گونتر گراس هم‌چنان بر "طبل حلبی" می‌کوبد
۱۳۸۸ شهریور ۳۱, سه‌شنبه
نویسندگان آلمانی چندان علاقه‌ای به فعالیتهای سیاسی مستقیم ندارند. حتی نویسندگان "متعهد" آلمان می‌کوشند، همواره فاصله‌ی خود را با سیاست و سیاستمداران حفظ کنند و وارد کارزارهای انتخاباتی به سود این و آن حزب نشوند.
گونتر گراس، یکی از برجسته‌ترین نویسندگان این کشور و برنده‌ی جایزه‌ی نوبل ادبیات، در این خصوص ولی یک استثنای بارز است: او از سال ۱۹۶۱، از آغاز شکل‌گیری "جمهوری فدرال آلمان"، همواره در صفوف سوسیال دموکرات‌ها، برای پیروزی این حزب فعالیت کرده است. صدراعظم‌های سوسیال دموکرات آلمان، مثل ویلی برانت، هلموت اشمیت و گرهارد شرودر، بارها یاد‌آور شدهاند که بخش بزرگی از موفقیت خود را مدیون فعالیتهای پیگیرانه‌ی این نویسنده‌ی محبوب بوده‌اند.
سوسیال دموکرات ازلی ـ ابدی
اگر فرانک والتر اشتاین‌مایر، نامزد این حزب در انتخابات مجلس، روز ۲۷ سپتامبر به پیروزی دست یابد، به همین منوال خود را مدیون گونتر گراس می‌داند. زیرا این نویسنده‌ی متعهد تا به حال در بیش از ده همایش ادبی ـ سیاسی حاضر شده و برای موفقیت حزب سوسیال دموکرات "تبلیغ کرده است". جالب این‌جاست که گراس در حال حاضر عضو این حزب نیست. او در گفت‌وگویی با روزنامه‌ی "در فرایتاگ" در باره‌ی انگیزه‌ی فعالیت خود میگوید: «هرکسی می‌تواند، سوسیال دموکرات باشد و با وجود این، عضو حزب نباشد. من بواسطه‌ی درکی که از تاریخ دارم، تعلق خاطر خاصی نسبت به این حزب احساس می‌کنم. به‌نظرم این حزب، با وجود همه‌ی اشتباهات و اشکالاتی که داشته، تنها نیرویی است که برقراری روابط و مناسبات سوسیال دموکراسی را در جامعه‌ی ما تضمین می‌کند.»
تعصب نسبت به قانون اساسی
بهنظر گونتر گراس، یکی از "اشکالات" حزب، دادن رأی مثبت به تغییر ماده‌ی ۱۶ قانون اساسی آلمان بوده که در دهه‌ی هشتاد از سوی حزب دموکرات مسیحی مطرح شد. این ماده بر حق پناهند‌گی کسانی که به‌دلیل فعالیتهای سیاسی در کشور خود تحت تعقیب قرار می‌گیرند، نظارت دارد. گونتر گراس در رابطه با استعفای خود از حزب میگوید: «از آن‌جا که من نسبت به قانون اساسی خیلی تعصب دارم، به‌خاطر آن که تغییر کرد، چنین واکنش حساسی نشان دادم.»
رابطه‌ی هنر و سیاست
گراس در خصوص رابطه‌ی بین هنر و سیاست هم "حساسیت" شدیدی دارد. او معتقد است که چنین رابطه‌ای نباید به وابستگی یکی به دیگری منجر شود. گراس با اینکه از ابتدای شروع کارزار انتخاباتی تا به‌حال در جلسات و همایش‌های بسیاری به سود حزب سوسیال دموکرات شرکت کرده، میگوید: «من در این مراسم به عنوان شهروندی حرف می‌زنم که شغلش نویسندگی و مجسمه‌سازی است. سوسیال دموکراسی، عقیده‌ی سیاسی و اعتقاد من است که طی دهه‌ها در رابطه‌ای انتقادی ولی صمیمانه با این حزب شکل گرفته. اعتقاد من و اصول حزب نباید صد در صد با هم انطباق داشته باشند. من با خودم هم صد در صد موافق نیستم، چطور می‌توانم با یک حزب، صد در صد موافق باشم؟»
سپردن گوشت به دست گربه
گراس ولی صد در صد مطمئن است که با دموکرات مسیحی‌ها و لیبرال‌ها نمی‌تواند موافق باشد: «این قابل قبول نیست که حکومت درست به دست کسانی سپرده شود که خودشان با پیاده کردن اصول لیبرالیسم نوین، باعث بحران مالی و اقتصادی شدهاند و در نتیجه شرایط را برای بسیاری از کارگران و کارمندان دشوار کرده‌اند؛ مثل این می‌ماند که گوشت را بدهی به دست گربه! من علیه این وضعیت مبارزه می‌کنم.»
از جمله‌شیوه‌های مبارزه‌ی گراس، بحث کردن و طرح‌راه‌کارهایی است که بهنظر او به حل درست مسائل می‌انجامند. مثلاً توصیه‌هایی که برای صدراعظم آتی دارد، که «از بحران اقتصادی و مالی درس بگیرد. فقط به این اکتفا نکند که از "اقتصاد دولتی" حرف بزند. بلکه این اصل قانون اساسی را اکیداً پیاده کند که میگوید: "مالکیت، تعهد اجتماعی می‌آورد"».
"وجدان ملت آلمان"
گراس برای رأی‌دهندگان هم توصیه‌هایی دارد. او میگوید: «فکر کنید! ببینید چه کسی این بحران را سبب شده. چه جهان‌بینی‌ای داشته: لیبرالیسم نوین، اقتصاد لجام‌گسیخته‌ی بازار آزاد؛ وقت رأی‌دادن به این نکات فکر کنید.»
فکر کردن، فعال بودن، اعتراض کردن، تلاش ورزیدن، سبب تغییر و دگرگونی مثبت شدن؛ شاید به همین دلایل است که آلمانی‌ها به این نویسنده‌ی ۸۲ ساله‌ی خستگی‌ناپذیر "وجدان ملت" لقب داده‌اند. او خود در این باره میگوید: «من فقط نویسنده‌ای هستم که از تاریخ درس گرفته‌است. به‌همین دلیل فعالیت می‌کنم. همین توصیه را هم برای همه، صرف‌نظر از شغلی که دارند، دارم.»
این که حزب سوسیال دموکرات در انتخابات آتی مجلس فدرال آلمان پیروز شود یا نه، هنوز معلوم نیست. تنها چیزی که روشن است، این است که گونتر گراس، مثل اسکار ماتتسرات (Oskar Matzerath)، قهرمان رمان جاودانی‌اش، هم‌چنان بر "طبل حلبی" خود می‌کوبد.
FF/AJ