یچیدگی‌های تقابل سی ساله ایران و آمریکا · مصاحبه
۱۳۸۷ بهمن ۱۴, دوشنبه
دکتر منصور فرهنگ، کارشناس روابط بین‌الملل در گفت‌وگو با دویچه‌وله از صداهای متضاد در ایران در بحث مذاکره با آمریکا و از شعارهایی می‌گوید که خوراک داخلی دارند.
دویچه وله: کنفرانس امنیتی مونیخ در راه است و از هم اینک پیش‌بینی‌‌ها در باره ملاقات‌های احتمالی میان نمایندگان آمریکا و ایران با وجود انکار مقامات ایرانی، شروع شده‌اند. شما فضای کنونی را برای این گمانه‌زنی‌ها مثبت می‌بینید؟
منصور فرهنگ: تقابل سی ساله ایران و آمریکا به قدری پیچیده شده و به مسائل داخلی و منطقه‌ای گره خورده که دیگرمدت‌هاست، بحث مذاکره دو کشور، در دو سطح دیپلماسی عمومی و دپیلماسی محرمانه صورت می‌گیرد. هیچ تردیدی نیست که بین دو طرف تماس‌هایی هست. اما آقای اوباما در نظر دارد دایره نحس این تقابل را بشکند و بدون پیش شرط و محدودیت، با ایران وارد مذاکره شود. درآمریکا دست‌کم در بعد داخلی، این موضوع حل شده و موضع آقای اوباما، مورد اجماع کارشناسان سیاست خارجی آمریکا و موضع هر دو حزب است. در حالی‌که در ایران صداهای متفاوت و متضادی شنیده می‌شود و ایران در روند تصمیم‌گیری مانده است.
دویچه وله: به نظر می‌رسد مقامات ایرانی نیز تلاش می‌کنند در این زمینه شفاف‌تر باشند. آقای متکی در اجلاس داوس، با لحنی ملایم‌تر از همیشه، آمریکا را خطاب قرار داد و خبر دیدار مشاور ارشد اقای احمدی نژاد با ویلیام پری وزیر سابق دفاع آمریکا هم، از سوی وزیر اطلاعات کتمان نشد. شما ارتباط منطقی میان این نکات می‌بینید؟
منصور فرهنگ: کاملا! تردیدی نیست که این ملاقات بدون اجازه آقای خامنه‌ای نبوده است. نگرانی مقامات ایرانی، بیشتر از نظر داخلی و منطقه‌ای است. حاکمیت ایران باید برای شروع مذاکره با آمریکا، شعارهای ضدآمریکایی را به حال تعلیق درآورد. اما این در سطح داخلی پس از سی سال پرخاشگری و اتهام‌زنی، کار ساده‌ای نیست. طنز تاریخ این است که ایران و آمریکا با وجود تقابل سی ساله خود، در عراق و افغانستان منافع مشترک دارند. هیچکدام خواهان جنگ داخلی بین شیعه و سنی در عراق و روی کار آمدن طالبان نیستند. مشکل اصلی حاکمیت ایران با وجود این اشتراک منافع با آمریکا در منطقه، این است که سی سال با تنش و شعار زندگی کرده و نمی‌تواند بدون دشمن خارجی و انداختن مشکلات بر سر این دشمن، ادامه زندگی بدهد.
دویچه وله: در عین حال، آقای احمدی‌نژاد در پاسخ به گفته‌های خانم کلینتون و آقای اوباما، خواسته که آمریکا از ملت ایران عذر خواهی کند. در زمان کلینتون و هنگامی که خانم آلبرایت وزیر خارجه وقت آمریکا بود، چنین شد. آیا برای دولت کنونی آمریکا تکرار چنین چیزی، خیلی پرهزینه خواهد بود؟
منصور فرهنگ: کار خانم آلبرایت بسیار جالب بود و پاسخی بود به اعلام آمادگی آقای خاتمی. آن موقع نخواستند که آقای خاتمی از این ماجرا سود ببرد و اجازه ندادند. در عین حال، شرایط آن دوران فرق می‌کرد. دورانی بود قبل از ۱۱ سپتامبر و جنگ عراق و افغانستان و امروز دیگر این حرف معنا ندارد. الان سوال اساسی این است که آیا ایران می‌خواهد با آمریکا وارد مذاکره بشود و مسائل سیاسی، امنیتی، اقتصادی و نظامی را روی میز بریزد یا نه. این شعارهای معذر‌ت‌خواهی، بیشتر خوراک داخلی دارد.
دویچه وله: با این‌همه، آیا به عقیده شما دولت اوباما برای اثبات حسن نیت خود، پای چنین موضوعی نخواهد رفت؟
منصور فرهنگ: طبق نظرسنجی‌ها، بیش از ۸۰ درصد مردم ایران خواستار رابطه با آمریکا هستند و موضوع عذرخواهی، به جامعه ایران ربط ندارد. برای حاکمیت ایران نیز، افکار عمومی جامعه بی‌اهمیت است. مشکل، به سپاه پاسداران، کسانی که مردم را در خیابان ضرب و شتم می‌کنند، کسانی که به سفارت مصر حمله می‌کنند و امثال این‌ها باز می‌گردد. این بخش از جامعه، تحت تاثیر تبلیغات سی ساله حاکمیت، رفتار می‌کند و با تعصب و جهالت خود، متقابلا برای حاکمیت ایجاد مشکل می‌کند. ما روزنامه کیهان را که می‌خوانیم، صحبت‌های آقای جنتی را که می‌شنویم و حتی موضع‌گیری‌های آقای رفسنجانیِ ِ به اصطلاح میانه‌رو را که می‌بینیم، متوجه می‌شویم که ایشان هم با اکراه و ایما و اشاره در مورد آمریکا حرف می‌زند. مشکل در درون حاکمیت است نه جامعه ایران.
دویچه وله: اما آیا زمان آن نرسیده که مقامات درون حاکمیت، برای حفظ خودشان هم که شده، تصمیمی جدی بگیرند؟
منصور فرهنگ: دقیقا! اصلا به همین دلیل است که در میان مقامات شکاف جدی وجود دارد. بسیاری می‌گویند به نفع ماست که پاسخ آقای اوباما را بدهیم و بهترین پاسخ این است که به جای آقای متکی یا احمدی‌نژاد، آقای خامنه‌ای موضع‌گیری کند. آقای خامنه‌ای باید بگوید که ما از پیشنهاد آقای اوباما استقبال می‌کنیم و بیایید مکان و زمان گفت‌وگو را تعیین کنیم. این جواب می‌تواند جو را به کلی عوض کند.