یک سال دولت روحانی: نومیدی بیشتر برای اقلیتهای قومی و دینی
۱۳۹۳ مرداد ۱۰, جمعه
در آغاز بیانیه ۱۰ ماده‌ای شماره ۳ روحانی در تاریخ ۹ خرداد ۱۳۹۲ آمده است: «اینجانب متعهد و مصمم هستم درصورت استقرار دولت تدبیر و امید، اجرای اصول ده گانه که از فصل حقوق ملت درقانون اساسی است را در حق اقوام و مذاهب ایرانی به اجرا درآورم تا شاهد ایرانی آزاد و آباد با مشارکت همه ایرانیان باشیم.» دیگر مواد اساسی بیانیه وارد کردن اقلیت‌ها به کابینه دولت و انتصاب استانداران از میان آنها بود.
اما پس از روی کارآمدن حسن روحانی بند مربوط به "مشارکت عمومی، فارغ از زبان ومذهب درمدیریت‌های کلان کشور" اجرا نشد و در کابینه دولت نیز حتی یک نفر از قومیت‌ها یا پیروان اهل سنت حضور ندارد. در خصوص بند "انتخاب نیروهای شایسته محلی درپست‌های مدیریتی مناطق مختلف کشور" حتی یک استاندار بومی و محلی انتخاب نشد و با گذشت یک‌سال از دوره فعالیت دولت یازدهم "نگاه امنیتی نسبت به اقوام" همچنان ادامه دارد.
یکی از بندهای مهم دیگر اصل ده‌گانه یعنی بند چهارم مربوط به "تدریس زبان‌های مادری" است. متخصصان و کارشناسان امور اقوام به "دویچه وله" گفتند که روحانی به تعهدات اصلی خود در بیانیه شماره ۳ عمل نکرد و نخستین سال تحصیلی ۹۳-۹۲ در دوره یک سال دولت روحانی نیز بدون تدریس زبان‌های مادری آغاز شد.
"تدریس زبان قومیت‌ها در مدارس اولویت دولت"
به دنبال افزایش انتقادها از عدم‌اجرای وعده‌های دولت یازدهم علی‌اصغر فانی، وزیر آموزش و پرورش بارها اعلام کرد دولت درصدداست اصل ۱۵ قانون اساسی مربوط به تدریس زبان قومیت‌ها را اجرا کند. وی صریحا گفت: «تدریس زبان قومیت‌ها در مدارس اولویت من است.» اما اظهارات وزیر آموزش و پرورش با واکنش تند و منفی اعضای فرهنگستان زبان فارسی روبرو شد.
یاس و ناامیدی اقلیت‌ها از دولت روحانی
از سوی دیگر رئیس جمهور ایران نخستین بار دستیار ویژه‌ای در امور اقوام و اقلیتهای دینی و مذهبی (۹ مهر ۱۳۹۲) منصوب کرد. انتظار می‌رفت انتصاب علی یونسی به این مقام در گزینه استانداران استان‌ها و مناطق قومی مهم و مطرح کشور چون آذربایجان غربی، اردبیل، آذربایجان شرقی، کردستان، کرمانشاه، ایلام، سیستان و بلوچستان و استان گلستان کمک کند، اما این انتظارات نیز برآورده نشد.
ناصر دیه‌جی، حقوقدان ترکمن، می‌گوید که با گذشت یک سال از روی کار آمدن آقای روحانی فعلا وضعیت تغییری نکرده است. وی خاطرنشان می‌کند: «وعده‌های روحانی عملی نشده است و ما به عنوان حامیان دکتر روحانی فعالیت کردیم اکنون زیر سئوالیم که شما ایشان را تائید و تبلیغ کردید، پس چرا وعده‌های وی عملی نشد. من شخصا ناامید نشدم ولی مردم مایوس و ناامیدند.»
این حقوقدان مقیم استان گلستان اضافه می‌کند: «انتصاب دستیار ریاست جمهوری برای اقلیتهای قومی و دینی در بدو کار بسیار خوشبینانه بود و با استقبال اذهان عمومی روبرو شد ولی در ظرف یک سال گذشته عملا وعده‌هایی که ایشان دادند عملی نشد و اقلیت‌ها سهمی در مدیریت اجرایی ندارند. در حال حاضر ما به مجلس آینده امیدواریم و انتظار داریم که با این مجلس اوضاع بهتر شود. چون در شهرستان‌ها، نواحی و مناطق قومی نمایندگان در امور اجرایی دخیل هستند.»
ناصر دیه‌جی در پایان تحلیل خود از سیاست یک ساله دولت یازدهم درباره اقلیتهای دینی و قومی به این مسئله هم اشاره می‌کند که تمرکز سیاست روحانی بیشتر به سمت مسائل خارجی بوده و در مسائل داخلی عملکردی نداشته است.
جلالی‌زاده: در دولت روحانی خواست اقلیت‌ها عملی نشد
دکتر جلال جلالی‌زاده، نماینده سنندج در دوره ششم مجلس شورای اسلامی هم در تحلیل عملکرد یک ساله دولت در امور اقلیتهای قومی و دینی می‌گوید: «برخی تغییراتی که در ظرف یک سال انجام گرفته، تکراری و جزئی بوده است. مثلا یک مدیر سابق کرد را برداشتند و بجایش یک مدیر سنی گذاشتند. انتصاب یونسی هم هیچ تاثیری نداشته و ایشان عملا اقدام جدی تابحال نکرد. اقلیتهای قومی و دینی از دولت یازدهم انتظار عملی شدن همه وعده‌هایش را ندارند چونکه حدود ۴۰ درصد اجرای خواست‌های آنها در حوزه اختیارات دولت است اما دولت آقای روحانی در بهترین فرصت شاید تابحال ۳ تا ۵ درصد این خواست‌ها را عملی کرده است.»
جلالی‌زاده همچنین تاکید می‌کند اقلیت‌ها از روحانی انتظار داشتند حداقل ۲ وزیر کابینه‌اش را از میان اقلیت‌ها منصوب کند، استانداران، روسای دانشگاه‌ها و روسای آموزش و پرورش مناطق قومی را نیز از میان سنی‌ها معرفی کند.
این نماینده در دوره ششم مجلس شورای اسلامی انتقاد می‌کند: «عملی نشدن وعده‌های رئیس جمهور سبب دلسردی مردم شده و آنها در انتخابات بعدی احتمالا شرکت نخواهند کرد و وقتی می‌بینند که رای‌شان تاثیری ندارد، مایوس خواهند شد. انتظار این است که دمکراسی حاکم شود، مردم از حقوق شهروندی وانسانی برخوردار باشند، به رای مردم ارزش داده شود، به اندازه وزنه رای‌دهندگان به حقوق آنها توجه شود و به میزان جمعیت اهل سنت کشور امکانات و مسئولیت‌ها به آنها داده شود.»
چرا وعده‌های روحانی عملی نشد؟
حیدر بیات، دین‌پژوه آذربایجانی مقیم شهر قم، که به ترکی آذری اشعارش را در سایت "آلما یولو" منتشر می‌کند و با مسائل اقلیتهای قومی و دینی آشناست، در گفت‌وگو با دویچه‌وله می‌گوید، در بسیاری از زمینه‌ها آقای روحانی نتوانسته است کاری زیادی انجام بدهد و "این به معنای نخواستن نیست بلکه به معنای نتوانستن در شرایط فعلی" است.
وی در این رابطه تاکید می‌کند: «بعد از یک سال به مسئله دیگری می‌اندیشیم. دولت برآیند جامعه سیاستمداران و جامعه مدنی است و خود آقای روحانی هم اگر می‌خواست این وعده‌ها را تحقق ببخشد این جامعه سیاستمداران، احزاب و جامعه مدنی ایران آمادگی این کار را نداشت و زیرساخت‌ها و یا مباحثی که در این سطح به صورت آزادانه صورت می‌گرفت و برآیندش تحقق وعده‌های آقای روحانی به صورت مطلوب بود، در کشور ما وجود نداشته است.»
بیات ضمن یادآوری وعده‌های روحانی برای نجات دریاچه ارومیه و تاسیس فرهنگستان زبان ترکی آذری هم می‌گوید وضعیت دریاچه ارومیه در یک سال دولت روحانی بدتر شده و در زمینه تاسیس فرهنگستان زبان ترکی هم هیچ اقدامی تا کنون انجام نگرفته است.
به رغم این صحبت‌ها بیات خاطرنشان می‌کند: «دولت مرکزی در تهران پای مطالبات اقلیت‌ها و برحق‌بودن این مطالبات را امضاء کرده و مثل دولت‌های پیشین رفسنجانی، خاتمی و احمدی نژاد مسئله را با سکوت سپری نکرده است. ما حالا می‌دانیم که دولت مرکزی و آقای روحانی این حق ما را قبول کردند و گردن نهادند، گرچه در عمل ما چیزی هم از آنها ندیدیم و دولت‌های بعدی هم مجبورند آن را قبول بکنند و در حد توانشان، اراده‌شان و در حد ارداه مردم، جامعه مدنی و سیاستمداران کارهایی را انجام بدهند. فکر می‌کنم این قدم بسیار مثبتی است که در این زمینه برداشته شده است.»
گفتنی است که علی یونسی مشاور ویژه روحانی در امور اقوام و اقلیتهای قومی و مذهبی، اعتراف می‌کند که دولت موفق نشده مسئولیت وزارتخانه یا استانداری را به اقلیتهای قومی و مذهبی بدهد.
یونسی در گفت‌وگو با روزنامه ایران پیش از این اعتراف کرد: «برخی، اقلیت‌ها را "غیرخودی" به حساب می‌آورند و معتقدند که پست‌ها و ماموریت‌های حساس را نمی‌شود به عهده "غیرخودی‌ها" گذاشت. از نظر ما این نگاه درستی نیست که بخشی از مردم ایران را نامحرم و غیرخودی بدانیم.»