حکایت جنگ و فقر و تبعیض حکایت تازه‌ای نیست؛ داستان پیامدهای این رویدادها، از جمله فرار از خانه، آوارگی و جستجوی پناهگاه نیز داستانی کهنه است. در کنار مصائبی که انسان‌ها در پدید آمد‌شان نقش دارند، حوادث طبیعی نیز گاهی به بی‌خانمان شدن هزاران نفر می‌انجامد؛ حوادثی که گرچه «طبیعی» خوانده می‌شوند، در بسیاری از موارد دخالت انسان در به وجود آمدنشان آشکار است.

افزایش آوارگی، کاهش بازگشت به خانه

تازه‌ترین گزارش کمیساریای پناهجویان سازمان ملل متحد نشان می‌دهد، در سال ۲۰۰۹ میلادی شمار کسانی که به خاطر جنگ و درگیری از سرزمین خود گریخته‌اند، نسبت به سال‌های پیش از آن افزایشی چشمگیر داشته است. بنابر این گزارش، این تعداد در سال گذشته از ۴۳ میلیون نفر فراتر رفته است. سابقه چنین آماری به ابتدای دهه‌ی نود میلادی بازمی‌گردد که جهان یکی از بحرانی‌ترین دوران‌های پس از جنگ جهانی دوم را تجربه می‌کرد.

معضل دیگری که مسئله آوارگان را نگران‌کننده کرده، کاهش شدید تعداد کسانی است که پس از فروکش کردن تنش‌ها به خانه و کاشانه‌ی خود بازگشته‌اند. مطابق تازه‌ترین آمار سازمان ملل، آوارگانی که در سال ۲۰۰۹ به سرزمین خود مراجعت کرده‌اند، کمترین تعداد را در بیست سال گذشته شامل می‌شود.

دوران آوارگی طولانی‌شده

با توجه به آمار موجود، سازمان ملل به بهبود وضعیت پناهجویان در آینده نزدیک خوش‌بین نیست. آنتونیو گوترز، کمیسر سازمان ملل که از آلمان بازدید می‌کند، می‌گوید: «مناقشه‌های دامنه‌دار در افغانستان، سومالی و جمهوری دموکراتیک کنگو فرسنگ‌ها با پیدا کردن راه‌حل فاصله دارند.» امروز حتا بیش از پنج میلیون نفر وجود دارند که دوران آوراگی‌شان فراتر از پنج سال شده است.

اطلاعات و آماری که در اختیار سازمان ملل قرار دارد، نشان می‌دهد، شمار آوارگانی که بیرون از مرزهای جغرافیایی کشورشان به سر می‌برند، بیش از ۱۵ میلیون و ۲۰۰ هزار نفر است و در مقایسه با سال گذشته تغییر محسوسی نکرده است. یک سوم این جمعیت زیر پوشش نهادی از سازمان ملل قرار دارند که مسئولیت یاری رساندن به آوارگان فلسطینی در خاورمیانه را بر عهده دارد.

آینده‌ی ناروشن

در سال ۲۰۰۹ تنها ۲۵۰ هزار نفر موفق شده‌اند دوباره به وطن‌شان بازگردند. از دهه‌ها پیش میانگین شمار کسانی که هر سال به کشورهای خود بازمی‌گشتند، یک میلیون نفر بوده است. به عبارت دیگر، دور از انتظار نیست که در سال‌های آینده نیز شمار کسانی که خانه و کاشانه‌ی خود را به اجبار ترک کرده‌اند، رکوردی تازه برجا بگذارند.

BK/BB