در ترم دوم سال ۲۰۰۱، خانم دبورا وبر وولف (Debora Weber-Wulff) یکی از اساتید دانشگاه برلین، تکلیفی به کلاس ۳۴ نفره‌ی خود داد. وی در هنگام تصحیح، متوجه شد که در میان این ۳۴ تکلیف، ۱۲ تکلیف وجود دارد که بخش‌هایی از ‌‌آنها رونویسی شده است. قسمت‌هایی از تکلیف، دقیقاً کلمه به کلمه از متنی دیگر نقل شده‌ بودند، بدون این‌که منبع آنها ذکر شود.

حتا یکی ازتکلیف‌ها بدون کوچک‌ترین تغییری از اینترنت کپی شده بود. البته دو تغییر در آن به چشم می‌خورد: "نام" و "نام‌خانوادگی". از آن زمان به بعد، این استاد روی موضوع "کشف سرقت‌های ادبی" متمرکز شده است و به همکاران خود هم در این زمینه مشاوره می‌دهد.

"کچلی" و "سرقت‌ادبی"

بسیاری هنوز نمی‌دانند که منظور از سرقت‌ادبی چیست؟

خانم وبر وولف معتقد است: «تعریف‌های متفاوتی می‌توان از سرقت‌ادبی ارا‌‌‌ئه داد. یک تعریف طنز هم وجود دارد: اگر رونویسی از یک کتاب صورت گیرد، "سرقت‌ادبی" نام دارد، رونویسی از دو کتاب "مقاله"، از سه کتاب "تألیف" و چهار کتاب "پایان‌نامه‌ی دکترا"».

استاد دانشگاه برلین می‌گوید: «تشخیص این‌که یک "نوشته" سرقت‌ادبی است یا نه، خیلی کار ساده‌ای نیست. البته می‌توان این‌طور تصور کرد که وقتی این نوشته، کامل و بدون هیچ تغییری رونویسی ‌شود یعنی سرقت‌ ادبی.

او برای روشن‌تر شدن موضوع مثال ساده‌ای می‌آورد. وقتی حرف از سرقت‌ادبی می‌زنیم، درست مثل زمانی است که در مورد یک فرد "طاس"حرف می‌زنیم. اگر شخصی هیچ مویی در سر نداشته باشد، طاس نامیده می‌شود. حالا بسته به این‌که فردی چه‌ مقدار مو در سر دارد نام‌گذاری فرق می‌کند.

ردگیری سرقت‌های ادبی نیز ساده‌تر شده است

اساساً چه تعداد سرقت ادبی و رونویسی در سطح مدارس و دانشگاه‌ها وجود دارد؟ این سؤالی است که جواب آن‌را هیچ‌کس نمی‌داند. البته هر از گاهی

آمار جسته‌وگریخته‌ای ارائه می‌شود.

گروهی از دانشجویان یکی از دانشگاه‌های آلمان، پایان‌نامه‌ی خود را در زمینه‌ی سرقت ادبی ارائه کرده‌اند. این پایان‌نامه‌ که "سرقت ادبی با کلیکِ موس" نام دارد، نتایج جالبی را نشان می‌دهد: اکثر دانش‌آموزان و دانشجویان، دست‌کم یک‌ بار، مرتکب سرقت ادبی شده‌اند؛ البته مؤدبانه‌تر: کپی‌برداری کرده‌اند. اما این‌که آیا اینترنت به این نوع تقلب دامن زده‌است یا نه، هیچ‌کس نمی‌داند.

وبروولف معتقد است: «نمی‌توان گفت که وضع بهتر شده یا بدتر، چون تعداد تقلب‌هایی را که کشف نشده‌اند نمی‌دانیم». البته به اعتقاد او، آمدن اینترنت کار کشف تقلب‌ها را آسان‌تر کرده است. وی معتقد است: «همان‌طور که دانش‌آموزان با "Copy" و "Paste" کردن متن را سرقت می‌کنند، ما هم می‌توانیم یکی از واژه‌های متن را به گوگل یا هر جستجوگر دیگری بدهیم و اگر خوش‌شانس باشیم، همان متن را پیدا می‌کنیم»

"ویکی‌پدیا" و "بانک‌های اطلاعاتی"

یکی از منابع معروف و پرطرفدار سرقت‌های ادبی، دانشنامه‌ی اینترنتی "ویکی پدیا" است. هرکسی می‌تواند مطلبی به این دانشنامه اضافه کند به همین دلیل نمی‌توان از علمی بودن اطلاعات آن کاملاً مطمئن بود. البته به عنوان مقدمه، می‌توان اطلاعات مناسبی در مورد یک موضوع از ویکی‌پدیا به‌دست آورد اما برای نقل‌قول حتماً باید از منابع علمی استفاده شود.

جالب‌تر از ویکی‌پدیا، بانک‌های اطلاعاتی اینترنتی هستند که تکالیف منزل و پایان‌نامه‌های دانشگاهی را ارائه می‌دهند. در یکی از این سایت‌های اینترنتی بیش از ۶۰ هزار پایان‌نامه در ۴۰۰ رشته‌ی مختلف وجود دارد. نقل‌قول از مطالب این سایت‌ها، با ذکر منبع، ایرادی ندارد اما نمی‌توان از آنها کپی‌برداری کرد.

خانم وبر وولف می‌گوید: «به هر‌حال باید با این نوع سرقت‌ادبی مبارزه کرد، چون بسیاری از افراد به‌ آن روی آورده‌اند». به اعتقاد او معلمان و اساتید می‌توانند به راحتی آن‌را تشخیص دهند.

از نظر او واژه‌ها خود ابزار خوبی برای پی‌بردن به سرقت ادبی هستند. وی می‌گوید: «گاهی در برخی تکالیف واژه‌هایی وجود دارد که خود من به عنوان استاد، باید معنی آنها را در واژه‌نامه پیدا کنم».

یکی دیگر از این ابزار، اسامی هستند. فردی که کپی می‌کند، معمولاً ترتیب واژه‌ها را عوض می‌کند، فعل‌ها را تغییر می‌دهد یا از صفت‌ها و قیدهای دیگری استفاده می‌کند. اما افراد معمولاً اسامی را عوض نمی‌کنند چون ممکن است گزینش هر اسم، مفهوم خاصی در جمله داشته باشد که تغییر آن به متن ضربه می‌زند.

در چنین مواردی لازم نیست برای برملا کردن یک سرقت ادبی، کل متن در یک جستجوگرهای اینترنتی تایپ شود. فقط کافی است سه تا پنج اسم خاص را که در متن به دنبال هم آمده‌اند، به جستجوگر بدهیم. در این حالت احتمالاً متن را خواهیم یافت.

البته نرم‌افزارهایی هم وجود دارند که تشخیص می‌دهند آیا یک گروه از واژه‌ها از یک متن اینترنتی کپی‌برداری برداری شده‌اند یا خیر. هزاران نسخه از این نرم‌افزارها در مدارس و دانشگاههای آلمان نصب شده است، اما از نظر کارشناسان کارایی چندانی ندارند.

مثلاً متن‌های وجود دارند که از اینترنت ترجمه یا از بانک‌های اطلاعاتی خریداری شده‌اند. نرم‌افزارهای رایانه‌ای از تشخیص چنین متن‌هایی عاجزند. یا وقتی که یک نرم‌افزار ادعا می‌کند که متن موجود به احتمال ۶ / ۱۸ درصد از اینترنت کپی شده است، آیا منظور جملات متن هستند؟ آیا واژه‌ها کپی شده‌اند یا حروف متن با مطلبی در اینترنت مطابقت دارند؟

کارشناسان بهترین راه‌حل برای مبارزه با سرقت‌ادبی را تشکیل کمیسیون‌های ویژه‌ای با همکاری نزدیک مدارس و دانشگاه‌ها می‌دانند. این وظیفه در آلمان تا به امروز بر عهده‌ی دایره‌ی امتحانات هر مرکز آموزشی بوده است.

در ایالات مختلف آلمان جریمه‌های متفاوتی برای این تخلف وجود دارد. در برخی از ایالات جریمه‌ای معادل ۵۰ هزار یورو برای سرقت ادبی در نظر گرفته شده است.