نزدیک به یک ماه پیش، ۱۱ نفر از کارشناسان تکنولوژی‌های نوین ارتباطی، مدافعان آزادی بیان و متخصصان برجسته در زمینه سانسور آنلاین، از نقاط گوناگون جهان، جایی در اطراف برلین گرد هم آمدند تا در پنج روز کاری، با همکاری یک‌دیگر در روندی مشارکتی، ویرایش دوم کتابی را منتشر کنند که از بهترین راهنماهای عبور از سد فیلترینگ اینترنت، محافظت از حریم خصوصی و امنیت اطلاعات در جهان مجازی است.

بنیاد غیرانتفاعی Floss Manuals از این پروژه حمایت مالی می‌کند و ادم هاید، یکی از مدیران آن، سرپرستی و نظارت بر کیفیت محتوای تولیدی را بر عهده دارد. این کتاب که با عنوان «روش‌های دور زدن سانسور اینترنت» (How to bypass Internet censorship) منتشر شده، در پایان روز پنجم به‌صورت کتاب الکترونیک در اینترنت منتشر شد تا در دسترس کاربرانی قرار گیرد که در کشورهای تحت حاکمیت دیکتاتورها، با سانسور گسترده و فیلترینگ بی‌رحمانه محتوای آنلاین مواجه‌اند. اکثر نویسندگان کتاب، به دلایل امنیتی بدون ذکر هویت واقعی خود در این پروژه مشارکت کرده‌اند.

نگارش این کتاب، یک تجربه ویکی بوده که در آن هر یک از نویسندگان می‌توانند نوشته‌های دیگران را ویرایش کنند، یا اقدام به حذف و اضافه بخش‌هایی از آن کنند. اولین ویرایش این کتاب در سال ۲۰۰۸ در منطقه‌ای در اطراف نیویورک تدوین و منتشر شد، اما در نسخه جدید تغییراتی اساسی پدید آمده و بخش‌های متعددی به کتاب اضافه شده است.

این کتاب در آینده‌نزدیک به ۹ زبان، از جمله فارسی منتشر خواهد شد و در همه مراکز پژوهشی و آموزشی مرتبط با سانسور در جهان، از جمله «پناهگاه ضد سانسور سازمان گزارشگران بدون مرز» در دسترس مخاطبان قرار خواهد گرفت.

نسخه الکترونیک این کتاب به‌صورت رایگان در اختیار کاربران قرار می‌گیرد و نکته اینجاست که ویرایش آن آزاد است. با مراجعه به این لینک می‌توانید در افزایش کیفیت محتوای این کتاب مشارکت کنید، یا اگر فیلترشکن‌ها، روش‌ها و تکنیک‌های مفیدی را می‌شناسید که به آن اشاره نشده، می‌توانید اطلاعات مربوط به آن را به این کتاب اضافه کنید.

محیط ویرایشگر این وب‌سایت برای تولید یا ویرایش محتوا، ساده و کاربرپسند است. محتوایی که شما قرار داده‌اید، پیش از انتشار و اضافه شدن به محتوای کتاب، باید توسط یکی از ویرایشگران ارشد، تایید شود. مشارکت در نگارش یا ویرایش این کتاب، مستلزم ایجاد اکانتی در این وب‌سایت است.

از شیوه‌های فیلتر کردن تا شیوه‌های عبور از فیلترینگ

نویسندگان این کتاب معتقدند درک کلی نحوه عملکرد شبکه اینترنت و آگاهی داشتن درباره شیوه‌های مرسوم برای سانسور و فیلتر کردن اطلاعات در اینترنت، عبور از سد فیلترینگ را برای کاربران ساده‌تر خواهد کرد. به همین خاطر این کتاب با مروری بر عملکرد شبکه‌های اطلاعاتی و شیوه‌های سانسور داده‌ها آغاز می‌شود و در ادامه ساده‌ترین تکنیک‌های عبور از سد سانسور آنلاین، از جمله استفاده از HTTPS، دامین‌های آلترناتیو، صفحات ذخیره‌شده (Cached) گوگل و فید ریدرها و ...، برای دست‌یابی به محتوای سانسور شده، ذکر شده است. پروکسی‌های تحت وب و سرویس‌های فیلترشکن نظیر سایفون و سبز پروکسی، در بخش بعدی کتاب معرفی و تشریح می‌شوند.

پس از آن روش‌هایی معرفی می‌شوند که با نصب و اجرای افزونه‌های گوناگون روی مرورگرهای مختلف، از جمله فایرفاکس و گوگل کروم، به عبور از سد فیلترینگ کمک می‌کنند. سپس بحث درباره شیوه‌های عبور از فیلترینگ با بهره‌گیری از نرم‌افزارهای گوناگون، از اولترا سرف و فری‌گیت گرفته تا تور (Tor) و یور فریدم (Your Freedom) و هات‌اسپات شیلد (Hotspot Shield) آغاز می‌شود.

نویسندگان کتاب تلاش کرده‌اند که کاربران سیستم‌های عامل گوناگون را در نظر بگیرند و به همین خاطر بخشی از کتاب به معرفی ابزارهای لینوکسی عبور از فیلترینگ اختصاص یافته است. در پایان کتاب، بخش ویژه‌ای هم برای وب‌مسترها و مدیران شبکه‌ها نوشته شده است.

هر راه عبور از فیلترینگ، می‌تواند راهی برای مانیتورینگ باشد

سرفصل تکنیک‌های پیشرفته این کتاب که بحث درباره VPN را هم در بر می‌گیرد، اهمیت خاصی دارد. استفاده از VPN و تونل‌های مختلف برای دور زدن سانسور آنلاین، هم با عبور از فیلترینگ در ارتباط است و هم مانیتورینگ فعالیت‌ها توسط دولت‌های تمامیت‌خواه. استفاده از وی‌پی‌ان، در کنار همه مزایایی که برای کاربران دارد، این عیب را هم داراست که می‌تواند واسطه‌ای برای نفوذ چشم‌های جستجوگر به حریم خصوصی شما باشد. با توجه به رواج چشمگیر وی‌پی‌ان در ایران، این بخش کتاب اطلاعات مفیدی را در اختیار کاربران ایرانی قرار می‌دهد که به افزایش امنیت آنها در وب کمک شایانی خواهد کرد.

در این کتاب تقریبا همه ابزارها، نرم‌افزارها و سرویس‌های شناخته‌شده و رایج عبور از فیلترینگ و حفاظت از داده‌های شخصی در وب معرفی شده‌اند، نحوه عملکرد و روش استفاده از آنها به ساده‌ترین شکل ممکن و به همراه تصاویر گویا تشریح شده و آسیب‌پذیری‌ها و ریسک‌های احتمالی آنها توصیف شده است.

گذشته از این، بخشی از کتاب هم به مانیتورینگ و رهگیری فعالیت‌های کاربران اختصاص دارد؛ شیوه‌هایی که رژیم‌های سرکوب‌گر برای رصد کردن فعالیت‌های کاربران به کار می‌گیرند و روش‌های مقابله با آنها و شیوه‌های کاهش تهدیداتی از این دست.

کاربران اینترنت می‌توانند با مطالعه بخش‌هایی که مرتبط با مستندسازی سانسور و جمع‌آوری اطلاعات درباره وضعیت فیلترینگ در کشورهای گوناگون است، راه‌های کمک به پژوهشگران و فعالان آزادی بیان آنلاین را در این کتاب بیابند.

با کلیک بر روی این لینک، می‌توانید نسخه انگلیسی این کتاب را در فرمت PDF دانلود کنید.

احسان نوروزی

تحریریه: یلدا کیانی