از آغاز دولت یازدهم در سال ۹۲ بهبود روابط ایران با کشورهای جهان، منطقه و همسایگان از مهم‌ترین برنامه‌های دستگاه دیپلماسی عنوان می‌شد. این برنامه که در چهار سال گذشته چندان موفقیت‌آمیز نبود، به شکل جدی‌تری در دستور کار دولت دوازدهم قرار گرفته است.

رئیس جمهور حسن روحانی روز پنج‌شنبه، نهم شهریور خطاب به همتای ترکیه‌ای خود گفت: «با اراده و تلاش مسئولان دو کشور و تشکیل شورای عالی همکاری‌های ایران و ترکیه، شاهد تحولات اساسی و تحرک در مناسبات فی‌مابین بوده و می‌توانیم همکاری‌های دو کشور را برای تسریع در توسعه روابط گسترش دهیم.»

به گزارش پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر ریاست جمهوری، روحانی در تماس تلفنی رجب طیب اردوغان، ترکیه را "کشور دوست و همسایه ایران" خوانده و تاکید کرده که اراده دولت دوازدهم توسعه روابط صمیمانه و نزدیک با این کشور است. او خاطر نشان کرد که امروز شرایط حساس منطقه به گونه‌ای است که دو کشور باید بیش از گذشته برای "ایجاد ثبات و امنیت در منطقه" همکاری کنند.

به کانال دویچه وله فارسی در تلگرام بپیوندید

کاهش اختلاف در مورد سوریه

بنابر این گزارش اردوغان ضمن تبریک عید قربان و شروع به کار دولت دوازدهم به روحانی، ابراز اطمینان کرده که روابط و همکاری‌های ایران و ترکیه در دولت جدید بهتر از گذشته ادامه خواهد داشت. ایران و ترکیه در مورد برخی بحران‌های منطقه از جمله تحولات سوریه اختلاف‌های عمیقی دارند که در یک سال گذشته تا حدودی کاهش یافته است.

یکی از دلایل نزدیکی تهران و آنکارا دیدگاه مشترک آنها در مخالفت با همه‌پرسی کردستان عراق است. روحانی در گفت‌وگوی تلفنی با اردوغان تاکید کرد: «امروز برخی از قدرت‌ها در حال اعمال تمایلات خود در منطقه به ضرر ملت‌ها هستند، و ایران برخی تمایلات تجزیه‌طلبان و مشکلاتی که در منطقه خلیج فارس به وجود آمده است را هرگز به نفع صلح و ثبات منطقه نمی‌داند.»

بیشتر بخوانید: روحانی به اردوغان: ایران مخالف نقض تمامیت ارضی عراق و سوریه است

ظاهرا رئیس دولت دوازدهم علاوه بر همه‌پرسی استقلال کردستان عراق، به تنش‌های موجود میان قطر و برخی دیگر از کشورهای عربی منطقه نیز نظر دارد. حدود سه ماه پیش عربستان، بحرین، امارات متحده عربی، مصر و دولت مورد حمایت ریاض و متحدانش در یمن روابط دیپلماتیک خود را با قطر با طرح اتهام‌هایی نظیر حمایت این کشور از گروه‌های تروریستی قطع کردند.

نزدیکی با قطر، مخالفت با استقلال کردستان

قطع ارتباط کشورهای عربی با قطر به نزدیکی این کشور با جمهوری اسلامی و همکاری نزدیک‌تر با متحد قدیمی‌اش ترکیه منجر شد و به طور طبیعی زمینه‌ی تعامل بیشتر تهران و آنکارا را نیز فراهم کرد. یکی از شرط‌های عربستان و متحدانش برای عادی‌سازی روابط با قطر، قطع ارتباط با ایران و برچیدن پایگاه‌های نظامی ترکیه در این کشور اعلام شده است.

حسن روحانی با اشاره به اینکه هنوز امنیت کامل در عراق و سوریه برقرار نشده به همتای ترکیه‌ای خود گفت: «ایران و ترکیه به عنوان دو قدرت بزرگ منطقه‌ای، باید امروز بیش از گذشته در راستای ثبات و امنیت منطقه نقش‌آفرینی کنند.» رجب طیب اردوغان نیز در این گفت‌وگو تشکیل شورای عالی همکاری‌های ایران و ترکیه و دیدارها و روابط مسئولان دو کشور را در توسعه و تقویت همه جانبه مناسبات تهران – آنکارا مثبت  ارزیابی کرد و خواستار توسعه مناسبات سیاسی و اقتصادی با ایران شد.

بیشتر بخوانید: ترکیه: همه‌پرسی در اقلیم کردستان نباید انگیزه جنگی تازه باشد

برخی تحلیل‌گران کودتای نافرجام تابستان گذشته (۱۵ ژوئیه ۲۰۱۶/ ۲۴ تیر ۹۵) در ترکیه را نقطه عطف بهبود روابط با ایران می‌دانند. جمهوری اسلامی از معدود کشورهایی بود که در نخستین ساعت‌های پس از کودتا، این اقدام را محکوم و از اردوغان و دولت وفادار به او حمایت کرد.

افزایش تعامل و همکاری‌های میان تهران و آنکارا باعث شد که دو کشور به رغم اختلاف شدید در مورد گروه‌های درگیر در جنگ داخلی سوریه، برای حل بحران همکاری کنند. بر این اساس شماری از ناظران معتقدند ترکیه گرچه از حضور نظامی و نفوذ ایران در عراق نیز چندان خشنود نیست، منافع مشترک دو کشور در مخالفت با استقلال کردستان عراق می‌تواند زمینه‌ی نزدیکی و همکاری در یکی دیگر از بحران‌های منطقه‌ای را فراهم کند.

از سوی دیگر جمهوری اسلامی کشوری تقریبا منزوی در منطقه محسوب می‌شود و ترکیه نیز به خاطر سیاست‌های اردوغان پس از کودتا، که به گفته‌ی منتقدان اروپایی مسیر تبدیل شدن به یک دیکتاتوری فردی را در پیش گرفته، بسیاری از روابط خود را از دست داده یا در خطر می‌بیند. نزدیکی بیشتر دو کشور همسایه در چنین شرایطی می‌تواند اجتناب‌ناپذیر و دست‌کم ضروری ارزیابی شود.