«هیچ‌کس اصالتاً علاقه‌مند به محیط زیست به‌دنیا نمی‌آید»
۱۳۹۷ آذر ۲۳, جمعه
ایران سالانه ۲۰ میلیون تن زباله تولید می‌کند که بیش از دو میلیون تن آن فراورده‌های پلاستیکی هستند.
به گفته رئیس کمیته سلامت شورای شهر تهران، ناهید خدا کرمی، هر ایرانی روزانه سه پلاستیک وارد چرخه محیط زیست می‌کند.
خداکرمی در گفت‌وگویی به ایرنا می‌گوید که متاسفانه ایران در استفاده از ظروف یک بار مصرف پلاستیکی جزء ۱۰ کشور نخست جهان است.
در کشورهای پیشرفته پسماندها مدیریت می‌شوند و از این طریق فرصت‌های شغلی و ارزش افزوده ایجاد می‌گردد.
به کانال دویچه وله فارسی در تلگرام بپیوندید
طرح‌های زیادی برای تغییر الگو و کاهش مصرف کیسه‌های پلاستیکی، ظروف یکبار مصرف پلاستیکی و جایگزین کردن آنها با محصولات قابل بازیافت به مراکز شهرداری‌ها در ایران ارائه شده است، ولی طرح‌های بسیار کمی تا به‌حال به مرحله اجرا درآمده‌اند.
فواید تفکیک و بازیافت زباله
اولین و مهم‌ترین مزیت بازیافت زباله‌ها، صرفه‌جویی در منابع طبیعی و انرژی است که برای تولید کالاهایی به‌کار رفته‌اند که روزانه از آنها استفاده می‌کنیم.
از آنجایی که صدها سال طول می‌کشد تا پلاستیک و سایر موادی که قابل بازیافت هستند به طبیعت باز گردند، بازیافت زباله‌ها کمک می‌کند تا محیط زیست پاک‌تری داشته باشیم.
بازیافت زباله‌های تجزیه‌ناپذیر مشکل دفن زباله را نیز که بعضا شیرابه‌های خطرناک و سمی تولید می‌کنند از جلوی پایمان بر می‌دارد. شیرابه‌های ناشی از انباشت زباله‌ها چرخه اکولوژیک را به هم می‌ریزند و موجب بیماری انسان‌ها و موجودات دیگر می‌شوند.
بازیافت زباله در ایران
محمد درویش، فعال محیط زیست، معتقد است با وجود آنکه بازیافت زباله در ایران صورت می‌گیرد ولی این امر به صورت بسیار محدود انجام می‌شود. او بر این نظر است که در میان شهروندان برای تفکیک و تحویل زباله به مراکز شهرداری انگیزه وجود ندارد، زیرا مکانیزم‌های تشویقی برای این کارها تعریف نشده است.
محمد درویش در گفت‌وگویی با دویچه‌وله می‌افزاید: «برای تشویق مردم به تحویل بطری‌های آب معدنی و نوشابه به مراکز زباله هیچ راه‌کاری وجود ندارد. طرح‌های زیادی در این زمینه پیشنهاد شده است ولی هنوز تصمیمی برای اجرایی شدن این طرح‌ها گرفته نشده است. به همین دلیل، ما در معابر عمومی و در طبیعت بطری‌های خالی رها شده زیادی می‌بینیم.»
درویش معتقد است قانون‌گذار در این مورد سهل‌انگاری کرده است. او می‌گوید مسئولان باید شرکت‌های تولیدکننده آب معدنی یا نوشیدنی‌ها را ملزم به معرفی سازوکاری کنند تا مشتریان‌شان پس از مصرف آب و سایر نوشیدنی‌ها، بطری‌های خالی آن را تحویل دهند.
«مثلا اگر قیمت نوشیدنی دو هزار تومان است، ۲۵۰۰ تومان از مشتری بگیرند تا بعد از تحویل بطری خالی، پانصد تومان بقیه‌اش را دریافت کند، وگرنه بدون تشویق کم‌تر کسی حاضر است فقط برای اهداف محیط زیستی زباله‌اش را تفکیک کند و تحویل دهد.»
مسئولیت دولت‌ها
بسیاری از افراد معتقدند که دلیل عدم بازیافت زباله به‌صورت بهینه در ایران مدیریت ناصحیح تفکیک زباله از مبدا است.
درویش در این باره می‌گوید: «در جاهای دیگر دنیا که بازیافت و تفکیک از مبدا زباله اتفاق می‌افتد، همه مردم اصالتا و وقتی که از مادر به دنیا می آیند عاشق محیط زیست نیستند، بلکه دولت‌ها برای آنها مکانیزم‌های تشویقی و بعضا تنبیهی برای تفکیک زباله در نظر می‌گیرند.»
محمد درویش توضیح می‌دهد مثلا در ژاپن، هر چه شهروندان زباله کمتری تولید کنند، مالیات کمتری هم می‌پردازند. در توکیو هر دو هفته یکبار زباله‌ها را جمع آوری می‌کنند، ولی در تهران روزی سه بار زباله‌ها ر ا جمع می‌کنند، باز هم شهر پر از زباله است.
در یکی از شهرهای اندونزی که شهروندان از حجم بالای زباله رنج می‌بردند، شهرداری شهر سورابا راه‌کار جالبی به‌کار برده است. در این روش، اگر هر فردی پنج بطری پلاستیکی خالی به پایانه اتوبوسرانی تحویل دهد، به جای آن یک بلیط اتوبوس می‌گیرد، به این ترتیب هم خانه‌ها زباله‌های کمتری تولید می‌کنند، هم بازیافت پلاستیک تسهیل می‌شود.
با استفاده از این روش، هر اتوبوس سالانه هفت تن زباله پلاستیکی جمع آوری می‌کند.
مافیای زباله‌گردی
بسیاری از فعالان و کارشناسان محیط زیست پدید‌ه "مافیای زباله" را سد بزرگی مقابل بازیافت و تفکیک زباله از مبدا و آموزش‌های لازم در این خصوص می‌دانند.
آنها بر این نظر هستند که این مافیا عده زیادی مرد، زن و کودک عمدتا مهاجر را برای زباله‌گردی استثمار می‌کند و از قبل خدمات آنها پول هنگفتی به دست می‌آورد.
محمدمهدی تندگویان، عضو شورای شهر تهران، به روزنامه "قانون" گفت: «چیزی تحت عنوان شرکت تفکیک و بازیافت زباله وجود ندارد. جمع‌آوری‌ها به‌صورت غیرقانونی و سیاه انجام می‌شوند. آنها توسط مافیایی که زباله را مدیریت می‌کنند، اداره می‌شوند.»
به گفته درویش، فعال محیط زیست، یکی از دلایل عدم موفقیت طرح‌های تفکیک زباله از مبدا، تلاش‌های معکوس مافیای زباله‌گرد است که در تهران برای صدهزار نفر شغل ایجاد کرده است و درآمد هنگفتی از این کار دارد.
محمد درویش می‌گوید: «بطری‌ها و سایر پلاستیک‌هایی که زباله‌گردها از سطل‌ها جمع می‌کنند نهایتا تحویل واحد‌های تولیدکننده دمپایی یا ظروف پلاستیکی می‌شوند. این واحدها بعدا این پلاستیک‌ها را برای تولیدات خود بازیافت می‌کنند که خیلی هم معلوم نیست فرایند تولید آنها بهداشتی باشد.»