بیژن نامدار زنگنه، وزیر نفت ایران، در نشستی خبری که صبح روز سه‌شنبه، ۱۶ بهمن (۵ فوریه) برگزار شد مجددا به انتقادهای مطرح شده از سوی شماری از نمایندگان مجلس در باره امتناع از عقد قرارداد با شرکت‌های چینی و روسی واکنش نشان داد.

۷۲ نماینده مجلس روز نهم بهمن در نامه‌ای سرگشاده به سران سه قوه وزیر نفت را متهم کردند که نه تنها اهتمام عملی برای مقابله با تحریم‌ها از خود بروز نداده است بلکه تقریبا همه روزنه‌های موجود جهت بی‌اثر کردن تحریم‌ها را خواسته یا ناخواسته مسدود کرده است.

در این نامه وزارت نفت از جمله به کم‌کاری و بی‌توجهی به "انجام مذاکرات راهبردی با کشور‌های بزرگ منطقه که به‌صورت سنتی شرکای تجاری ایران در حوزه نفت و گاز" هستند و نیز عدم  "توسعه همکاری در بخش بالادستی صنعت نفت و گاز با کشور‌های عضو اتحادیه بریکس (BRICS) شامل چین، روسیه، برزیل، هند و آفریقای جنوبی" متهم شده است.

زنگنه همان  روزهای اول انتشار نامه هم به برخی از جزئیات این نامه پاسخ داد و از جمله گفت که در سطح منطقه قرارداد ایجاد خط لوله گاز به پاکستان سال‌ها پیش امضا شده و "از طرف ایران خط لوله تا نزدیکی مرز اجرا شده است اما پاکستانی‌ها آمادگی اجرای آن را ندارند و مشکل آنجاست که آنها به صراحت می‌گویند به دلیل فشارهایی که از خارج وارد می‌شود این آمادگی را ندارند".

او در مورد همکاری با چینی‌ها هم گفت که "چینی‌ها در هیچ شرایطی حاضر به امضای قرارداد با ما نیستند".

"طرف مقابل  حاضر نیست، من چه بکنم"

وزیر نفت در نشست خبری خود در روز سه‌شنبه در واکنشی مجدد به نامه ۷۲ نماینده، قدمی جلوتر رفت و گفت که اصولا شرکت‌های چینی و روسی حاضر به همکاری با ایران نیستند: «کدام قرارداد بوده که طرف مقابل خواسته و ما امضا نکردیم؟ وقتی طرف مقابل حاضر نیست امضا کند، من چه کاری می‌توانم انجام دهم؟» او افزود: « من در جنگ هم بودم و جنگ را درک کردم، اما این شرایط از جنگ سخت‌تر است.»

پس از امضای برجام توسعه فاز ۱۱ حوزه گاز طبیعی پارس جنوبی به شرکت توتال فرانسه و شرکت ملی نفت چین (CNPC) سپرده شد. با خروج  آمریکا از برجام در اردیبهشت ماه و پا پس کشیدن توتال از این قرارداد، ایران امید داشت که چینی‌ها به قرارداد پایبند بمانند. اما یک ماه پیش شرکت ملی نفت چین هم اعلام کرد که به دلیل تحریم‌های آمریکا از این قرارداد خارج می‌شود.

سه روز پیش محمدرضا جریری، عضو اتاق بازرگانی ایران و چین نیز از محدودشدن هر چه بیشتر معاملات با این کشور و عدم همکاری بانک‌های چین با مشتریان ایرانی خبر داد. او در خبرگزاری ایلنا نوشت: « بانک کونلون برای ساماندهی روابط بانکی ایران با چین در دوره تشدید تحریم‌ها علیه ایران و با هدف دور زدن تحریم‌ها در دولت قبل ایجاد شد... اما همین بانک اکنون از تحریم‌هایی که علیه ایران توسط آمریکا وضع شده، حمایت می‌کند و به طرف ایرانی اعلام می‌کند که اقلام مورد تحریم را با کشور ما معامله نخواهد کرد. شرایط به گونه‌ای شده که نمی‌توان به شیوه دوره تحریم‌های دوره گذشته آنها را دور زد.»

عراق هم از تحریم‌ها تبعیت کرده

زنگنه در ادامه سخنان خود با اشاره به فشار تحریم‌ها، شرایط کنونی  را "سخت‌تر از دوران جنگ" توصیف کرد. او گفت که "آمریکا قصد داشت درآمد صادراتی ایران را صفر کند، اما نتوانست. حالا قصد دارند در نقل و انتقال پول، اختلال ایجاد کند تا در ایران گرانی و کمبود به وجود آید و مردم نگران شوند". پس از آن البته زنگنه اذعان کرد که در فروش نفت ایران هم مشکل کم نیست. او با ذکر این مثال که در اروپا به جز ترکیه کسی حاضر نیست از ایران نفت بخرد، افزود: « یونان و ایتالیا ازسوی آمریکا معاف شده‌اند، اما از ایران نفت نمی‌خرند و پاسخ تماس ما را هم نمی‌دهند.»

وزیر نفت ایران حتی تبادلات نفتی و گازی با عراق را هم مشمول اختلالاتی دانست که تحریم‌های آمریکا ایجاد کرده است. به گفته او "عراق بعد از تحریم ایران، سوآپ ۱۱ هزار بشکه‌ای کرکوک را قطع کرده است".

نفت کرکوک دوباره از طریق خط لوله عراق به ترکیه به جهان خارج صادر می‌شود.

اشاره به مشکلات موجود بر سر راه فروش نفت در بورس انرژی نیز بخش دیگری از سخنان زنگنه بود. هدف از عرضه نفت خام ایران در بورس، مقابله با تحریم‌های نفتی آمریکا اعلام شده است.

 در چند ماه گذشته، ایران چهار بار به عرضه نفت در بازار بورس روی آورده که تنها در دو بار اول مقداری از نفت عرضه شده فروش رفت. در دورهای سوم و چهارم، به رغم آن که مشتری می‌توانست قیمت نفت را به طورکامل به ریال بپردازد، باز هم خریداری پیدا نشد.

زنگنه در اذعان به ناکامی فروش نفت در بازار بورس گفت: «حداکثر کاری که وزارت نفت می‌توانست انجام دهد، این بود که اعلام کند خرید به صورت ریالی انجام شود. خرید به‌صورت ریالی هم به معنی خروج سرمایه است، اما سران سه قوه با این موضوع موافقت کرده و میزان عرضه را محدود کردند.»

مسئولان دولتی امید داشته‌اند در حالی که آمریکا به دنبال شناسایی محموله‌های بزرگ نفتی است، فروش این کالا در قالب محموله‌های کوچک‌تر توسط بخش خصوصی امکان شناسایی خریداران نفت را کاهش ‌دهد یا دست‌کم آن را به تاخیر ‌اندازد. ولی ظاهرا خریداران بالقوه نگرانند که آمریکا برای اعمال تحریم نفتی علیه ایران فرقی میان بخش خصوصی و دولتی نگذارد و از این رو کمتر کسی ریسک خرید نفت از بازار بورس را می‌کند.