برجام؛ از خوش‌بینی محتاطانه تا چانه‌زنی بر سر لغو تحریم‌ها
۱۴۰۰ اردیبهشت ۸, چهارشنبه
گفت‌وگوهای کمیسیون مشترک برجام در وین وارد سومین هفته خود شده است. روسیه نسبت به کسب توافق ابراز خوش‌بینی کرده است. گره اصلی بر سر لغو تحریم‌هایی است که از سوی ترامپ اعمال شده است. نمایندگان روسیه و آمریکا دیدار می‌کنند.
کمیسیون مشترک برجام در وینعکس: Askin Kiyagan/AA/picture alliance
تبلیغات
گفت‌وگوهای هر سه کارگروه پشت درهای بسته در وین ادامه دارد. میخائیل اولیانوف، سفیر روسیه در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نسبت به پیشرفت گفت‌وگوها و مذاکرات ابراز خوش‌بینی کرده است.
نماینده روسیه در توییتی که در همین رابطه منتشر کرده تاکید کرده است که در حال حاضر تنها می‌توان از یک "خوش‌بینی محتاطانه" سخن گفت. او گفته است که در صورت پیشرفت گفت‌وگوها، می‌توان از صفت "محتاطانه" در این باره چشم پوشید.
هفته سوم گفت‌وگوهای برجام روز سه‌شنبه ۲۷ آوریل (هفتم اردیبهشت) در وین آغاز شد. عباس‌عراقچی، معاون سیاسی محمدجواد ظریف که هدایت هیات نمایندگی ایران را برعهده دارد، گفته است که هنوز در مورد ابراز خوش‌بینی نسبت به نتایج این گفت‌وگوها باید جانب احتیاط را رعایت کرد.
این در حالی است که انریکه مورا، معاون مسئول هماهنگی سیاست خارجی اتحادیه اروپا گفته است که گام‌هایی در راستای بازگشت کامل به برجام برداشته شده است.
احیای برجام از یک سو منوط به پایبندی ایران به تعهدات برجامی پیش‌بینی شده در توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵ است و از سوی دیگر، مشروط به لغو تحریم‌هایی است که از سوی ایالات متحده آمریکا در دوران زمامداری دونالد ترامپ وضع شده‌اند.
اجلاس مشترک روسیه و آمریکا
خبرگزاری‌ها از نشست مشترک نمایندگان سیاسی روسیه و آمریکا درباره دور جدید گفت‌وگوهای ناظر بر توافق هسته‌ای با ایران خبر داده‌اند.
قرار است نمایندگان این دو کشور روز پنجشنبه ۲۹ آوریل در وین با یکدیگر دیدار و گفت‌وگو کنند. این خبر از سوی میخائیل اولیانوف نماینده روسیه رسانه‌ای شده است.
عباس عراقچی و هیات نمایندگان ایران در اجلاس کمیسیون مشترکعکس: Georges Schneider/XinHua/dpa/picture alliance
نماینده روسیه تاکید کرده است که هدف از این دیدار تسریع مذاکرات برجام است. اولیانوف بار دیگر بر لغو همه تحریم‌ها مطابق توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵ تاکید کرده است.
باید یادآور شد که این نخستین دیدار نمایندگان این دو کشور در دور جدید مذاکرات کمیسیون برجام نیست. پیش از این نیز نمایندگان دو کشور بر سر موارد مورد اختلاف با یکدیگر گفت‌وگو کرده بودند.
گره و مانع اصلی
برای احیای برجام و هموار کردن بازگشت آمریکا به توافق هسته‌ای سه کارگروه راه‌اندازی شده است. کارشناسان کشورهای ذیربط در این کارگروه‌ها با یکدیگر گفت‌وگو می‌کنند. کارگروه نخست ناظر بر تعهدات برجامی ایران است.
میخائیل اولیانوف، نماینده سیاسی روسیه در اجلاس کمیسیون مشترک برجامعکس: Thomas Kronsteiner/Getty Images
وظیفه کارگروه دوم رفع تحریم‌ها و بازگشت آمریکا به توافق هسته‌ای است. باید یادآور شد که آمریکا در دوره زمامداری دونالد ترامپ در ماه مه سال ۲۰۱۸ از برجام خارج شده بود.
اکنون با هدف هماهنگی در اجرای مصوبات و نتایج کار این دو کارگروه، گروه سومی نیز تشکیل شده است. گفته می‌شود که مشکل و گره اصلی در حال حاضر ناشی از تفاوت دیدگاه‌ها درباره رفع تحریم‌ها است.
جمهوری اسلامی خواستار رفع کامل تحریم‌ها شده است. این در حالی است که نمایندگان دولت جدید آمریکا بر این باورند که برخی از تحریم‌های وضع شده از سوی دونالد ترامپ ربطی به توافق هسته‌ای ندارند و از این رو، الزامی برای لغو آنها در شرایط کنونی وجود ندارد.
خروج از برجام و معاملاتی که دود می‌شوند
با امضای دونالد ترامپ، آمریکا از برجام خارج شد. سال گذشته شرکت‌های آلمانی ۵/ ۳ میلیارد یورو به ایران و ۱۱۱ میلیارد یورو به آمریکا صادر کردند. معاملاتی که با خروج آمریکا از برجام به خطر افتاده‌اند در این گزارش تصویری:
عکس: Reuters/J. Ernst
با این امضای دونالد ترامپ، دولت آمریکا نه تنها از توافقنامه اتمی "برجام" خارج شده، بلکه می‌خواهد تحریم‌های اقتصادی علیه جمهوری اسلامی را نیز بار دیگر از سر گیرد. بدین ترتیب هر شرکتی که با آمریکا و با دلار در سطح جهانی معامله می‌کند در صورتی که با ایران معامله کند، می‌تواند مشمول جریمه سنگینی بشود.
عکس: Reuters/J. Ernst
بسیاری از شرکت‌ها و بخصوص بانک‌ها معنی نقض تحریم‌ها را بخوبی می‌دانند. کومرتس بانک آلمان در سال ۲۰۱۴ مجبور به پرداخت یک میلیارد و پانصد میلیون دلار و گروه "بی ان پی پاریبا" فرانسوی حتی ۹ میلیارد دلار جریمه پرداخت کرد.
عکس: picture-alliance/dpa
به گزارش اتاق بازرگانی آلمان، ده هزار شرکت آلمانی با ایران رابطه تجاری دارند و ۱۲۰ شرکت این کشور حتی با نیروی کار خود در ایران حضور دارند. آلمان در سال گذشته ۳ و نیم میلیارد یورو به ایران صادرات داشته درحالیکه ارزش صادرات آن به آمریکا بالغ بر ۱۱۱ میلیارد یورو بوده است.
عکس: picture-alliance/dpa/F. Motahari
ایرباس بزرگترین بازنده خروج آمریکا از برجام است. در ژانویه سال ۲۰۱۷ ایران سفارش خرید یکصد فروند هواپیمای ایرباس را به ارزش ۲۳ میلیارد یورو داد. سه فروند هواپیما به ایران تحویل داده شد و حالا آمریکا اجازه صادرات این هواپیما به ایران را لغو کرده است. کمپانی اروپایی ایرباس بخشی از تولیدات خود را در آمریکا تامین می‌کند.
عکس: FARS
کمپانی آمریکایی بوئینگ دو قرارداد با شرکت‌های ایرانی آسمان برای فروش ۳۰ عدد هواپیما به ارزش ۳ میلیارد دلار و نیز قرارداد فروش ۸۰ فروند هواپیما با شرکت ایران ایر به ارزش ۱۶ میلیارد دلار امضا کرد. این سفارش‌ها هیچگاه در تولید لحاظ نشدند و حالا هم دنیس مویلنبرگ، مدیریت بوئینگ، اعلام کرده است که "ما پیرو سیاست دولت آمریکا هستیم".
عکس: picture-alliance/dpa/Stringer
تاریخ اولین حضور زیمنس در ایران به کشیدن خط تلگراف لندن – بمبئی در ۱۵۰ سال پیش برمی‌گردد. جو کایزر، مدیر کمپانی زیمنس، از نخستین مدیران آلمانی بود که در آغاز سال ۲۰۱۶ به ایران سفر کرد و قراردادهای میلیاردی فروش توربین‌های گازی و مدرنیزه کردن قطارهای ایران را به امضا رساند.
عکس: picture-alliance/dpa/T. Hase
کمپانی هنکل هیچگاه از بازار ایران خارج نشد و به همین دلیل جایگاه قدرتمندی در صنایع تولید شوینده و چسب دارد. "کاسپار رورستد"، مدیر پیشین این کمپانی، در سال ۲۰۱۵ و قبل از "برچیده شده تحریم‌ها" گفته بود: «فروش میلیونی ما در بازار ایران (سه رقم دارد) و به افزایش آن هم خوشبین هستیم.» این کمپانی سال گذشته ۲۰ میلیارد یورو فروش داشته که یک درصد آن از بازار ایران است.
عکس: picture-alliance/dpa/M. Hitij
کمپانی دایملر، ایران خودرو و ماموت در ماه دسامبر سال ۲۰۱۷ قرارداد طولانی مدت تولید کامیون در ایران را به امضا رساندند. دایملر آلمان در سال ۲۰۱۰ سهم خود را در خودروسازی ایران واگذار کرده بود.
عکس: MEHR
کمپانی خودروسازی فولکس واگن هم تصمیم داشت از اواسط سال ۲۰۱۷ میلادی با کمک ایران خودرو و ماموت با مدل‌های تیگوان و پاسات وارد بازار ایران شود. این خودروها در نمایشگاه بین‌المللی خودرو تهران در سال گذشته نیز عرضه شدند.
عکس: jamejamonline
بازار خودروی ایران بصورت "سنتی" در دست صنایع خودروسازی فرانسه است. این صنایع از آنجایی که با آمریکا رابطه‌ای ندارند، دستشان برای سرمایه‌گذاری در ایران بازتر است. کمپانی "PSA" در سال ۲۰۱۶ قرارداد همکاری برای تولید سه مدل پژو را در سال ۲۰۱۶ با ایران خودرو به امضا رساند. این سرمایه‌گذاری ۴۰۰ میلیون یورویی هنوز به نتیجه و سودی نرسیده و طرف ایرانی هم توان مالی ندارد.
عکس: Tasnim
خودروساز فرانسوی رنو در سال ۲۰۱۷ اعلام کرد یک سرمایه‌گذاری بزرگ به همراه خط تولید در ایران خواهد داشت. کارلوس غُصن (یا به فرانسوی گون- Carlos Ghosn) مدیر اجرایی شرکت‌های خودروسازی رنو در آن زمان گفته بود که "بازار ایران دارای پتانسیل بی‌نظیری است".
عکس: IRNA
بازار و صنایع نفت و گاز ایران یکی از بازارهای جالب توجه برای شرکت‌های بین‌المللی است. شرکت ایتالیایی "سایپم" (Saipem) که در عرصه تولید خط لوله و پایانه‌های نفت و گاز فعال است قرادادی به مبلغ ۳ میلیارد و پانصد میلیون یورو با ایران امضا کرده است.
عکس: Mehr
رئیس کمپانی نفتی اِنی (Eni)، کلادیو دسکالزی هم جزو اولین مدیرانی بود که با پایان تحریم‌ها راهی تهران شد. دو طرف تمایل به همکاری داشتند اما قراردادها در حد "مطالعات برای توسعه میدان کیش و فاز سوم میدان دارخوین" باقی ماند. از سوی دیگر انی از ایران طلبکار است که به دلیل تحریم‌ها امکان پرداخت بدهی برای ایران وجود نداشت.
عکس: picture-alliance/AP Photo/A. Medichini
برخلاف کمپانی ایتالیایی انی، کمپانی بریتانیایی – هلندی "شل" سال‌ها به دلیل تحریم‌ها راهی را پیدا نمی‌کرد تا بتواند بدهی دو میلیارد دلاری خود به ایران را پرداخت کند. کمپانی نفتی شل سفارش جدید دیگر به ایران نداده و قراردادهای جدید هم در حد "مطالعه برای توسعه میادین آزادگان جنوبی، یادآوران و کیش" است.
عکس: FARS
کمپانی فرانسوی توتال اعلام کرد که پنج میلیارد دلار در میدان پارس جنوبی سرمایه‌گذاری می‌کند. دولت آمریکا در مورد این سرمایه‌گذاری "استثنا" قائل شد و اجازه آن را صادر کرد. حال امکان دارد با تحریم‌های جدید این اجازه هم لغو شود. پاتریک پویان، مدیرعامل توتال، در ماه مارس ابراز امیدواری کرد تا اجازه آمریکا به‌قوت خود باقی بماند. او گفت در غیر این صورت ما بار دیگر برای دریافت اجازه تلاش خواهیم کرد.
