آیین‌نامه ساماندهی کودکان کار و خیابان نخستین‌بار در دولت نهم مطرح و به تصویب رسید. قرار بر این بود که با همکاری دستگاه‌ها‌ی مسئول در زمینه جمع‌آوری و ساماندهی این کودکان، اقدامات مثبت و مهمی انجام شود. اما در ۹ سال گذشته هیچ اتفاق مثبتی رخ نداده و تنها دو جلسه برگزار شده است.

برخی کشورهای همسایه ایران مانند ترکیه، آذربایجان و حتی کشورهای حاشیه خلیج فارس در گذشته نسبت به ایران اوضاع بدتری در زمینه کودکان کار داشتند، اما امروز وضعیت کودکان کار ایران بدتر شده و تنها نسبت به افغانستان تا حدودی بهتر است.

با تغییر دولت، بار دیگر داستان ساماندهی کودکان کار و خیابان از سر گرفته شده و مسئولان مجددا قصد بازنگری این آیین‌نامه را دارند. دولت جدید در سال گذشته نخستین و امسال دومین نشست خود را با حضور نمایندگان و فعالان حوزه کودکان کار و خیابان برگزار کرد و در نهایت قرار شد آیین‌نامه مورد بازنگری قرار گیرد. برخی کارشناسان معتقدند این بازنگری بازگشت به نقطه صفر بوده و بیهوده است.

کودکان در مدرسه جایی ندارند و به خیابان برمی‌گردند

تحقیقی که در تهران برای کودکان کار و خیابان انجام شده نشان می دهد که حدود ۶۰ درصد کودکان خیابان ایرانی هستند، ۴۵ درصد آن‌ها ۱۰ تا ۱۴ ساله‌اند، ۳۴ درصدشان در حال تحصیل هستند و ۴۰ درصد ترک تحصیل کرده اند. همچنین ۲۴ درصد از کودکان اصلا به مدرسه نرفته اند و اغلب کودکان کار به‌عنوان دست‌فروشی و باربر کار می‌کنند.

به گزارش مهر، براساس آمارهای سازمان بهزیستی ۷۵ درصد کودکان کار و خیابان دارای سرپرست هستند. برهمین اساس این سازمان نمی‌تواند مدت زیادی کودکان را نگه دارد و مجبوراست مجددا کودکان را به خانواده‌هایشان بازگرداند. با بازگشت این کودکان به خانواده، درصد زیادی از آنان به خیابان باز می‌گردند.

این آمارها نشان‌ می‌دهد که سیستم آموزشی ایران نتوانسته زمینه تحصیل رایگان این کودکان را در مراکز آموزشی فراهم کند. از سوی دیگر شرایط اقتصادی بد و نابسامانی خانواده‌ها، بدسرپرستی و معضلات و آسیب‌های اجتماعی نیز باعث شده که ۶۰ درصد کودکان کار و خیابان، نان آور خانواده خود باشند و یا این‌که به کمک والدین خود بیایند.

آئین نامه قبلی ایراد دارد و باید اصلاح شود

براساس گفته مسئولان بهزیستی ۶۵ درصد کودکان کار و خیابانی در کل کشور و همچنین ۴۰ درصد کودکان کار و خیابان در تهران‌ اتباع بیگانه هستند. در آیین نامه ساماندهی کودکان کار و خیابان صحبتی از اتباع بیگانه به میان نیامده است و همین موضوع مشکلاتی را برای جمع آوری، ساماندهی و تحصیل کودکان ایجاد کرده است.

ولی الله نصر، مدیر کل آسیب‌های اجتماعی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی درباره بازنگری آیین نامه گفت: «آیین‌نامه قبلی نقص‌هایی داشت و با توجه به این‌که وزارت کشور و دفتر اتباع در شورای ساماندهی عضو نبودند، امکان انجام اقداماتی مانند تحصیل، بیمه و... برای کودکان کار و خیابان خارجی وجود نداشت. بنابراین آیین نامه با استفاده از نظرات کارشناسان بازنگری می‌شود.»

وی با تاکید بر وظایف دستگاه‌های عضو تصریح می‌کند: «در سال‌های گذشته اقدام عملی در زمینه ساماندهی کودکان کار و خیابان انجام نشده، به همین دلیل ۷ ماه کار کرده‌ایم تا وظایف ۱۱ دستگاه عضو به طور واضح و شفاف مشخص و به آن‌ها اعلام شود تا دیگر مشکلی در اجرا ایجاد نشود.»

بازگشت به اول خط

محمد اسماعیل سعیدی، عضو کمیسیون اجتماعی مجلس، بازنگری آیین نامه ساماندهی کودکان خیابانی و کار را اقدام بیهوده‌ای می‌داند که باعث بازگشت مجدد به اول خط می‌شود. او معتقد است ساماندهی کودکان کار و خیابان نیاز به همکاری دولت و مشارکت مردم دارد.

وی گفت: «مشکل این است که همیشه سراغ علت نمی‌رویم بلکه مشغول پیدا کردن معلول می‌شویم. به همین علت نمی‌توانیم راه حل درستی برای رفع مشکلات اجتماعی پیدا کنیم. باید دید دلیل بروز آسیب‌های اجتماعی چیست و بعد با توجه به علت اصلی برای رفع آن برنامه ریزی ویژه و گسترده‌ای انجام دهیم.»

مخبر کمیسیون اجتماعی مجلس افزود: «چندین سال است که فقط جمع آوری کوتاه مدت این کودکان مدنظر دستگاه‌ها قرار گرفته اما پس از مدتی این کودکان مجددا در خیابان رها می‌شوند و همان پروسه ادامه پیدا می‌کند.»

به گفته این نماینده مجلس، رها کردن موضوعات اجتماعی و تکرار مجدد آن‌ها پس از مدتی نقطه سرخط است و آغاز مجدد و این‌که هر دولت و وزیری که تغییر می کند بیاید اقداماتی از صفر شروع کند و بگوید تمامی کارهای دولت قبلی اشتباه بوده درست نیست و باید این تفکر و رویه اصلاح شود. در غیر این صورت هیچ اقدام و طرحی به سرانجام نمی رسد.