رسانه‌های مختلف ایران گاه و بی‌گاه از کسادی بازار گردشگری داخلی ایران خبر می‌دهند. این در حالی است که سفر به خارج همچنان رو به رونق است و موسسات توریستی داخلی و شرکت‌های هواپیمایی کشورهای همسایه هر روز تورها و خطوط  تازه‌تری را میان شهرهای ایران و شهرها و مناطق توریستی اطراف ایران  دائر می‌کنند. حتی سفر به ارمنستان خشک و بی‌آب و علف هم از آنجا که محدودیت‌های پوششی و نوششی ایران را ندارد روز به روز ابعاد گسترده‌تری پیدا می‌کند.

خبرگزاری میراث فرهنگی فروردین‌ماه امسال در گزارشی کوتاه، آمار خروج گردشگران ایرانی را بیش از ۴ میلیون نفر اعلام کرد. به نوشته روزنامه "جام جم"،  در حالی که هتل‌های معروف ایران در نوروز ۱۳۹۰  برای پرکردن ظرفیت‌های خود حاضر شدند تخفیف‌هایی تا ۵۰ درصد را برای مشتریان قائل شوند، هجوم مسافران ایرانی به ارمنستان به گونه‌ای بود که کمتر اتاقی در هتل‌ها، مسافرخانه‌ها و خانه‌های استیجاری این کشور خالی ماند. عدم گرایش به ایرانگردی و تشدید تمایل به سفرهای خارجی صرفاَ مقصدهایی مانند ترکیه، دوبی، ارمنستان، آذربایجان و کردستان عراق را برای گردشگران ایرانی جذاب نکرده است، بلکه قبرس، مالزی، تایلند، گرجستان، بلغارستان و برخی از کشورهای آفریقایی نیز روز به روز شمار بیشتری از این گردشگران را به خود جلب می‌کنند.

هزینه پایین یا جذابیت‌های دیگر؟

گرچه گرانی هتل‌ها و پروازها و کیفیت پایین خدمات توریستی در ایران عامل بازدارنده مهمی در گردشگری در داخل کشور است، اما فضای بسته شهرها و تخریب فزاینده جاذبه‌های زیست‌محیطی، حجاب اجباری، وجود محدودیت‌ها برای روابط میان زن و مرد، نبود امکانات سرگرمی مانند تاسیسات شنا و ممانعت از برگزاری کنسرت‌ها و برنامه‌های تفریحی نیز سهم عمده‌ای در عدم گسترش ایرانگردی دارند. با این همه مسئولان جمهوری اسلامی ایران محدودیت‌های یادشده را مهم نمی‌دانند و برای گسترش ایرانگردی تمرکز خود را فقط بر جنبه‌های مالی سفرها گذاشته‌اند.

احمد دهقانان، معاون گردشگری سازمان میراث فرهنگی و گردشگری، در مصاحبه با خبرگزاری فارس میزان "سفرهای انفرادی" را در کشور بالا توصیف کرده و از راهبردی سخن گفته که این گونه سفرها را "به سمت پکیج‌شدن و در مرحله بعد، عمده فروشی" سوق دهد تا سفرها ارزان شود.

وی در ادامه نرخ ثابت ارز را نیز در تفاوت قیمت تمام‌شده تورهای ورودی و خروجی  موثر دانسته است. به عبارت دیگر، از نظر  این مقام مسئول اگر نرخ ارز واقعی شود، دلار و سایر ارزها چنان گران می‌شوند که پرداخت هزینه سفر به خارج به آسانی الان نخواهد بود.

اعمال سیاست‌های گمرکی، یا به عبارت صریحتر، افزایش عوارض خروج برای مسافران خارج از کشور نیز از جمله راه‌های دیگری است که برای گسترش ایرانگردی در مصاحبه معاون سازمان گردشگری بر آن تاکید شده است. این در حالی است که هم اکنون هم که این عوارض تا مرز ۵۵ هزار تومان افزایش یافته تأثیری بر روند سفرهای خارجی شهروندان ایرانی نگذاشته است.

تردید در باره موفقیت سیاست‌های جدید

این که گران‌کردن سفرهای خارجی بتواند مردم را از سفر به خارج بازدارد و آنها را به سوی سفرهای داخلی سوق دهد از نظردست‌اندرکاران صنعت گردشگری کمتر با موفقیت توام خواهد شد. ابراهیم فرج‌پور، رئیس جامعه تورگردانان، در این باره به سایت خبرآنلاین گفته است: «مردم به شهرستانهای داخلی تا زمانی که شرایط فراهم نشود، مسافرت نمی‌کنند. چرا مردم به کشورهای دیگر می‌روند؟ چون انگیزه بیشتری در آنجا برای مسافرت وجود دارد. مردم با خانواده می‌روند، دیگر کشورها، تاریخ و فرهنگ و طبیعت زیبا را می‌بینند و آرامش و امکانات بیشتری در اختیارشان است، با آرامش و راحتی خرید می‌کنند. ولی در ایران، این شرایط به سادگی مهیا نیست. ما باید انگیزه سفر در ایران را زیاد کنیم، نه این که مانع سفر مردم ایران به کشورهای دیگر شویم.»  وی در ادامه توصیه می‌کند که «ورود گردشگران از کشورهای دیگر را زیاد کنید تا درآمد افزایش یابد، نه این که با گرفتن عوارض بیشتری از مردم خود، باعث شوید آنها سفر نکنند».

اما مشکل صنعت گردشگری ایران به گواهی آمار و ارقام این است که رقم گردشگران خارجی که به ایران وارد می‌شوند در سال‌های اخیر هم به طور مطلق و هم در قیاس با سفر تفریحی و توریستی ایرانیان به خارج از کشور کاهش یافته است. بنا به گفته دست‌اندرکاران صنعت گردشگری ایران، به ویژه پس از سرکوب‌های معترضان به نتایج انتخابات ورود گردشگران خارجی به این کشور به کمتر از نصف کاهش یافته است.

FW/KG