درافتادن محمود احمدی‌نژاد با اکبر هاشمی رفسنجانی از دور نهم انتخابات ریاست جمهوری (تیرماه ۱۳۸۴) آغاز شد و در جریان انتخابات دهمین دوره (خرداد ۱۳۸۸) و حوادث پس از آن به اوج رسید. یکی از درگیری‌های این دو بر سر دانشگاه آزاد است که رفسنجانی از موسسان و رئیس هیات امنای آن است. دولت محمود احمدی‌نژاد از ابتدای به قدرت رسیدن طرحی را در دستور کار شورای عالی انقلاب فرهنگی قرار داد تا با تغییر در اساسنامه دانشگاه آزاد، نزدیکان رفسنجانی را از مدیریت این مجموعه کنار بگذارد. از حدود دو هفته پیش که احمدی‌نژاد تغییر در اساس‌نامه دانشگاه آزاد را برای اجرا ابلاغ کرد، زمزمه‌هایی نیز در مورد زیر سوال بردن جایگاه رفسنجانی در مجلس خبرگان و مجمع تشخیص مصلحت نظام به گوش می‌خورد.

دولت در پی تسخیر دانشگاه آزاد

در صورت به اجرا درآمدن مصوبه شورای عالی، ریاست بر دانشگاه آزاد تنها به یک دوره چهارساله محدود می‌شود. هدف این تصمیم کنار گذاشتن رئیس کنونی دانشگاه آزاد است. عبدالله جاسبی، از سال ۱۳۶۱ این سمت را برعهده داشته. او از رهبران حزب اصولگرای موئتلفه و از نزدیکان رفسنجانی به شمار می‌رود. برخی از اعضای موثر موئتلفه در انتخابات دوره نهم ریاست جمهوری از رفسنجانی حمایت کردند.

محمود احمدی‌نژاد از سال ۸۴ بارها از ضرورت تغییر در ساختار دانشگاه آزاد سخن گفته بود. شورای عالی انقلاب فرهنگی تغییر در اساس‌نامه دانشگاه آزاد را از ابتدای سال ۸۵ در دستور کار خود قرار داد اما تصویب نهایی ان پس از چهار سال، در جلسه‌ی ۲۴ فروردین ۸۹ صورت گرفت. ظاهرا موقعیت و نفوذ رفسنجانی تا سال ۸۸ جلوی این اقدام را گرفته است. دور تازه‌ی اقدامات دولت پس از انتخابات دهمین دوره ریاست جمهوری آغاز شد. احمدی‌نژاد که ریاست شورا را بر عهده دارد پنجم اردیبهشت ماه ۸۹ مصوبه‌ی یادشده را برای اجرا ابلاغ کرده است.

با تغییراتی که در اساس‌نامه دانشگاه آزاد پیش بینی شده، دولت در مدیریت این موسسه نقشی تعیین‌کننده بر عهده خواهد داشت. در صورت اجرایی شدن تغییرات، انتخاب رئیسان واحدهایی که بیش از پنج هزار دانشجو دارند در اختیار شورای عالی قرار می‌گیرد. این شورا همچنین قادر خواهد بود با رای دوسوم اعضایش هیات امنا را به عزل رئیس دانشگاه وادار کند.

تصمیم دولت "مغایر با قانون و شرع"

هیات‌های امنا و موسس دانشگاه آزاد در دو نشستی که هفدهم اردیبهشت به ریاست هاشمی رفسنجانی برگزار شد اساس‌‌نامه مصوب شورای عالی را غیر قابل اجرا و دارای اشکالات شرعی و قانونی خواندند. هیات موسس در صدد است به دلیل آنچه مغایرت اساس‌‌نامه جدید "با قانون اساسی، قوانین مصوب مجلس شورای اسلامی، اساس‌نامه الگو و آیین‌نامه مصوب شورای عالی انقلاب فرهنگی" خوانده شده، از راهکارهای قانونی برای رفع اشکالات آن اقدام کند.

موسسان دانشگاه آزاد از زمانی که قصد دولت برای دست‌اندازی به این مجموعه آموزشی را جدی دیدند به دنبال وقف کردن اموال آن افتادند. هیات موسس در نشست اخیر خود اعلام کرد مصوبه شورای عالی "با مفاد وقفنامه و اداره امور موقوفات دانشگاه" نیز در تعارض است. دانشگاه آزاد با حدود یک میلیون و چهارصد هزار دانشجو و ۳۵۷ واحد آموزشی در ایران و خارج از کشور بزرگترین موسسه آموزشی غیردولتی ایران است. پایه‌گذاری دانشگاه ازاد به دهه‌ی پنجاه خورشیدی باز می‌گردد و اکنون بیش از ۱۴ میلیون متر مربع فضای آموزشی در اختیار دارد.

"همکاری دانشگاه آزاد با ستادهای موسوی"

گستردگی دانشگاه آزاد در سراسر کشور، شمار دانشجویان و امکاناتی که در اختیار دارد این موسسه را به یکی از مراکز صاحب‌نفوذ در حیات سیاسی جمهوری اسلامی تبدیل کرده است. محمود احمدی‌نژاد و حامیانش، رفسنجانی و نزدیکانش را متهم می‌کنند، در دو دوره گذشته انتخابات ریاست جمهوری، از امکانات این موسسه به نفع رقیبان او استفاده کرده‌اند. میرحسین موسوی، نامزد معترض به نتایج اعلام شده‌ی انتخابات دوره دهم از اعضای هیات موسس دانشگاه آزاد بود که از سوی شورای عالی کنار گذاشته شد.

جهان نیوز، یکی از سایت‌های حامیان احمدی‌نژاد اخیرا در گزارشی ادعا کرده، دانشگاه آزاد در جریان انتخابات سال ۸۸ با ستادهای موسوی همکاری کرده است. جهان‌نیوز مدعی است اسنادی در اختیار دارد که نشان می‌دهد مدیریت دانشگاه در جلسه‌ای رسمی تصمیم گرفته از طریق استادان و تشکل‌های زیرمجموعه‌اش با ستادهای انتخاباتی موسوی همکاری کند. در این گزارش جاسبی متهم شده که امکانات دانشگاه را در جهت اهداف سیاسی به کار گرفته. سایت حامی احمدی‌نژاد خواهان احضار جاسبی به دادگاه شده است.

مجمع تشخیص، "نهادی تشریفاتی و فاقد قدرت"

ظاهرا حامیان دولت که موقعیت رفسنجانی را پس از انتخابات سال ۸۸ تضعیف شده می‌بینند، حمله به او را تشدید کرده‌اند. این یورش به دو نهاد مهم دیگر که رفسنجانی ریاست آنها را برعهده دارد نیز کشیده شده. قاسم روانبخش، از حامیان احمدی‌نژاد و نزدیکان آیت‌الله مصباح یزدی، بارها رفسنجانی را طراح آنچه "فتنه پس از انتخابات" خوانده معرفی کرده است. او نهم اردیبهشت ۸۹ مدعی شد، رفسنجانی در انتخابات بعدی هیات رئیسه‌ی مجلس خبرگان از سمت خود برکنار خواهد شد.

روانبخش ریاست رفسنجانی بر مجمع تشخیص مصلحت را کم‌اهمیت خوانده و این مجمع را تشریفاتی و فاقد قدرت اجرایی عنوان کرده است. او برای بی‌اهمیت نشان دادن این نهاد می‌گوید «حتی میرحسین موسوی و عبدالله نوری هم که ۵ سال زندانش کردند عضو این مجمع هستند.» روانبخش اعتقاد دارد «در مجمع تشخیص مصلحت نظام بودن یا نبودن به جایی لطمه‌ای نمی‌زند» زیرا به گفته‌ی او نظرات این مجمع وقتی اعتبار قانونی دارد که به تایید رهبری رسیده باشد.

حمله به رفسنجانی با یاری منتخبان خامنه‌ای

شواهد نشان می‌دهد که حمله به رفسنجانی و تضعیف موقعیت او نه تنها با تایید رهبر جمهوری اسلامی انجام می‌شود، که از حمایت علی خامنه‌ای نیز برخوردار است. خامنه‌ای در درگیری‌های احمدی‌نژاد با رفسنجانی بر سر دانشگاه آزاد، به ویژه در ماه‌های گذشته آشکارا طرف دولت را گرفته است. از سوی دیگر اکثریت اعضای شورای عالی انقلاب فرهنگی که حکم به تغییر اساس‌نامه دانشگاه آزاد داده منصوبان رهبری هستند و رئیس شورا، احمدی‌نژاد جز با اتکا به آنها قادر به پیش برد برنامه‌های خود نیست.

شورای عالی انقلاب فرهنگی از دو بخش اشخاص حقیقی و حقوقی تشکیل شده. اشخاص حقیقی را رهبر جمهوری اسلامی انتخاب می‌کند و بیش از ۲۰ نفر هستند. اشخاص حقوقی این شورا ۱۶ نفرند که شامل رئیسان سه قوه و سه کمیسون مجلس، رئیسان تعداد دیگری از نهادهای حکومتی، سه وزیر و یکی از معاونان رئیس جمهور می‌شوند. در این جمع نیز کسانی چون رئیس «نهاد نمایندگی رهبری در دانشگاه‌ها» و رئیس سازمان صدا و سیما از منصوبان رهبر هستند. در مجموع بیش از دو سوم اعضای شورای عالی مستقیم و غیرمستقیم به وسیله‌ی خامنه‌ای انتخاب شده‌اند.

کفاره‌ی "فرمان حمله به رهبری"؟

قاسم روانبخش اول اسفند ماه ۸۸ در گفتگو با سایت حقیقت‌نیوز رفسنجانی را متهم کرد با نامه‌ی تندی که پیش از انتخابات برای خامنه‌ای نوشته فرمان حمله به او را صادر کرده. او می‌گوید سران جنبش سبز، که او آنها را "سران فتنه" می‌خواند، با دلگرمی رفسنجانی نامه‌های تهدیدآمیز به خامنه‌ای نوشته‌اند. روانبخش معتقد است سرپیچی رفسنجانی از دستور خامنه‌ای که به گفته‌ی او از دولت احمدی‌نژاد قاطعانه حمایت می‌کند، و همه را به پشتیبانی از او امر کرده، همراهی با سران جنبش اعتراضی و ایستادن مقابل رهبری است. به نظر روانبخش رفسنجانی به همین دلیل صلاحیت ریاست بر مجلس خبرگان را ندارد و بهتر است اعضای این مجلس او را استیضاح کنند.

ناظران معتقدند اگر احمدی‌نژاد بدون تایید رهبر جمهوری اسلامی قادر به مقابله به رفسنجانی بود در همان سال ۸۵ تغییر در اساس‌نامه دانشگاه آزاد را به تصویب شورا می‌رساند. اگر سخنان روانبخش در مورد نقش رفسنجانی در سرپیچی از خامنه‌ای درست باشد، یورش به سنگرهای او می‌تواند با چراغ سبز رهبر جمهوری اسلامی انجام شده باشد.

به رغم این، برخی از تحلیلگران اعتقاد دارند با توجه به نقش و نفوذ رفسنجانی در ساختار سیاسی جمهوری اسلامی کنار گذاشتن او برای حکومت راحت و کم‌هزینه نخواهد بود. عده‌ای دیگر بر این نظرند که خامنه‌ای تلاش برای کنار زدن رفسنجانی را بر عهده‌ی احمدی‌نژاد گذاشته تا از تبعات و خطرهای احتمالی آن در امان باشد.

بهزاد کشمیری‌پور

تحریریه: جمشید فاروقی