میلیون و ۳۳۷ هزار بشکه در سال گذشته و افزایش صادرات روزانه این محصولات به ۲ میلیون و ۶۳۹ بشکه خبر داده است. با این حساب تولید ۳۱ درصد و صادرات بیش از ۱۰۰ درصد رشد کرده است.
در این گزارش همچنین به امضای قرارداد با شرکت‌های هواپیماسازی معتبر جهان و آغاز تحویل این هواپیماها به ایران اشاره شده و درباره ابهامات و شایعات در مورد "مرجوعی" بودن برخی از این هواپیماها توضیحاتی ارائه شده است.
در بخش سوم گزارش وزارت خارجه و در تشریح موانع و چالش‌های اجرای برجام تصریح شده است: «علیرغم گشایش‌های عمده‌ای که صورت گرفته است، کوتاهی‌ها و بدعهدی‌ها از سوی آمریکا و برخی طرف‌های مقابل در برجام، تحریم‌های باقی مانده غیرهسته‌ای، به همراه دسته‌ای از موانع و مشکلات فنی در حوزه مراودات مالی و بانکی، موجب شده است تا سرعت تحقق گشایش‌های ناشی از برجام با وضعیت مطلوب فاصله داشته باشد.»
"تحریم نمادین" شرکت‌های آمریکایی
در سه ماه گذشته دفتر کنترل دارایی‌های خارجی وزارت خزانه‌داری آمریکا (اوفک) در واکنش به آزمایش‌های موشکی و آنچه فعالیت‌های بی‌ثبات‌کننده ایران در منطقه خوانده می‌شود ۲۵ شخص حقوقی و حقیقی ایرانی و غیر ایرانی را به فهرست تحریم‌های خود افزود.
وزارت خارجه ایالات متحده نیز در واپسین روز سال گذشته خورشیدی ده شرکت چینی و یک شرکت اماراتی را به اتهام همکاری در تهیه و تامین قطعات مورد نیاز صنایع موشکی جمهوری اسلامی در فهرست تحریم‌های خود قرار داد.
در گزارش وزارت خارجه ایران از واکنش جمهوری اسلامی به این اقدام و تحریم ۱۵ شرکت آمریکایی که با پروژه‌های شهرک‌سازی اسرائیل همکاری می‌کنند سخن در میان است و در عین حال اعتراف شده که این تحریم‌ها "جنبه نمادین و افشاگرانه" دارند.
تردید درباره جدیت آمریکا
پنجمین گزارش وزارت خارجه از روند اجرای برجام به دوره ورود رئیس جمهور جدید آمریکا، دونالد ترامپ به کاخ سفید مربوط می‌شود که بارها از توافق هسته‌ای میان ایران و کشورهای ۱+۵ به شدت انتقاد کرده اما تاکنون به آن پایبند بوده است.
در این گزارش نوشته شده است: «تکرار اظهارات و مواضع ضد برجامی از سوی مقامات آمریکایی که مغایر با تعهدات دولت ایالات متحده آمریکا وفق برجام محسوب می‌شود، تردیدهایی را در مورد جدیت این کشور در ایفای کامل و با حسن نیت تعهداتش ایجاد نموده است.»
جمهوری اسلامی بارها و به شکل‌های گوناگون به کشورهای طرف مذاکرات هسته‌ای اعلام کرده که برجام نه یک تفاهم دوجانبه میان ایران و آمریکا، که توافقی "چندجانبه" و مورد تائید شورای امنیت سازمان ملل متحد است و همه‌ی طرف‌ها "مسئولیت مشترکی برای حراست از آن از طریق اجرای کامل تعهدات خود به عهده دارند".
بیشتر بخوانید: موگرینی: هیچ جایگزینی برای برجام وجود ندارد
در چهارمین گزارش سه‌ماهه وزارت خارجه ایران از روند اجرایی برجام نیز تصریح شده بود که اظهارات انتقادی دونالد ترامپ درباره توافق هسته‌ای منجر به "بلاتکلیفی و نگرانی در مورد آینده برجام در میان تعدادی از شرکت‌های خارجی" شده و برخی از آنها برای همکاری با جمهوری اسلامی منتظر مشخص شدن رویکردها و راهبردهای دولت جدید آمریکا هستند.
مقام‌های ارشد دولت ترامپ در حالی که از ضرورت بازبینی کامل توافق هسته‌ای با ایران سخن گفته‌اند تا کنون هیچ اقدام مشخصی که برجام را به طور جدی به خطر بیندازد در دستور کار قرار نداده‌اند.
سنگ‌اندازی کاسبان تحریم
فدریکا موگرینی، که به عنوان مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا یکی از طرف‌های اصلی مذاکرات هسته‌ای بوده بارها تاکید کرده که این اتحادیه به مفاد توافق هسته‌ای و برنامه‌جامع اقدام مشترک پایبند است.
منتقدان داخلی برجام بارها بخش‌هایی از گزارش‌های سه‌ماهه وزارت خارجه را به عنوان شاهدی بر نقض توافق هسته‌ای از سوی آمریکا و عدم پایبندی این کشور به تعهداتش ارزیابی کرده‌اند.
در دومین گزارش وزارت خارجه از روند اجرای برجام، شماری از دلالان داخلی که "از شرایط تحریم سود کلانی عایدشان" می‌شده متهم شده بودند که "از هر فرصتی جهت تخریب و نابودسازی شرایط پسابرجام" استفاده می‌کنند. رئیس جمهور، حسن روحانی این افراد را "کاسبان تحریم" خوانده است.