در روزهای اخیر سرما و برف شدید در سواحل شرقی آمریکا این فرصت را به آن گروهی که معتقدند گرمایش زمین ربطی به اقدامات انسان ندارد، داد تا شک و تردیدشان را اعلام کنند. دونالد ترامپ در توییتر آن دسته از محققانی که درباره "گرمایش اقلیمی" هشدار می‌دهند را به تمسخر گرفت. و حتی کاربران ایرانی هم در فیس‌بوک نوشتند: "پس چی شد اون مزخرفات گلوبال وارمینگ، خشک سالی و گرم شدن زمین ؟".

همزمان با یخ زدن آمریکایی‌ها، مردمان استرالیا در نیم‌کره جنوبی با دمای ۴۷ درجه تابستان داغی را تجربه می‌کنند. (عکس از ساحل Bronte در سیدنی)

واقعیت این است که از آغاز ثبت رسمی دما توسط سازمان‌‌های هواشناسی در سراسر جهان، سال ۲۰۱۷ دومین سال گرمی است که به ثبت رسیده است. (عکس: دمای ۴۷ درجه در روز چهارم اوت سال ۲۰۱۷ در مونته‌نگرو)

اما چگونه می‌توان "این سرما و یخ‌بندان وحشتناک در آمریکا" و "ثبت پدیده گرمایش" را توضیح داد؟ نخستین پاسخ محققان این است که "هوا" و "تغییرات اقلیمی" را نباید یکی گرفت. دانشمندان افزایش و کاهش دمای هوا را امری طبیعی می‌دانند. هشدار محققان به تغییرات اقلیمی اما با نگاه به داده‌های آب و هوایی در بازه زمانی طولانی‌صورت گرفته است.

دانشمندان می‌گویند تحقیقات بشر در فهم و ادراک پدیده‌ها و تاثیر متقابل آن‌ها بر هم بسیار محدود و در بسیاری از موارد در مراحل آغازین است. گرچه تحقیقات در این عرصه تازه شروع شده اما به‌تازگی برخی از محققان اعلام کرده‌اند که "سرما و یخبندان سخت این روزهای اخیر در آمریکا دقیقا به پدیده گرمایش زمین ربط دارد".

درحالی که سرما و یخ‌بندان شدید در سواحل شرق آمریکا حکم فرما بود هواشناسان اعلام کردند که در بقیه کره خاکی اما هوا گرمتر از فصل مشابه در سال‌ها و دهه‌های گذشته بوده است. به گفته محققان در سال‌های اخیر بارها مشاهده شده که هربار "جت استریم" در اتمسفر حالت موجی به خود گرفته، جبهه هوای گرم در غرب آمریکا و جبهه هوای قطبی به سواحل شرقی آن وارد می‌شوند.

جت استریم یا جریان جتی به بادهای نسبتا قوی متمرکز در یک جریان باریک در جوّ گفته می‌شود. این جریان بصورت یک تونل باد فرضی در ارتفاعات بالای اتمسفر زمین در لایه "تروپوپاز" قرار گرفته که در نقطه انتقال بین تروپوسفر (جاییکه درجه حرارت جو با افزایش ارتفاع کاهش می‌یابد) و استراتوسفر (جاییکه درجه حرارت با افزایش ارتفاع افزایش می‌یابد) قرار گرفته است.

جت‌استریم با جریان سریع هوا تا کنون مانند کمربندی مانع از نفود هوای قطبی به جنوب می‌شده است. "تیمو فیما" از مرکز هواشناسی فلاند به نیویورک تایمز می‌گوید: «گرم شدن هوای قطب شمال که یکی از جوانب تغییرات اقلیمی است باعث کاهش تفاوت هوای این منطقه با مناطق گرمتر کره زمین شده است.»

در حال حاضر قطب‌های کره زمین با حدت و سرعت بیشتری به نسبت مناطق استوایی درحال گرم‌شدن هستند. محققان بر این باورند که "این برهم‌خوردن تعادل بر روی جت استریم تاثیر گذاشته است".

مارلین کرچمار محقق انستیتوی تحقیقات آب و هوایی در پوتسدام به اشپیگل می‌گوید: «ما توانسته‌ایم نشان بدهیم که یک دوران نسبتا طولانی ضعف جت استریم در استراتوسفر باعث سردتر شدن زمستان‌ها در منطقه شمال اروپا و آسیا (Eurasia) شده است». اما در مورد آمریکا هنوز این موضوع کاملا مورد بررسی قرار نگرفته است.

دانشمندان در تئوری اخیر خود می‌گویند: «این موضوع به اثبات رسیده است که هرگاه جت استریم ضعیف می‌شود، در نقطه‌ای سرمای شدید بوجود می‌آید». اما رابطه فیزیکی این دو پدیده هنوز به اثبات نرسیده است.

ریک تومن از سرویس ملی هواشناسی آمریکا در فیربانکس آلاسکا به نیویورک تایمز گفته است: «گرم شدن قطب شمال احتمالا برهوای نقاط دیگر جهان نیز تاثیر می‌گذارد. این چیزی است که همه دانشمندان بر سر آن توافق دارند».

یکی از دلایل مهم گرمتر شدن کره زمین انتشار گازهای گلخانه‌ای در اتمسفر است که توسط انسان تولید می‌شوند. دانشمندان می‌گویند تحقیقات نشان می‌دهد که میزان گازهای گلخانه‌ای موجود در اتمسر کره زمین در طول ۸۰۰ هزار سال گذشته هیچگاه به این اندازه نبوده است.

منتقدان به نظریه گرمایش زمین می‌گویند افزایش بیش از حد گازهای گلخانه‌ای نه به دلیل گرمایش بلکه نتیجه گرمایش اتمسفر کره زمین است و مثال ۵۵ میلیون سال پیش را عنوان می‌کنند. اما نباید فراموش کرد که تغییرات آن دوران به مدت ۱۰ هزار سال صورت گرفت و نه همانند تسلط بشر بر کره زمین و دوران صنعتی شدن در مدت کمتر از ۲۰۰ سال.

محققین ۱۲۰ سال است که از خواص کازگربنیک آگاه هستند. گازهای گلخانه‌ای باعث می‌شوند تا میزان کمتری از اشعه خورشید به بیرون از اتمسفر منعکس شوند و این گازها مانند چتری گرما را بر سطح کره زمین نگه ‌می‌دارند. از سال ۱۹۵۸ میزان گازکربنیک کره زمین در کوه آتشفشان "مانوا لوا" (عکس) در هاوایی اندازه‌گیری می‌شود. از آن سال تاکنون میزان این گاز از ۳۲۰ به ۴۰۰ پی‌پی‌ام رسیده است.