صنم وکیل، معاون رئیس و پژوهشگر ارشد برنامه خاورمیانه و شمال آفریقا در موسسه چتم هاوس لندن، واکنش  ایران به قتل قاسم سلیمانی، فرمانده نیروی قدس سپاه پاسداران را قطعی دانست ولی گفت که مقام‌های جمهوری اسلامی درباره "نحوه و چگونگی واکنش" باید هنوز تصمیم‌گیری کنند.

خانم وکیل در گفت‌وگو با دویچه وله انگلیسی، با اشاره به اینکه همزمان با عزاداری برای فرمانده سپاه قدس در ایران، به شکل ناباورانه‌ای در جایی دیگر جشن گرفته می‌شود، تصریح کرد که "تقریباً غیرممکن" است که جمهوری اسلامی‌ کشته شدن این فرمانده ارشد نظامی را بدون پاسخ بگذارد.

بامداد جمعه ۱۳ دی ماه (سوم ژانویه ۲۰۲۰) خودروی حامل سرلشکر قاسم سلیمانی و همراهانش در نزدیکی فرودگاه بغداد "هدف حمله بالگردهای ارتش آمریکا" قرار گرفت.

در نخستین واکنش‌ها، علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی، و حسن روحانی، رئیس جمهوری ایران، در پیام‌های جداگانه‌ای تهدید کردند که انتقامی سخت در انتظار آمریکاست.

واکنش‌های احتمالی ایران چیست؟

صنم وکیل گفت که پیش‌بینی چگونگی "واکنش فوری" ‌ایران دشوار است. به باور او، جمهوری اسلامی در روزهای برگزاری مراسم عزادارای برای قاسم سلیمانی در مورد چگونگی پاسخ به کشته شدن فرمانده نیروی قدس برنامه‌ریزی خواهد کرد.

به نظر وکیل، محتمل‌ترین پاسخ مقامات ایرانی تشدید بحران در عراق خواهد بود که ناآرامی در آن وجود دارد و در حال حاضر با مشکل خلاء قدرت دست و پنجه نرم می‌کند. 

احتمال دیگر اقدام و واکنش جمهوری اسلامی‌ ایران، به نظر خانم وکیل، افزایش فعالیت در عرصه غنی‌سازی اورانیوم است. وکیل گفت که این احتمال را هم نمی‌توان نادیده گرفت که  نیروهای ایرانی به کشتی‌ها در خلیج فارس یا حتی با موشک به یک کشور عربی در خلیج فارس حمله کنند؛ او اشاره کرد به اینکه "حملاتی مشابه در ۱۴ سپتامبر صورت گرفتند".

اهمیت سلیمانی برای ایران

تحلیلگر موسسه چتم هاوس قاسم سلیمانی را استراتژیست موفقی معرفی کرد که دکترین سیاست خارجی فعلی ایران را در مناطقی توسعه داد. او اهمیت این فرمانده نیروی قدس سپاه پاسداران را در تدوین دکترین و سیاست‌هایی دانست که باعث شد ایران با "حربه تهدید"، از مرزهای خود دفاع کند و در همین حال روابط نامتقارن خود با بازیگران غیردولتی در خاورمیانه را تقویت کند و موفق شود.

صنم وکیل استراتژی فرمانده کشته شده نیروی قدس سپاه پاسداران به دست نیروهای آمریکایی را بر مبنای ایده "دفاع رو به جلو" ارزیابی کرد تا تهدیدها از مرزهای ایران دور شود.

استراتژی نفوذ با ایجاد بی‌ثباتی

صنم وکیل، ارتباط‌های قاسم سلیمانی با حزب الله لبنان و گروه‌های شبه نظامی‌در عراق را مستحکم خواند و گفت که با این روابط، جمهوری اسلامی‌ موفق شد "استراتژی نفوذ" خود را به روش غیرمتداول و با هدف ایجاد "بی‌ثباتی در سراسر منطقه" گسترش دهد.

همین استراتژی به باور خانم وکیل، نه تنها از ایران محافظت کرد، بلکه قدرت نفوذ جمهوری اسلامی را در برخی کشورها افزایش داد.

کشته شدن سلیمانی، بروز جنگ و آمادگی آمریکا

خانم وکیل در پاسخ به این پرسش که چرا ایالات متحده قاسم سلیمانی را هدف حمله قرار داد، این اقدام آمریکا را "حمله پیشگیرانه" دانست و گفت که  آژانس‌های اطلاعاتی آمریكا، اطلاعاتی در دست داشتند حاکی از اینکه سلیمانی قصد داشته "حملات بیشتری" علیه مقامات و نیروهای آمریكایی و كارمندان در خاورمیانه انجام دهد.

او در همین حال گفت که مطمئن نیست آیا دولت آمریكا به برخی از پیامدهای احتمالی عمل خود فکر كرده است یا آیا این آمادگی را دارد که در صورت فرود آمدن موشک‌های ایرانی به پایگاه‌های آمریكایی در خاک عراق، از شهروندان آمریكایی و نیروهای نظامی‌ خود محافظت كند و جان آنها را نجات دهد.

اصابت موشک‌های ایرانی به تاسیسات و مراکز استقرار نیروهای آمریکایی از نگاه صنم وکیل، به معنای آن است که منطقه وارد جنگ شده است. او تاکید کرد: «در این وضعیت بسیار دشوار خواهد بود که شاهد شروع یک درگیری نظامی‌ همه جانبه بین تهران و واشنگتن نباشیم.»

قاسم سلیمانی که همراه سپاه قدس و سپاه پاسداران در فهرست تروریستی ایالات متحده قرار دارد، پرنفوذترین فرد جمهوری اسلامی در منطقه شناخته می‌شد. گفته می‌شود او در تعیین و پیشبرد سیاست‌های جمهوری اسلامی ایران در منطقه نقشی کلیدی بر عهده داشته است.

معنای کشته شدن سلیمانی برای اسرائیل

صنم وکیل در بخش دیگری از گفتگوی خود با دویچه وله انگلیسی، کشته شدن فرمانده نیروی قدس سپاه پاسداران را برای اسرائیل حاوی معنا و پیامی‌ خاص ندانست و گفت تصور نمی‌کند ایران در شرایط کنونی، در رابطه با اسرائیل یا شام (شامل سوریه و لبنان) اقدامی‌کند و آنها را هدف قرار دهد، زیرا موقعیت حزب الله در لبنان، متزلزل و آسیب‌پذیر است.

به باور او، سوریه هم منطقه‌ای آسیب‌پذیر برای ایران است و بنابراین منطقی این است که نگاه‌ها متوجه عراق شود؛ کشوری که جمهوری اسلامی‌ در آن با گروه‌های مختلفی ارتباط برقرار و هوادارانی برای خود پیدا کرده است.