توافق٬ آری یا نه! دوازده سال تمام این پرسش روی میز مذاکرهکنندگان جا خوش کرده بود. این بار نیز نگاه جهان به لوزان دوخته شده بود؛ جایی که امید و نگرانی پهلو به پهلوی هم میزدند و سرنوشت موفقیت یا شکست به مویی بند بود.
تبلیغات
سرانجام "خبر خوش هستهای" از راه رسید. خبری خوب؛ آنهم از منطقهای که به زرادخانه اخبار بد بدل شده است. خبر خوشی که از چنین روزی روزی تاریخی میسازد. خوش بودن این خبر تنها به مرزهای جغرافیایی ایران محدود نمیشود؛ خبری است که آوازه نیکاش گوش خردمندان و صلحطلبان در این منطقه آشوبزده و در پهنای جامعه جهانی را مینوازد.
اما سادهباوری است که در سایه این "خبر خوش هستهای" بیاساییم؛ چه در جهانی چند پاره و پر تنش کم نیستند کسانی که همه هم و غمشان بر هم زدن این توافق و پراکندن تخم قهر و آشوب است.
پوکر هستهای با پیامدهایی سرنوشتساز
این دور از مذاکرات هستهای را به درستی پوکر هستهای نامیدهاند. روی میز مذاکره دو کارت برای انتخاب وجود داشت: کارت "راه حل برد-برد" و کارت "فاجعه باخت-باخت". این بار اما خرد سیاسی بر ماجراجویی هستهای چیره شد.
موضوع بر سر برد و باخت در یک بازی سرنوشتساز بود؛ بازیای که فرجامش میتوانست تأثیری ناروشن بر سرنوشت و سیاست جهانی بنهد. و اینکه مقتدرترین و مهمترین سیاستمداران جهان اینچنین بر سر مذاکره نشستند و اینچنین روزها با صبر و حوصله پیرامون این "توافق" گفتوگو کردند٬ خود نشان از اهمیت این دور از مذاکرات داشت.
پوکر هستهای که شروع شد، دو سیاستمدار به خوبی میدانستند که بازگشت با دستان خالی به معنای ورشکستگی سیاسیشان است. ماموریت جان کری و محمد جواد ظریف از همان ابتدا روشن بود: ادامه مذاکرات تا دستیابی به توافق.
اکنون توافق به دست آمده است. آیا براستی این همان چیزی بود که سالها منتظر آن بودیم؟ گرچه توافق همیشه فرزند زمان خویش است و از ویژگیهای زمانه خود نقش و نگار میگیرد٬ اما باید فاش بگوییم که آری! این همان چیزی بود که در انتظارش بودیم.
اینکه این پیروزی بزرگ تاریخی فرجام خوش همکاری آمریکا و جمهوری اسلامی در مذاکرات هستهای است، حکایت از آن دارد که خرد سیاسی با نگاه ایدئولوژیک و آرمانگرایی توهمزده همخوانی ندارد.
این توافق برای ایران از اهمیتی حیاتی برخوردار بود. اقتصاد کشور در سایه تحریمها از تاب و توان افتاده بود٬ تحریمها سامانه بانکی و مالی کشور را مختل کرده بودند و تورم لگامگسیخته توان خرید مردم را ناتوان ساخته بود. اژدهای بیکاری نیز بر کل جامعه جوان کشور سایه مخرب خود را پهن کرده بود. و فراتر از همه اینها٬ ائتلاف ضد ایرانیای که پیرامون عربستان سعودی گرد آمده است٬ و نخستین آثار آن را در حملات هوایی به یمن شاهد هستیم، برای بازگویی حساسیت سیاسی لحظه کفایت میکنند. این چنین است که سیاستمداران و شریعتمداران ایران دست از لجاجت زیانبار خود برداشتند و به توافق هستهای پاسخ مثبت دادند.
اوضاع حاکم بر منطقه بسیار حساس است. مشارکت پاکستان و افغانستان نیز در ائتلاف ضد ایرانی نشان از تنگ شدن حلقه محاصره سیاسی ایران دارد. یمن تنها رزمگاه کوچکی از یک جنگ گسترده است؛ رزمگاهی کوچک که همچون تلی از باروت به جرقهای میتواند کل منطقه را به آتش بکشد. پذیرش توافق از سوی ایران پاسخی خردمندانه به چالشی سیاسی است که اکنون دهان باز کرده است و آیتالله خامنهای به درستی از هزینههای هنگفت شکست دگرباره این مذاکرات آگاه بود.
اما کار اصلی تازه شروع شده است.
دشمنان و مخالفین این توافق را نمیباید دست کم گرفت. آنها از همان زمان اعلام رسمی این توافق دست به کار شدهاند. سه ماه فرصت دارند تا همه رشتهها را دگر بار پنبه کنند.
در صدر مخالفان دولت اسرائیل و نتانیاهو قرار دارند. نتانیاهو همه توان خود را به کار خواهد گرفت تا مانع از قطعی شدن این توافق شود. و همانگونه که نیک میدانیم٬ او در پیشبرد این سیاست تنها نیست. استقبال گرم بخش بزرگی از نمایندگان کنگره آمریکا و تشویقهای مکررشان را به هنگام سخنرانی آتشین او در کنگره آمریکا از یاد نبردهایم. همچنین نامه ۴۷ سناتور آمریکایی به دولتمردان ایران را نیز به خاطر داریم و تهدیدشان مبنی بر اینکه تاریخ اعتبار این توافق حداکثرطول عمری به اندازه عمر زمامداری اوباما دارد.
قدرتهای منطقهای نظیر عربستان٬ ترکیه و مصر نیز در شمار مخالفان جدی این توافق هستند. بسیاری از شیخنشینان حوزه خلیج فارس نیز از منظر اقتصادی این توافق را به سود خود نمیبینند. و دست آخر نمیبایست از یاد ببریم که دلواپسان وطنی و شماری از محافظهکاران ایران نیز در این کنسرت نامیمون با تندروهای اسرائیلی٬ آمریکایی و عرب خود همنوایی میکنند.
از این روست که توافق کسب شده به معنی پایان مذاکرات نیست؛ آغاز راهی است دشوار و به همین دلیل به جای سرمستی از رایحه موفقیت باید دست به کار شد و از خرد سیاسی در برابر یورشها دفاع کرد.
بازتاب شادی ایرانیان از تفاهم هستهای در رسانههای بینالمللی
پس از انتشار بیانیه مشترک ایران و کشورهای گروه ۱+۵ در زمینه چارچوب توافقنامه هستهای، بسیاری از ایرانیان در خیابان به جشن و شادمانی پرداختند. تصاویر رسانههای بینالمللی از واکنش ایرانیان به تفاهم هستهای را ببینید.
عکس: picture-alliance/dpa/Abedin Taherkenareh
واکنش ایرانیان به تفاهم ایران و گروه ۱+۵ بر سر چارچوب توافقنامه هستهای در تهران
عکس: picture-alliance/dpa/Abedin Taherkenareh
شادی در تهران در پی قرائت بیانیه مشترک لوزان
عکس: picture-alliance/Zumapress/Morteza Nikoubazl
شادی در تهران در پی قرائت بیانیه مشترک لوزان
طبق بیانیهی پایانی مشترکی که در پی مذاکرات چندین روزه در لوزان قرائت شد، جمهوری اسلامی ایران و کشورهای عضو گروه ۱+۵ متشکل از چین، روسیه، فرانسه، آمریکا، انگلیس و آلمان به مجموعهای از راه حلهای لازم جهت نیل به برنامه جامع اقدام مشترک دست یافتهاند.
عکس: picture-alliance/dpa/Abedin Taherkenareh
شادی در تهران در پی قرائت بیانیه مشترک لوزان
با پایان یافتن این مرحله از مذاکرات، تدوین پیشنویس برنامه جامع اقدام مشترک تا بازه زمانی ۱۰ تیر در آینده نزدیک آغاز خواهد شد.
عکس: picture-alliance/dpa/Abedin Taherkenareh
شادی در تهران در پی قرائت بیانیه مشترک لوزان
با نهایی شدن متن، برنامه جامع اقدام مشترک در قالب قطعنامهای در شورای امنیت سازمان ملل متحد مورد تایید قرار خواهد گرفت.
عکس: Getty Images/Afp/Atta Kenare
شادی در تهران در پی قرائت بیانیه مشترک لوزان
طرفهای برنامه جامع اقدام مشترک پس از تصویب قطعنامه شورای امنیت، به یک دوره زمانی آمادهسازی برای اجرای برنامه جامع اقدام مشترک نیاز خواهند داشت.
عکس: picture-alliance/AP/Ebrahim Noroozi
شادی در تهران در پی قرائت بیانیه مشترک لوزان
سایت "انتخاب" به نقل از یکی از مذاکرهکنندگان ارشد ایران درباره مسئله تحریمها نوشته است: «تحریمها علیه ایران تنها پس از توافق نهایی در نهم ژوئن لغو می شوند.»
عکس: picture-alliance/Zumapress/Morteza Nikoubazl
واکنش ایرانیان به تفاهم ایران و گروه ۱+۵ بر سر چارچوب توافقنامه هستهای در تهران
عکس: picture-alliance/Zumapress/Morteza Nikoubazl
واکنش ایرانیان به تفاهم ایران و گروه ۱+۵ بر سر چارچوب توافقنامه هستهای در تهران
عکس: Getty Images/Afp/Atta Kenare
شادی در تهران در پی قرائت بیانیه مشترک لوزان
عکس: picture-alliance/Zumapress/Morteza Nikoubazl
شادی در تهران در پی قرائت بیانیه مشترک لوزان
فرانک والتر اشتاینمایر، وزیر امور خارجه آلمان شامگاه پنجشنبه (۲ آوریل) پس از اعلام بیانیه مشترک ایران و گروه ۱+۵ در گفتوگویی با شبکه اول تلویزیون آلمان تصریح کرد که تغییر موضع جمهوری اسلامی نقشی تعیینکننده در رسیدن به توافق در مذاکرات لوزان داشت.
عکس: Getty Images/Afp/Atta Kenare
شادی در تهران در پی قرائت بیانیه مشترک لوزان
به اعتقاد وزیر امور خارجه آلمان در سیاست کنونی جمهوری اسلامی یک پویایی شکل گرفته که نباید آن را دست کم گرفت. وزیر خارجه آلمان خاطرنشان ساخت که رهبری ایران میداند که "باید به نسل جوان این کشور چیزی بیش از یک رؤیای بدل شدن به قدرتی اتمی عرضه کند".
عکس: picture-alliance/AP/Vahid Salemi
شادی در تهران در پی قرائت بیانیه مشترک لوزان
اشتاینمایر در این ارتباط افزود: «مهم این است که [به جوانان ایران] چشماندازی برای آینده داده شود و انجام این کار نیز مستلزم رفع تحریمها است.»
عکس: Getty Images/Afp/Atta Kenare
شادی در تهران در پی قرائت بیانیه مشترک لوزان
عکس: picture-alliance/AP/Vahid Salemi
شادی در تهران در پی قرائت بیانیه مشترک لوزان
عکس: Getty Images/Afp/Atta Kenare
شادی در تهران در پی قرائت بیانیه مشترک لوزان
عکس: picture-alliance/AP/Ebrahim Noroozi
شادی در تهران در پی قرائت بیانیه مشترک لوزان
عکس: picture-alliance/dpa/Abedin Taherkenareh
شادی در تهران در پی قرائت بیانیه مشترک لوزان
عکس: Getty Images/Afp/Atta Kenare
استقبال از محمدجواد ظریف وزیر امور خارجه ایران پس از بازگشت به ایران
عکس: Irna
عکس 191 | 19
برنامه هستهای ایران به روایت تصویر
نمایندگان ایران و ۱+۵ دوم آوریل ۲۰۱۵ بر سر چارچوب برنامهای به توفق رسیدند که در صورت نهایی شدن به مناقشه اتمی ۱۲ ساله ایران و غرب پایان میبخشد. ابعاد برنامه هستهای ایران چیست و چه مراکزی برای پیشبرد آن احداث شدهاند؟
عکس: Keyhan
توافق اتمی لوزان
دوم آوریل ۲۰۱۵ و دو روز پس از ضربالاجل تعیینشده، سرانجام بیانیه مشترک مذاکرهکنندگان هستهای ایران و نمایندگان گروه موسوم به ۱+۵ (آمریکا، بریتانیا، فرانسه، روسیه، چین و آلمان) در لوزان سوئیس منتشر شد. این بیانیه چارچوب توافق نهایی است که قرار است تا پایان ژوئن ۲۰۱۵ تنظیم شود و در صورت تحقق به ۱۲ سال مناقشه هستهای ایران با غرب پایان میدهد. ابعاد برنامه هستهای ایران چیست؟
عکس: Getty Images/AFP/F. Coffrini
برنامه اتمی ایران پیش از انقلاب
محمدرضا شاه پهلوی در مراسم افتتاح کرسی انرژی اتمی در دانشگاه تهران در سال ۱۳۴۲. وی همزمان با تاسیس سازمان انرژی اتمی، قرارداد ساخت نیروگاه اتمی بوشهر را در دی ماه ۱۳۵۳ (نوامبر ۱۹۷۴) منعقد کرد. قرار بود نیروگاه اتمی بوشهر به عنوان اولین نیروگاه اتمی ایران توسط شرکت "کرافتوِرک اونیون" آلمان (Kraftwerk Union AG) ساخته شود.
عکس: Keyhan
برنامه اتمی ایران پیش از انقلاب
محمدرضا شاه پهلوی در مراسم افتتاح کرسی انرژی اتمی در دانشگاه تهران در سال ۱۳۴۲. وی همزمان با تاسیس سازمان انرژی اتمی، قرارداد ساخت نیروگاه اتمی بوشهر را در دی ماه ۱۳۵۳ (نوامبر ۱۹۷۴) منعقد کرد. قرار بود نیروگاه اتمی بوشهر به عنوان اولین نیروگاه اتمی ایران توسط شرکت "کرافتوِرک اونیون" آلمان (Kraftwerk Union AG) ساخته شود.
عکس: Keyhan
برنامه اتمی ایران
دانشمندان اتمی زن ایران. بریدهای از جراید ایران در دهه ۵۰ خورشیدی. از راست به چپ خانمها دکتر مرآت، رقیه باقرزاده اکبری، دکتر مهیندخت رحمانی، ثریه سمیعی، ماهرو اکبرنیا، فرزانه محمدی، دکتر افسر سیار و دکتر زهره عابدینزاده
عکس: Creative Commons
رئیس سازمان انرژی اتمی ایران تا زمان انقلاب ۵۷
دکتر اکبر اعتماد، متولد ۱۳۱۰ در شیراز و فارغالتحصیل دانشگاه لوزان سوئیس. وی در سال ۱۳۴۷ به سمت اولین رئیس موسسه تحقیقات و برنامهریزی علمی و آموزشی منصوب شد و در سال ۱۳۵۳ ریاست سازمان انرژی اتمی ایران را به دست گرفت. اعتماد به خواست شاه حکم معاونت نخستوزیری را برای "تأمین انرژی" دریافت کرد و در این زمینه شخصا به شاه گزارش میداد.
عکس: PressTV
نیروگاه اتمی بوشهر
عکس قدیمی از نیروگاه نیمساختهی بوشهر (متعلق به حدود سال ۱۹۷۷). قرارداد ایران با شرکت آلمانی کرافتورک اونیون برای احداث دو واحد نیروگاه اتمی بود. در سال ۱۳۵۷ در حالی که حدود ۷۵ درصد از واحد اول و ۶۰ درصد واحد دوم نیروگاه ساخته شده بودند، با تغییر نظام سیاسی ایران ساخت هر دو واحد متوقف ماند.
عکس: Creative Commons
نیروگاه اتمی بوشهر
نمایی از نیروگاه اتمی بوشهر
عکس: Fars
نیروگاه اتمی بوشهر
مدل نیروگاه اتمی بوشهر در غرفه ایران در اکسپوی شانگهای
عکس: Creative Commons/Bernd.Brincken
برنامه پرهزینه غنیسازی اورانیوم در ایران
بسیاری از کشورهایی که به لحاظ فنی قادر به تولید سوخت نیروگاههای اتمی هستند به دلیل با صرفهتر بودن ترجیح میدهند آن را از خارج تهیه کنند. این کشورها نیازی مشخص و برنامههایی شفاف مبتنی بر محاسبات اقتصادی دقیق و مرسوم دارند که هدف آن در نظر گرفتن منافع ملی است. صرف دهها میلیارد دلار برای تولید داخلی سوخت یک نیروگاه که با ۵۰ میلیون دلار قابل خریداری است نمیتواند گامی در جهت رشد و شکوفایی باشد.
تأسیسات نظامی پارچین
یکی از مراکز مهمی که با فعالیتهای هستهای ایران مرتبط است پایگاه نظامی پارچین واقع در جنوب شرقی تهران است. این مرکز یک پادگان نظامی و در اختیار سپاه پاسداران جمهوری اسلامی است، اما آژانس احتمال میدهد که ایران در این مکان دست به آزمایش انفجار هستهای زده باشد.
عکس: DigitalGlobe/ISIS via dapd
تأسیسات نظامی پارچین
در نیمه نخست سال ۲۰۱۲ آژانس بینالمللی از انجام عملیات گسترده خاکبرداری و پاکسازی احتمالی در پارچین خبر داد که مستند به تحلیل عکسهای هوایی بود. اما ایران دیگر اجازه بازدید از پارچین را به بازرسان آژانس نداد.
تأسیسات پرهزینه غنیسازی اورانیوم
تأسیسات غنیسازی اورانیوم در نطنز. ایران در بهمن ۱۳۸۵ رسما خبر راهاندازی دو آبشار ۱۶۴ تایی در تاسیسات زیرزمینی نطنز را اعلام کرد. در سالهای بعد تعداد سانتریفوژهای این مرکز به چند هزار افزایش داده شد. راهاندازی و نگهداری تاسیسات این بخش، به دلیل ویژگی دستگاهها و پیچیدگی ساخت آنها یکی از پرهزینهترین قسمتهای چرخهی سوخت هستهای است. دهها میلیارد دلار هزینه برنامه غنیسازی شده است.
عکس: Fars
تأسیسات پرهزینه غنیسازی اورانیوم
در فروردین سال ۱۳۸۶ محمود احمدینژاد رئیسجمهور ایران برای نخستینبار از نصب و راهاندازی سه هزار دستگاه سانتریفوژ در نطنز خبر داد. رسانههای ایران نوشتند که این دستگاهها از نوع نسل جدید سانتریفوژهاست که توسط خود ایران ساخته شدهاند. در آخرین گزارشهای رسانهها، تعداد سانتریفوژ نصب شده در نظنز تا ۶ هزار نیز قید شده است.
عکس: AP
تأسیسات هستهای
تاسیسات پرهزینه غنیسازی اورانیوم نطنز در نزدیکی شهر نطنز در شمال اصفهان قرار دارد. زمان آغاز ساخت تاسیسات غنیسازی اورانیوم نطنز روشن نیست. اما بخش اصلی این تاسیسات که محل استقرار سانتریفوژهاست، در زیرزمینی به عمق ۳۰ متر قرار دارد.
عکس: picture-alliance/ dpa
تأسیسات هستهای
مرکز کنترل تأسیسات غنیسازی اورانیوم در نطنز
عکس: REUTERS
تأسیسات اتمی
میلههای سوختی
عکس: picture-alliance/dpa
تأسیسات اتمی
در سال ۲۰۱۱ و پس از گذشت ۱۵ سال پیمانکار روسی اعلام کرد که واحد اول نیروگاه بوشهر به مرحله راهاندازی آزمایشی رسیده است. مدت زمان ساخت یک نیروگاه مشابه بوشهر در کشورهای پیشرفته صنعتی حداکثر ۷ سال و در کشورهای مشابه ایران حداکثر ۸ سال طول میکشد.
عکس: AP
تأسیسات فردو
خبر احداث تأسیسات زیرزمینی غنیسازی فردو در اطراف قم در بحبوحه مناقشه هستهای ایران و غرب (۲۰۰۹) منتشر شد. غرب خواستار برچیدن این تأسیسات و جمهوری اسلامی خواستار ادامه فعالیت آن بود. بر اساس بیانیه مشترک لوزان، فردو به مرکز تحقیقات هستهای و فیزیک پیشرفته تبدیل میشود و هزار سانتریفوژ در آن فعال خواهند بود؛ اما غنیسازی اورانیوم در این تأسیسات متوقف شده و ماده شکافپذیری نیز در آن تولید نمیشود.
عکس: picture-alliance/dpa
مذاکرات اتمی میان ایران و غرب
مذاکرات اتمی میان نمایندگان ایران و کشورهای ششگانهی آمریکا، فرانسه، بریتانیا، روسیه، چین به انضمام آلمان به سرپرستی کاترین اشتون، مسئول وقت سیاست خارجی اتحادیه اروپا در استانبول، آوریل ۲۰۱۲. پیش از روی کار آمدن دولت حسن روحانی، سعید جلیلی (تصویر) سرپرستی تیم مذاکرهکننده ایران را بر عهده داشت.
عکس: Reuters
تأسیسات هستهای آب سنگین اراک
پروژههای آب سنگین در چارچوب قرارداد منع گسترش سلاحهای هستهای قرار میگیرد و باید زیر نظر آژانس بینالمللی انرژی اتمی باشند.
عکس: aeoi.org.ir
تأسیسات هستهای آب سنگین اراک
آنچه سبب حساسیت آژانس بینالمللی انرژی هستهای به رآکتورهای آب سنگین شده، تولید پلوتونیوم به عنوان محصول فرعی است. از این پلوتونیوم میتوان مستقیم و بدون نیاز به غنیسازی اورانیوم، سلاحهای اتمی ساخت. بر اساس توافق اتمی لوزان، رآکتور تحقیقاتی اراک آب سنگین باقی میماند اما با بازطراحی روزآمد میشود و از میزان پلوتونیوم تولیدی آن نیز کاسته میشود.
عکس: aeoi.org.ir
تأسیسات فرآوری اورانیوم اصفهان
"تأسیسات فرآوری اورانیوم اصفهان" (Uranium Conversion Facility – UCF) مرکزی برای تبدیل کیک زرد به گاز هگزا فلوراید است. این گاز سپس در سانتریفوژها تزریق میشود تا اورانیوم قابل استفاده آن افزایش یابد. فکر ایجاد تاسیسات اصفهان به پیش از انقلاب ۱۳۵۷ ایران باز میگردد که به عنوان گزینهای برای تکمیل چرخه سوخت نیروگاه اتمی بوشهر پیشنهاد شد.
عکس: aeoi.org.ir
"کیک زرد"
یکی از وظایف مهم تاسیسات UCF اصفهان تولید "گاز هگزا فلوراید اورانیوم" (UF6) است. برای تولید این گاز ابتدا كیك زرد (سنگ اورانیوم پودر شده با درجه خلوص بیشتر) را در اسید نیتریك حل میكنند. بر اثر این عمل، مادهای به نام نیترات اورانیوم تولید میشود. پس از یک رشته فعل و انفعالات گاز هگزا فلوراید اورانیوم تولید میشود. این همان گازی است كه برای غنیسازی در دستگاههای سانتریفوژ تزریق میشود.
عکس: aeoi.org.ir
رآکتور تحقیقاتی تهران
رآکتور تـحقیقاتی آب سبک تهران یکی از انـواع راکـتورهای چند منظوره و در نوع خود از کارآترین انواع راکتورهای دنیا در زمینه علمی و صنعتی است. این رآکتور با ظرفیت ۵ مگاوات در سال ۱۹۶۷ توسط آمریکا در مرکز تحقیقات اتمی تهران وابسته به دانشگاه تهران ساخته شد. آمریکا برای مدت ۲۰ سال سوخت مورد نیاز رآکتور تحقیقاتی تهران را تامین کرد.
عکس: aeoi.org.ir
رآکتور اتمی تهران
در سال ۲۰۱۰ ایران اعلام کرد سوخت رآکتور تهران در حال اتمام است و از طریق آژانس بینالمللی انرژی اتمی خواستار تامین سوخت ۲۰ درصد برای این رآکتور شد. اما این درخواست با دیگر مسائل مناقشهی اتمی ایران پیوند خورد و موضوع آنطور که ایران مایل بود، حلوفصل نشد.