حتا فروپاشی ابرقدرت سوسیالیستی شرق، یعنی اتحاد جماهیر شوروی، هم نتوانست از اهمیت و اعتبار او و بخشی از اندیشه‌هایش بکاهد.

آنهایی که در بند اثبات این ادعا هستند که او نظریه‌پرداز خشک‌اندیشی نبوده، همیشه این نقل قول را دلیل می‌آورند که او از قرار بار‌ها گفته بود: «این یکی را مطمئنا می‌دادم: من مارکسیست نیستم.»

• به کانال تلگرام دویچه‌وله فارسی بپیوندید

کارل مارکس (Karl Marx) در سال ۱۸۱۸ در تریر (Trier) در غرب آلمان‌ زاده شد. همواره سری پرشور و اندیشه‌ای انتقادی داشت اما اهل جنگ و ستیز عملی نبود و تنها ابزار انقلابی خود را نوشتن می‌دانست.

پژوهشگر صادقی بود و خودش بار‌ها بر اشتباهاتش انگشت می‌گذاشت. نخست حقوق خواند ولی دکترایش را در ۲۳ سالگی در رشته فلسفه گرفت.

مارکس تحول و تکامل جوامع را در گرو نبرد میان طبقات حاکم و محکوم می‌دانست. این ضمیر و ذهن و ایده انسان نیست که جامعه را دگرگون می‌کند چرا که اصولا شیوه و روند تولید است که آن ضمیر و ذهن و ایده را پدید می‌آورد.

مارکس از جمله نخستین دانشمندانی است که در تحلیل‌های خود بر خطر بزرگ تخریب گسترده طبیعت توسط سرمایه‌داری به قصد انباشتن سود تأکید کرده است. شاید بزرگ‌ترین خدمت او به جهان اندیشه برخورد همواره انتقادی با اوضاع حاکم و موجود بوده باشد.

بسیاری از پژوهشگران کنونی بر این باورند که یار و همرزم او فریدریش انگلس (Friedrich Engels) با دستکاری در آثار مارکس از یک فیلسوف، یک همه‌چیزدان ساخته و باعث بدفهمی او شده است.

کارل مارکس به علت نوشتن مقاله‌های انقلابی از ۲۶ سالگی تا پایان عمر نخست در بلژیک و فرانسه و سپس در لندن در مهاجرت و تبعید به سر برد.

پس از شکست انقلاب دموکراتیک ۱۸۴۸ در آلمان، حکومت پروس تابعیت او را لغو کرد و کشورهای بلژیک، فرانسه و انگلیس که او به ترتیب در آنجا زیست و کار کرد هم به درخواست‌های تابعیت او پاسخ منفی دادند.

مارکس زندگی خصوصی اندوهناکی داشت. همواره با بیماری‌های گوناگون درگیر بود، با فقر دست و پنجه نرم می‌کرد و از ۶ فرزندش چهار تنشان را از دست داد و دوتای دیگر سال‌ها پس از مرگ او خودکشی کردند.

کارل مارکس در ۶۵ سالگی در لندن درگذشت.