گروه بین‌المللی ناشناس (Anonymous) از اواخر سال ۲۰۱۰ و در پی انتشار اسناد دیپلماتیک توسط ویکی‌لیکس مشهور شد. زمانی که برخی از سیستم‌های مالی جهانی از جمله ویزا، مسترکارت و پی‌پل، به دستور آمریکا در روند کمک‌رسانی به ویکی‌لیکس اختلال ایجاد کردند و این گروه با راه‌اندازی کمپین بزرگ حملات گسترده تکذیب سرویس (DDoS) بر ضد آنها، در فعالیت‌شان اختلال ایجاد کرد.

این نقطه عطفی برای ناشناس بود. پس از آغاز حرکت دومینوی براندازی دیکتاتورها از تونس، آنها برای مقابله با دولت‌های سرکوب‌گر و حمایت از تحول‌خواهان وارد عمل شدند و عملیات گسترده‌ای را بر ضد وب‌سایت‌ها و سرویس‌های آنلاین دولتی در تونس، مصر و ایران آغاز کردند.

حملات اخیر این گروه به بخشی از ماشین پروپاگاندای جمهوری اسلامی و وب‌سایت‌های دولتی ایران، در رسانه‌های فارسی نیز بازتاب گسترده‌ای داشت. در این مطلب به ۱۰ نکته مهم پیرامون این گروه‌، مشخصات، اقدامات و اهداف آن اشاره خواهیم کرد.

۱) گروهی‌بین‌المللی، غیرمتمرکز و سازمان‌یافته

گروه اینترنتی ناشناس متشکل از اکتیویست‌ها (کنشگران) فضای مجازی، خوره‌های کامپیوتر و هکرها در سراسر جهان است و از سال ۲۰۰۳ فعالیت‌های خود را آغاز کرده است. فعالیت‌های این گروه در ابتدا بسیار محدود و پراکنده بود، اما اکنون با گذشت ۸ سال، این گروه به دفاع از حقوق تحول‌خواهان و آزادی‌خواهان در سراسر جهان روی آورده و تلاش می‌کند تا با حمایت تکنیکی و معنوی از جنبش‌های آزادی‌خواه و پروژه‌هایی نظیر ویکی‌لیکس، به گسترش شفافیت سیاسی و آزادی اینترنت کمک کند.

اعضای این گروه از نظر جغرافیایی در نقاط گوناگون جهان مستقرند و لزوما از محل زندگی یکدیگر خبر ندارند، اما می‌توانند با استفاده از سرویس‌های آنلاین، اهداف خود را مشخص و در زمان مناسب حمله گسترده به آن را آغاز کنند. ساختار حملات این گروه کاملا باز است و هر کاربر داوطلبی که دسترسی به اینترنت با پهنای باند مناسب داشته باشد، می‌تواند در حملات این گروه مشارکت کند. گفته می‌شود میانگین سنی اعضای این گروه زیر ۲۵ سال است.

۲) هر «ناشناس» لزوما یک هکر نیست

این یک اشتباه رایج‌رسانه‌ای است که از گروه «ناشناس» به‌عنوان گروه هکرهای بین‌المللی یاد می‌شود. هر کسی که در حملات ناشناس مشارکت می‌کند، لزوما هکر نیست.

هکر، که شاید «نفوذگر» بهترین برابرنهاده‌ی فارسی برای آن باشد، معمولا به کسی گفته می‌شود که بر مسائل مرتبط با امنیت شبکه تسلط دارد، به فنون برنامه‌نویسی (وب) آشناست و با تلفیق این توانایی‌ها با دانش فنی و نوآوری، می‌تواند با کشف آسیب‌پذیری‌های امنیتی موجود در یک برنامه، سیستم یا شبکه کامپیوتری، به آن نفوذ کند و کنترل کامل، یا بخشهایی از آن را در دست بگیرد.

اما واضح است که کاری که گروه ناشناس انجام می‌دهد و به‌‌واسطه آن به شهرت رسیده، حملات گسترده تکذیب سرویس (DDoS) است که نسبتی با هک و نفوذ به شبکه‌ها ندارد و تنها با بمباران ترافیکی و به سر ریز رساندن ظرفیت ترافیکی سرورهای شبکه‌ها و وب‌سایت‌ها، در ارائه سرویس آن اختلال ایجاد می‌‌کند.

اگرچه در میان اعضای این گروه هکرهای زبده و برنامه‌نویسان خبره بسیاری هم وجود دارند، اما نکته اساسی این است: عضوی از ناشناس بودن، به معنی هکر بودن نیست؛ شما هم می‌توانید هر وقتی که بخواهید عضوی از «ناشناس» باشید. برای پیوستن به حملات ناشناس، هر کاربری می‌تواند نرم‌افزار LOIC را دانلود کند و با اتصال آن به Hivemind سیستم خود را در اختیار مرکز فرماندهی حملات قرار دهد.

۳) رابین‌هودهای اینترنتی؛ گروهی فاقد رهبری و سلسله مراتب

گروه ناشناس رویکردی آنارشیستی دارد و هیچ‌گونه سلسله مراتبی را برنمی‌تابد و مدعی است که حملات این گروه، رهبری مشخصی ندارد و اراده عمومی نیروی پیش‌برنده‌ی آن است. اما واقعیت این است که هم‌چون هر موضوع دیگری که به تکنولوژی و نوآوری‌های تکنولوژیک مربوط است، افرادی در این میان حضور دارند که از نظر توانایی از دیگر اعضا یک سر و گردن بالاترند.

معمولا این افراد از نفوذ و قدرت تاثیرگذاری بیشتری نسبت به سایر اعضا برخوردارند و راهبردهای گروه «ناشناس» را تعیین و تبیین می‌کنند، اگرچه این نفوذ چندان محسوس و ملموس نیست.

۴) آزادی بیان؛ ارزشی بنیادین برای «ناشناس»

آزادی بیان بیش از هرچیز برای این گروه اهمیت دارد و حالا با گسترش دامنه فعالیت‌هایش، در هر جای دنیا که بتواند تلاش می‌کند تا به تحقق آن کمک کند. عملیات ایران گروه «ناشناس» که از ۲۲ بهمن آغاز شده و هنوز هم ادامه دارد، بیش از هرچیز در واکنش به اقدامات سرکوب‌گرانه دولت ایران در جهان مجازی و واقعی است؛ سانسور گسترده مطبوعات، فیلترینگ گسترده وب‌سایت‌ها و سرویس‌های آنلاین و ارسال پارازیت روی امواج ماهواره‌ای.

اما همین ارزش بنیادین، می‌تواند در برخی از مواقع، مانع اجرای پروژه‌های ناشناس در حمایت از تحول‌خواهان باشد، چون بر اساس اصل آزادی بیان، حمله به رسانه‌ها ممکن نیست و رسانه‌های رسمی یا غیررسمی وابسته به دولت‌های سرکوبگر هم باید حق ابراز و نشر عقاید خود را داشته باشند.

اما در مورد مشخص ایران، بسیاری از اعضای ناشناس معتقد بودند که وب‌سایت‌هایی نظیر فارس‌نیوز و رجانیوز، بازوی رسانه‌ای یک جریان سرکوب‌‌گر و بی‌رحم‌اند که جان انسان‌ها را در معرض خطر قرار می‌دهند و باید در ارائه سرویس آنها اختلال ایجاد کرد. مساله‌ای که توافق عمومی روی آن حاصل نشد و ناشناس به‌عنوان یک گروه اصول اساسی خود را زیر پا نگذاشت. ایجاد اختلال چندین ساعته در فعالیت خبرگزاری فارس، نتیجه تلاش‌های چند تن از اعضای این گروه در عملیاتی غیررسمی و با مسئولیت شخصی بود.

۵) استاکس‌نت، کرم ویرانگر کامپیوتری در دستان «ناشناس»ها

در ماه‌های اخیر ماجرای مربوط به کرم سایبری ویرانگر موسوم به «استاکس‌نت» (Stuxnet) در کانون توجه رسانه‌های غربی بود. روزنامه نیویورک‌تایمز اخیرا در گزارشی اختصاصی اعلام کرد به شواهدی دست یافته که نشان می‌دهد این کرم کامپیوتری که به بخش‌هایی از تاسیسات هسته‌ای ایران از جمله سانتریفیوژها آسیب‌های جدی وارد کرده، توسط سیستم‌های امنیتی آمریکا و اسرائیل طراحی شده است.

اما «ناشناس» یک بمب خبری درباره استاکس‌نت ساخته و هفته گذشته اعلام کرده که به یک نسخه کامل از این کرم سایبری دسترسی پیدا کرده است. هنوز مشخص نیست که آنها قصد دارند با استاکس‌نت چه کاری انجام دهند و برای تحقق چه اهدافی می‌توانند از آن بهره ببرند، اما صِرف دسترسی به یک نسخه کامل از این کرم اینترنتی، بسیاری از متخصصان و سرویس‌های امنیتی را نگران کرده است.

گفته می‌شود کرم استاکس‌نت که از طریق فلش‌های USB روی سیستم‌های تحت ویندوز منتشر می‌شود و کنترلرهای برنامه‌پذیر را هدف قرار می‌دهد، بیش از ۶۰ هزار سیستم کامپیوتری را در ایران آلوده کرده است.

۶) عملیات بازپس‌گیری، در حمایت از ویکی‌لیکس

حمله دسامبر ۲۰۱۰ به وب‌سایت‌های قدرتمندی هم‌چون مسترکارت، ویزا و پی‌پل، که راه انتقال کمک‌های مالی به پروژه ویکی‌لیکس را به دستور دولت آمریکا سد کرده بودند، شاید از بزرگ‌ترین پروژه‌های «ناشناس» بود که به عملیات بازپس‌گیری (Operation Payback) مشهور شد.

برخی از وب‌سایت‌های هدف در جریان حملات گسترده عملیات Payback بیش از ۳۶ ساعت از دسترس کاربران سراسر جهان خارج شدند. وب‌سایت بانک سوئیسی که حساب شخصی جولین آسانژ را بلوکه کرد نیز هدف این حملات گسترده تکذیب سرویس قرار گرفت و بیش از یک روز از ارائه سرویس‌های آنلاین خود بازماند. گفته می‌شود که ایجاد اختلال چندین ساعته در ارائه سرویس این وب‌سایت‌ها، چندین میلیون دلار زیان مالی به آنها وارد کرد. پس از این حملات، بسیاری از سیستم‌های اطلاعاتی تلاش خود برای رهگیری اعضای ناشناس را آغاز کردند.

۷) هم‌گام با دومینوی براندازی در خاورمیانه

عملیات ناشناس هم‌راه و هم‌گام با دومینوی براندازی دیکتاتورها در خاورمیانه به پیش می‌رود و حالا پس از راه‌اندازی عملیات گوناگون بر ضد وب‌سایت‌ها و سرویس‌های دولتی در تونس، مصر و ایران، در آخرین اقدام، عملیاتی برای مقابله با اقدامات سرکوب‌گرانه دولت لیبی هم به راه انداخته‌اند. «ناشناس» که حالا به نیرویی چشم‌گیر و تاثیرگذار در جنگ‌‌های سایبری تبدیل شده، اعلام کرده است که «پیروز نهایی هم خواهد بود، چون در کنار مردم تحول‌خواه جهان ایستاده است.»

این گروه در واکنش به سرکوب سیستماتیک معترضان در ایران و سانسور و فیلترینگ گسترده حکومت ایران و ارسال پارازیت بر روی امواج ماهواره‌ای، در عملیاتی پیوسته، ده‌ها وب‌سایت دولتی از جمله سایت رسمی نهاد ریاست‌جمهوری و وب‌سایت رسمی رهبر ایران، وب‌سایت رسمی بسیج، وزارت امور خارجه، وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات، سازمان انرژی اتمی و نیز بخش‌های مهمی از «ماشین پروپاگاندای جمهوری اسلامی» را برای چندین ساعت از دسترس خارج کرد.

۸) سیستم‌های اطلاعاتی در تعقیب اعضای ناشناس

پس از حملات گسترده ناشناس و ایجاد اختلال در سرویس وب‌سایت‌های بزرگ و پراهمیتی نظیر ویزا، مستر کارت، آمازون و پی‌پَل، پلیس فدرال آمریکا (FBI) قراردادی محرمانه با یک کمپانی متنفذ امنیتی به نام HBGary امضا کرد تا از این طریق اعضای مشارکت‌کننده در این حملات را شناسایی کند و اطلاعات را در اختیار آنها قرار دهد.

رییس کمپانی HBGary این تعقیب‌ها را تایید کرد و گفت مشخصات بسیاری از اعضای ارشد و رهبران حملات گسترده در عملیات Payback را در اختیار دارد. در پی آن، گروه ناشناس با نفوذ به سرورهای قدرتمند این کمپانی، سایت رسمی آن را از کار انداخت و بیش از ۶۰ هزار ایمیل خصوصی آن را به دست آورد و در اینترنت منتشر کرد. این حمله‌ای انتقام‌جویانه به کمپانی‌ای بود که با پیگیری‌های اطلاعاتی و امنیتی، اواخر ژانویه ۲۰۱۱ زمینه دستگیری دست‌کم ۵ نفر از اعضای «ناشناس» را فراهم کرد.

۹) هکتیویسم؛ دانش فنی در خدمت آزادی بیان

شاید با مفهوم اکتیویسم آشنایی داشته باشید؛ فعالیت‌های داوطلبانه و روشنگرانه اجتماعی برای پیش‌برد اهدافی مترقی که معمولا منجر به پیشرفت سیاسی و اجتماعی جوامع می‌شود. هکتیویسم، مفهومی است که از ترکیب هک (به معنی توان نفوذگری به سیستم‌ها و شبکه‌های کامپیوتری) و اکتیویسم ساخته شده، یعنی کسانی که از توانایی‌ها و نوآوری‌های فنی خود در جهت پیش‌برد اهداف مشخص اجتماعی بهره می‌گیرند.

هکتیویسم مفهومی است که پس از کمپین‌های موفقیت‌آمیز ناشناس‌ها ثبت شد. ایده‌آل آنها تحقق آزادی بیان آنلاین و آزادی بی‌حد و حصر اینترنت است و به هر مانعی که بر سر راه آزادی اینترنت قرار گیرد، حمله می‌کنند و البته در کنار حملات، تلاش می‌کنند تا به شهروندانی که در کشورهایی هم‌چون ایران و چین با فیلترینگ گسترده دست و پنجه نرم‌می‌کنند، کمک کنند تا با استفاده از امکانات گوناگون از سد سانسور آنلاین بگذرند و نحوه ناشناس ماندن و محافظت از حریم خصوصی را بیاموزند.

۱۰) عملیات روانی بر ضد دیکتاتوری

گروه «ناشناس» به موازات حملات گسترده تکذیب سرویس، عملیات روشنگرانه‌ای را هم با ارسال گسترده فکس به شماره‌های مشخص نهادها و شرکت‌های گوناگون در کشورهای هدف به پیش می‌برد. به‌عنوان مثال در مورد ایران، این گروه در پیام‌های خود علاوه بر اعلام خبرهای پیرامون اعتراضات جنبش سبز، تلاش می‌کند تا مردم را به مبارزه در راه تغییر ترغیب کند. این پیام‌ها برای دو فهرست متفاوت از مخاطبان ارسال می‌شود: دوستان و همراهان تغییر، و دشمنان و مخالفان آن.

راه‌اندازی رادیوهای اینترنتی برای اطلاع‌رسانی به کاربران کشورهایی که کانال‌های اطلاع‌رسانی را کنترل یا مسدود می‌کنند و اطلاعات را از مجراهای رسمی و با هدف شستشوی مغزی در اختیار شهروندان قرار می‌دهند، از دیگر اهداف عملیات روانی گروه «ناشناس» است و به زودی اجرا خواهد شد.

احسان نوروزی
تحریریه: یلدا کیانی