"خانه سینما"ی ایران سقفی است که انجمن‌ها و کانون‌های مختلف این صنف زیر آن گردآمده‌اند. خانه سینما بیست سال پیش در سال ۱۳۶۸ فعالیت خود را آغاز کرد؛ اما تاسیس و ثبت رسمی آن چهار سال بعد انجام شد. این تشکیلات، گرچه اعضای هیات مدیره‌ی اول آن منصوبان وزارت ارشاد بودند، ولی به عنوان محل تجمع و فعالیت سینماگران غیردولتی شناخته می‌شود.

مدیران خانه سینما در دوره‌های بعدی با رای اعضای آن انتخاب شدند که دست‌اندرکاران حوزه‌های مختلف تولید و پخش فیلم را شامل می‌شوند. خانه سینما از سیزده سال پیش برگزار کننده‌ی جشنواره و جشن‌های روز ملی سینماست که پس از جشنواره فجر مهم‌ترین رویداد سینمایی کشور به شمار می‌رود.

تلاش ناموفق برای دولتی کردن سینما

با روی کار آمدن دولت نهم تلاش‌هایی برای نظارت و سمت‌دهی هر چه بیشتر به فعالیت‌های فرهنگی آغاز شد که فعالیت "خانه سینما" نیز از آن در امان نماند. این تلاش‌ها تنها از سوی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی دولت نهم، که محمد حسین صفارهرندی، یکی از فرماندهان سابق سپاه، وزیر آن بود صورت نمی‌گرفت.

نیروی انتظامی در مواردی جلوی نمایش فیلم‌هایی را گرفته که مجوز ساخت و اکران آنها را همین وزارتخانه صادر کرده بود یا مانع ادامه‌ی برنامه‌هایی چون اکران شبانه‌ی فیلم در ماه رمضان شد که با موافقت وزارت ارشاد به اجرا درآمد.

در سال‌های اخیر خبرها و شایعه‌های فراوانی در مورد تلاش‌های وزارت ارشاد و نهادهای خارج از آن برای دولتی کردن "خانه سینما" منتشر شده است. این تلاش‌ها تاکنون با موفقیت همراه نبوده است. شاید یکی از علت‌های ناکامی دولت نهم در سلطه بر خانه سینما، ترکیب اعضا و مدیران این مجموعه باشد. محمود احمدی‌نژاد در میان سینماگران شاخص ایران هواداران و حامیان اندکی دارد. این واقعیت در جریان مبارزات انتخاباتی دوره دهم ریاست جمهوری بیش از پیش آشکار شد.

سینماگران شاخص، حامی رقیبان احمدی‌نژاد

فیلم‌های تبلیغاتی میرحسین موسوی و مهدی کروبی را کسانی چون مجید مجیدی، محسن مخملباف، داریوش مهرجویی و بهروز افخمی ساختند که همه چهره‌های مطرح سینمای ایران محسوب می‌شوند. محمود احمدی‌نژاد برای ساختن فیلم تبلیغاتی خود از یاری مشاور هنری‌اش جواد شمقدری برخوردار شد.

فهرست سینماگران شناخته شده و معتبری که از نامزدان اصلاح‌طلب حمایت کردند بسیار طولانی است و نشان از ناخشنودی هنرمندان از سیاست‌های فرهنگی دولت نهم دارد. خانه سینما، گرچه اکثریت اعضایش از رقیبان احمدی‌نژاد حمایت کردند، کوشید به عنوان یک تشکل صنفی خود را از جدال‌های سیاسی دور نگه دارد و رسما از هیچ یک از نامزدان انتخابات جانبداری نکند.

با این همه حوادثی که پس از اعلام نتایج انتخابات رخ داد فعالیت این مجموعه را نیز تحت تاثیر قرار داده است. نمود این تاثیر جشن خانه سینماست که امسال بلاتکلیف ماند.

اتهام همکاری با سفارت انگلیس

گرچه اغلب سینماگران به عنوان اشخاص حقیقی از نامزدان اصلاح‌طلب حمایت کردند، خانه سینما به عنوان یک تشکل صنفی رسما بر له یا علیه هیچ یک از نامزدان موضع نگرفت. مدیرعامل خانه سینما، محمد مهدی عسگرپور، ۲۴ فروردین ماه تاکید کرد این تشکل قصد ورود به مبارزات انتخاباتی را ندارد.

تنها اقدام عملی این تشکیلات نظر خواهی از تمام نامزدان در مورد مطالبات سینماگران در قالب طرح هفت سوال بود. مهدی کروبی تنها نامزدی بود که به این پرسش‌ها پاسخ داد. به رغم عدم اعلام نظر رسمی خانه سینما، موضع‌گیری فردی اعضای این تشکل، پیش و بعد از انتخابات، به پای مجموعه نوشته شده، و انتقادها و فشارهای سختی را بر آنها تحمیل کرده است.

روزنامه کیهان با آغاز اعتراض به نتایج اعلام شده مدعی شد که «افرادی از دست اندركاران خانه سينما» به درخواست سفارت انگلیس از سینماگران امضا جمع می‌کنند تا سلامت انتخابات را زیر سوال ببرند. اواخر مرداد ماه فرج الله سلحشور، کارگردان سريال "يوسف پيامبر" اظهار داشت که «بخش اعظم خانه سینما به دنبال بی بند و باری هستند».

سلحشور اکثریت اعضای خانه سینما را مخالفان انقلاب اسلامی و افرادی معرفی می‌کند که در میهمانی‌های سفارت انگلیس و نهادهای آمریکایی شرکت می‌کنند. به گفته‌ی عسگرپور انجمن‌های عضو خانه سینما ۴۵۰۰ عضو دارند و ۹۵ درصد از دست‌اندرکاران سینما را شامل می‌شوند. خانه سینما شکایتی علیه سلحشور تقدیم مراجع قضایی کرده و او را به «توهين، افترا و نشر اکاذیب» متهم می‌کند.

لغو جشن و جشنواره‌ی غیردولتی سینما

سال گذشته دوازدهمین جشن خانه سینما در فضای آزاد برج میلاد با استقبال و ازدحام شدیدی برگزار شد. یکی از ویژگی‌های این جشن اهدای جایزه بهترین کارگردان به بهمن فرمان آرا بود. این جایزه برای فیلم "خاک آشنا" به او تعلق گرفت که به علت سانسور چند سکانس آن در جشنواره فجر امکان نمایش نیافت. پیشتر شایعه شده بود، هیات داوران برای جایزه ندادن به فرمان آرا تحت فشار قرار گرفته است.

"خانه سینما" در گزارشی که از برگزاری برنامه‌های خود در سال‌های گذشته ارائه کرده تاکید می‌کند، جشن روز سینما از سال ۱۳۷۵ «به نوعی جشنواره تبدیل شد که تفاوت اساسی آن با سایر جشنواره‌ها در گزینش و نحوه انتخاب برگزیدگان توسط خود اهالی سینما است». سیزدهمین دوره‌ی این جشنواره که هر سال به مناسب روز سینما برگزار می‌شد، امسال لغو شده است.

مخالفت سینماگران با برگزاری جشن سینما

ظاهرا علت لغو جشن و جشنواره‌ی "خانه سینما" حوادث اخیر و بی‌رغبتی سینماگران برای شرکت در این مراسم بوده است. به نظر می‌رسد مسئولان دولت و نیروی انتظامی نیز از عدم برگزاری این مراسم استقبال می‌کنند.

فرهاد توحیدی دبیر جشن سیزدهم "خانه سینما" خبر از غیررقابتی بودن جشنواره امسال داده است. او می‌گوید به همین دلیل امسال «مراسم اختتامیه‌ای که مردم در آن حضور داشته باشند هم نخواهیم داشت».

فرهاد توحیدی ۲۴ مرداد ماه به روزنامه‌ی خبر گفته است که تصمیم در مورد لغو برنامه‌های امسال «تصمیمی از بدنه‌ی سینما بوده که شامل نظرات داوران، کمیته سیاستگذاری جشن، هیأت مدیره خانه سینما و در نهایت مجمع عمومی خانه سینما بود».

بنابر گزارش‌ها دست‌اندرکاران خانه سینما یک روز پس از انتخابات تصمیم می‌گیرند برنامه‌های کاری مربوط به جشنواره، نمایش فیلم و داوری‌ها را تا آرام شدن اوضاع به تعویق بیاندازند. ظاهرا ادامه یافتن بی‌ثباتی و التهاب برنامه‌های اصلی سال ۸۸ را به کلی منتفی کرده است.

دلجویی از مردم با نمایش رایگان فیلم‌های برتر

در این میان خبرهایی نیز از برگزاری جشن سینما در روز ۲۷ شهریور منتشر شد، اما به نظر می‌رسد لااقل مراسمی با حضور گسترده‌ی مردم و برنامه‌های جانبی که مخاطب عام دارد در کار نخواهد بود. مدیران خانه سینما یکی از انگیزه‌های برگزاری جشنواره‌ای غیردولتی و جشن سینما را تحکیم پیوند سینماگران با شهروندان علاقمند عنوان می‌کنند.

بر پایه‌ی همین نگرش قرار است با لغو برنامه‌های هر ساله، در روزهای ۲۳ و ۲۴ شهریور فیلم‌های برگزیده دوازده دور‌ه‌ی پیش به رایگان در بیست سینمای تهران و چند شهر دیگر به نمایش گذاشته شود. یکی از بخش‌هایی که قرار بود امسال برای نخستین بار به جشنواره افزوده شود برگزاری یک نمایشگاه در طول یک هفته بود. مطابق برنامه‌ها، علاقمندان در این یک هفته فرصت می‌یافتند با تماشای کارهای فنی تولید فیلم و گفتگو با هنرپیشگان با مسائل پشت صحنه‌ی سینما آشنا شوند.

نویسنده: بهزاد کشمیری‌پور

تحریریه: داود خدابخش