۷۵ سالگی پائولو کوئیلو؛ نویسنده عارفمسلک نام آشنا در ایران
۱۴۰۱ شهریور ۲, چهارشنبه
نویسنده برزیلی در سرتاسر جهان، از جمله در ایران خوانندگان و هواداران بسیاری دارد اما منتقدان چندان جدیاش نمیگیرند. آرش حجازی ناشر رسمی آثار پائولو کوئیلو به زبان فارسی از شاهدان جان باختن ندا آقاسلطان در سال ۸۸ بود.
عکس: Eva Korinkova/CTK/dpa/picture-alliance
تبلیغات
پائولو کوئیلو زمانی گفته بود نوشتن یک کتاب یکی از کارها در این جهان است که در تنهایی و عزلت انجام میشود؛ او که ۲۴ اوت ۲۰۲۲ هفتاد و پنج ساله شد تا کنون بیش از ۳۰ بار این تجربه کار در عزلت را از سر گذرانده است.
نویسنده مشهور برزیلی در مورد آثاری که خلق کرده میگوید هر دو سال یکبار جلوی کامپیوترم مینشینم و میگذارم نگاهم بر فراز دریای ناشناخته روحم پرسه زند.
شاید همین توصیف یکی از کلیدهای آشنایی با جهان نویسنده و آثارش باشد؛ کشف و شهود زوایای پنهان جهان درون و پیوند و ارتباط آن با دنیای بیرون و کائنات.
او میگوید وقتی نگاهش بر فراز دریای ناشناخته روحش پرسه میزند اینجا و آنجا به جزیرههایی برمیخورد که به ایدههایی مبدل میشوند که آماده کشف شدن هستند.
کوئیلو میگوید در چنین حالتی و وقتی "نشانه خاصی از کائنات" دریافت میکند میداند که وقت نوشتن فرارسیده و کار را شروع میکند.
تاثیر آموزههای مذهبی و نگرشهای عرفانی
آثار پائولو کوئیلو که رنگ و بویی عرفانی دارند خوانندگان بسیاری را جلب میکنند و آنها که شیفته نوشتهها و جهان برساخته او هستند تا سرحد پرستش به آنها عشق میورزند.
کوئیلو از هیپیهای دهه ۱۹۶۰ است و مانند بسیاری از آنها گریزان از زندگی جوامع پیشرفته ضابطهمند و غرق مکاشفه و تامل در عوالم درونی. او نیز مانند بسیاری از جوانان همان دوران سرخورده از وضعیت موجود گریزگاه خود را در فرهنگها و نگرشهای عرفانی گوناگون میجست.
برخی منتقدان معتقدند جهان بینی کوئیلو از فلسفهای متاثر از آموزههای مکتب عیسویهای سنایگناسیو نشات گرفته و در آثارش تبلور دارد.
این مکتب به تشابه و همذاتی موجودات زنده و کائنات اعتقاد دارد و انسان را جزئی از کهکشان لاینتناهی میداند که روح آنها را به حرکت و کنش درمیآورد.
کوئلیو از هفت سالگی به مدت پنج سال مشغول یا مجبور به فراگیری آموزههای سخت و خشک مذهبی در مدرسه عیسویهای سنایگناسیو در ریودوژانیرو بوده است.
درونمایه آثار این نویسنده که با جلوههایی از تجربههای شخصی او در هم آمیخته، برآمد سرکشی به مکانها و فرهنگهای گوناگون و کشف و بازشکافی تجربههایی است که تحولات راهگشای درونی و عرفانی ویژگی مشخص آنهاست.
خوانندگان آثار نویسنده مشهور برزیلی در جهان کم نیستند اما اغلب آنها خوانندگان حرفهای "ادبیات فاخر و پیشرو" به شمار نمیروند.
"انتقادهای مخرب" از نویسنده "عامهپسند"
ظاهرا بر همین اساس بسیاری از منتقدان پائولو کوئیلو را نویسندهای "عامه پسند" میدانند و برای ارزش ادبی آثارش جایگاه والایی قائل نیستند.
این مسئلهای است که کوئیلو از سالها پیش با آن آشناست و گاهی به شدت به آن واکنش نشان میدهد. او زمانی گفته بود "انتقادهای مخرب" منتقدان ادبی حاصل "نفرت شدیدی" است که با موفقیتهای او و فراتر رفتن تیراژ کتابهایش از مرز صدهزار نسخه آشکارتر و شدیدتر شده است.
اکنون بسیاری از آثار این نویسنده برزیلی در صدر پرفروشهای بازار کتاب جهان قرار میگیرند و در ۱۷۰ کشور جهان خواننده دارند.
آژانس خبری کاتولیکی آلمان در گزارشی به مناسب سالروز تولد کوئیلو میگوید تا کنون ۲۲۵ میلیون نسخه از کتابهای او به فروش رفته است. در وبسایت رسمی این نویسنده صحبت از ۳۲۰ میلیون نسخه کتاب فروخته شده است.
ایران یکی از کشورهایی است که اغلب آثار این نویسنده در آن ترجمه، منتشر و بارها تجدید چاپ شدهاند. آرش حجازی، مدیر انتشارات کاروان، مترجم بسیاری از کتابهای نویسنده برزیلی به فارسی و ناشر رسمی آثار او در ایران است.
سفر به ایران با استقبال مقامهای دولتی
پائولو کوئیلو خرداد سال ۱۳۷۹ در دوران ریاست جمهوری محمد خاتمی به دعوت مرکز بینالمللی گفتوگوی تمدنها، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و انتشارات کاروان همراه همسرش به ایران سفر کرد و با خودروی تشریفات ریاست جمهوری از فرودگاه به هتل منتقل شد.
عکس: paulocoelhio.ir
روز دوم سفر نویسنده برزیلی و همسرش به ایران مصادف با مراسم اربعین بود و آنها ابتدا به بازدید از برخی زیارتگاهها و مراسم مذهبی پرداختند و شامگاه همان روز میهمان مراسم عزاداری محرم در خانه یکی از همکاران مرکز گفتوگوی تمدنها شدند.
برخی رسانههای ایران در گزارش این سفر نوشتهاند کوئیلو در برخی مراسم عزاداری گریسته و به شدت "تحت تأثیر فضای روحانی حاکم بر جامعه ایران" قرار گرفته است.
علاقه و توجه پائولو کوئیلو به فرهنگها و مذاهب مختلف سابقهدار است و او به همین دلیل سفیر صلح سازمان ملل در موضوع گفتوگوی بینفرهنگی و مشاور ویژه یونسکو در امور "گفتوگوی بین فرهنگی و همگرایی معنوی" است.
نویسنده محبوب، مترجم مغضوب
حدود یک دهه پس از سفر نویسنده برزیلی و همسرش به ایران که با استقبال و خشنودی آنها و میزبانان دولتی همراه بود، سرنوشت دیگری در انتظار مترجم و ناشر ایرانی آثار کوئیلو بود.
در جریان اعتراضها به نتایج اعلام شده انتخابات ریاست جمهوری سال ۸۸ آرش حجازی به صورت اتفاقی نزدیک ندا آقاسلطان که به شلیک گلوله درگذشت قرار داشت.
نویسنده برزیلی در وبلاگ خود تائید کرده که حجازی که پزشک هم هست تلاش کرده جان ندا آقاسلطان را نجات دهد. همین حضور اتفاقی در این صحنه و افشای جزئیات ماجرا باعث شد آرش حجازی تحت تعقیب قرار گیرد و از ایران خارج شود.
آرش حجازی خودش چهار رمان نوشته و دستکم ۱۷ اثر پائولو کوئیلو را به فارسی ترجمه و منتشر کرده است.
مشاغل سابق نویسندگان معروف جهان به روایت تصویر
از خلبانی هواپیما تا راهنمایی تور؛ اکثر نویسندگان معروف پیش از کسب شهرت پیشهی دیگری داشتهاند و برخی حتی شغل خود را در کنار نویسندگی حفظ کردهاند. روایتی تصویری از نویسندگان صاحبنام جهان و مشاغل گوناگون آنها:
او نویسنده و شاعر معروف آمریکایی تحصیلکرده رشتهی حقوق در دانشگاههای هاروارد و نیویورک بود. استیونز که یکی از بزرگترین شاعران آمریکایی به شمار میرود، سالهای زیادی به عنوان مشاور حقوقی یک شرکت بیمه فعالیت داشت و زمانی حتی به عنوان نایبرئیس این شرکت برگزیده شد. او در سال ۱۹۵۵ جایزه معروف پولیتزر را دریافت کرد.
عکس: picture-alliance/United Archives/TopFoto
جان اشتاینبک (تولد: ۱۹۰۲ / مرگ: ۱۹۶۸ / ملیت: آمریکایی)
جان اشتاینبک یکی از شناختهشدهترین نویسندگان آمریکا در قرن بیستم محسوب میشود. او در طول زندگی، به ویژه در دوران جوانی به شغلهای گوناگون پرداخت، از متصدی داروخانه و میوهچین گرفته تا پاسبانی و راهنمای تور. اشتاینبک در سال ۱۹۶۲ جایزه نوبل ادبی را دریافت کرد. "موشها و آدمها" و "خوشههای خشم" از آثار بسیار معروف او هستند که هر دو به فارسی نیز ترجمه شدهاند.
جرج اورول که آثاری ماندگار چون "مزرعه حیوانات" و رمان معروف "۱۹۸۴" خلق کرده، دوران آموزشی را در آموزشگاه پلیس بریتانیا گذارند و در دهه بیست میلادی به عنوان مأمور پلیس سلطنتی هند در برمه خدمت میکرد. او همچنین در دهه ۳۰ میلادی به جبهه مبارزان در اسپانیا پیوست تا با نیروهای فاشسیت ژنرال فرانکو بجنگند.
عکس: dapd
گوتفرید بن (تولد: ۱۸۸۶ / مرگ: ۱۹۵۶ / ملیت: آلمانی)
گوتفرید بن، شاعر و نویسندهی آلمانی تحصیلات پزشکی را با موفقیت به پایان رساند و در طول زندگی نه تنها به عنوان پزشک فعالیت داشت، بلکه با تألیف مقالاتی درباره روانشناسی موفق به دریافت جایزه دانشکده پزشکی برلین در سال ۱۹۱۰ شد. در نخستین کتاب شعرش که در سال ۲۰۱۲ انتشار یافت، تجربیات او به عنوان پزشک نیز بازتاب یافتهاند.
بولگاکوف که خالق ا ثر معروف "مرشد و مارگاریتا" است، از معروفترین طنزپردازان ادبیات روسیه محسوب میشود. او تحصیلکرده رشته پزشکی بود و در دوران جنگ داخلی روسیه در سال ۱۹۱۹ نیز به عنوان افسر پزشک خدمت کرد.
پسوآ در کنار لوئیش واش دکاموئش معروفترین شاعر و نویسنده پرتغال محسوب میشود. او اگر چه تحصیلات خود را در رشته ادبیات گذارند، اما شغل او نمایندگی شرکتهای تجاری بود و تا پایان عمرش نیز همین پیشه را ادامه داد. "دلواپسی" که از مهمترین آثار پسوآ است، به فارسی نیز برگردانده شده است.
داستان معروف "شازده کوچولو" از معروفترین آثار ادبیات جهان است که کودکان و بزرگسالان را به یک اندازه مجذوب میکند. آنتون دو سنت اگزوپری، خالق این اثر خلبان هواپیما بود و مدتی در نیروی هوایی فرانسه خدمت میکرد. او در یکی از پروازها نیز جان خود را از دست داد.
ویلیام فاکنر که از نویسندگان صاحبنام و تأثیرگذار آمریکا محسوب میشود، در سال ۱۹۵۰ جایزه نوبل ادبی را کسب کرد و پنج سال بعد نیز جایزه معروف پولیتزر به او اهدا شد. گفته میشود که او در دوران جوانی به عنوان کارگر ناآزموده از جمله به عنوان نقاش ساختمان کار میکرد تا امرار معاش کند و پول مورد نیازش برای خرید ویسکی را به دست آورد.
رابرت لی فرانست، یکی از شاعران معروف آمریکایی پیش از آنکه شعر و نویسندگی به پیشه او بدل شود، به عنوان کارگر کارخانه، معلم و توزیعکننده روزنامه امرار معاش میکرد. او در طول زندگی خود جوایز متعددی کسب کرد و به دریافت چندین عنوان دکترای افتخاری نائل آمد.
آلبر کامو، نویسنده معروف فرانسوی در سال ۱۹۵۷ جایزه نوبل ادبی را دریافت کرد. او که سالهای زیادی از زندگی خود را در الجزایر به سر برد، مدتی به عنوان روزنامهنگار در نشریه چپگرای Alger Républicain فعالیت داشت. کامو همچنین شیفته فوتبال و خود زمانی دروازهبان بود. او زمانی گفته بود: «هر چه را که درباره اخلاق و مسئولیت میدانم، مدیون فوتبال هستم.»
کافکا از تأثیرگذارترین و شناختهشدهترین نویسندگان آلمانیزبان به شمار میرود. او سالهای زیادی کارمند یک شرکت بیمه بود و شبها آثار خود را خلق میکرد. اکثر آثار معروف کافکا از جمله "مسخ" به فارسی نیز برگردانده شدهاند.
آگاتا کریستی که به خاطر خلق آثار جنایی متعدد به "ملکه جنایت" شهرت یافته است، در دوران جنگ جهانی اول در بیمارستان و سپس در داروخانه کار میکرد. تأثیر این شغلها را در آثار او نیز میتوان دید. بسیاری از قتلهایی که در کتابهای آگاتا کریستی روی میدهند، از طریق خوراندن سم به مقتولان انجام میگیرند.
عکس: picture alliance / empics
جک لندن (تولد: ۱۸۷۶ / مرگ: ۱۹۱۶ / ملیت: آمریکایی)
جک لندن، نویسندهی معروف آمریکایی در دوران جوانی به دزدی صدف میپرداخت و همچنین در کارخانههای کنسروسازی و به عنوان کارگر کشتی کار میکرد. او همواره در تلاش بود تا از کارهای بدنی رهایی یابد و از طریق نویسندگی امرار معاش کند.
عکس: picture-alliance/akg-images/
هارپر لی (تولد: ۱۹۲۶ / مرگ: ۲۰۱۶ / ملیت: آمریکایی)
هارپر لی، نویسنده معروف آمریکایی در سال ۱۹۶۰ جایزه پولیتزر را دریافت کرد. معروفترین اثر او "کشتن مرغ مقلد" نام دارد که از پرفروشترین رمانهای تاریخ محسوب میشود و الهامبخش سینماگران نیز بوده است. هارپر لی پیش از آنکه نویسندگی به پیشه اصلی و نانآور او بدل شود، در یک کتابفروشی و سپس در باجه یکی از شرکت هواپیمایی کار میکرد.
نابوکوف که خالق اثر معروف "لولیتا" است، پس از تحصیلش مدتی به عنوان معلم خصوصی و همچنین مترجم کار میکرد. او شیفته پروانهها بود و مقالهها متعددی در این باره منتشر کرد. نابوکوف در بین سالهای ۱۹۴۰ و ۱۹۴۸ مسئول بخش و کلکسیونهای پروانهها در موزه جانورشناسی دانشگاه هاروارد بود.
هدایت که از پیشگامان داستاننویسی نوین در ایران محسوب میشود، پس از بازگشتش از اروپا به ایران در بانک ملی (در بخش محاسباتی و دفتر ارسال مراسلات) اشتغال داشت.
نیما یوشیج، پدر شعر نو در ایران در سالهایی از زندگی خود در مدارس گوناگون به عنوان معلم تدریس میکرد و همچنین با نشریاتی چون مجله موسیقی و مجله کویر همکاری داشت.