سعید صفاتیان، رئیس کارگروه "کاهش تقاضای اعتیاد کمیته مستقل مبارزه با مواد مخدر مجمع تشخیص مصلحت نظام"، روز چهارشنبه (۳۱ مرداد/ ۲۲ اوت) گفت: «اخیرا با وجود نوسانات ارزی، در حالی که همه انتظار داشتند قیمت مواد مخدر هم حداقل دو برابر شود، اما این اتفاق رخ نداد».

به گفته صفاتیان، قاچاقچیان در ایران با متنوع کردن عرضه مواد مخدر، مدیریت مصرف را به خوبی در دست گرفته‌اند: «قاچاقچیان مواد مخدر قیمت‌ها را هدفمند کنترل می‌کنند و کاری به نابسامانی اوضاع اقتصاد ایران ندارند. آنان با پایین نگه‌داشتن قیمت و عرضه زیاد، سود بیشتری می‌برند».

این کارشناس در ادامه می‌گوید: «به عنوان نمونه، تریاک با وجود نوسانات ارزی چندان گران نشده و فقط درصد رشد اندکی داشته است؛ اکنون میانگین کشوری هر کیلوگرم تریاک چهار میلیون تومان است».

به گزارش ایرنا، سعید صفاتیان دلیل احتمالی ثبات نسبی قیمت مواد مخدر در ایران را "مقدار انبوه مواد مخدر انبارشده در افغانستان و برنامه‌ریزی‌های دقیق برای قاچاق آن در بازار مصرف" می‌داند: «در حال حاضر حدود ۱۰ هزار تن مواد مخدر در افغانستان تولید می‌شود که با توجه به بازار آن، به نظر می‌رسد میزان تولید بیشتر هم باشد».

در حالی که دولت ایران هدف انتقادهای گسترده به دلیل ناتوانی در کنترل قیمت‌هاست، از سخنان صفاتیان چنین برمی‌آید که مدیریت و برنامه‌ریزی قاچاقچیان مواد مخدر برای رسیدن به اهداف‌شان از دقت بالایی برخوردار است: «این میزان تولید در افغانستان ذخیره می‌شود و هر زمان که قاچاقچیان احساس کنند قیمت مواد مخدر افزایش یافته است، برای تنظیم بازار و جلوگیری از کاهش تقاضا، توزیع را بالا می‌برند؛ بنابراین با برنامه‌ریزی‌های دقیق، قیمت مواد مخدر پایین نگه داشته می‌شود، زیرا تئوریسین‌های قاچاق مواد مخدر معتقدند که افزایش قیمت باعث کاهش میزان مصرف و از دست دادن بازار سودجویی آنان است».

"مدیریت" موفق قاچاقچیان

صفاتیان افزود، افزایش قیمت مواد مخدر سنتی همچون تریاک، تغییر الگوی مصرف در میان مصرف‌کنندگان را به همراه خواهد داشت که در این صورت آنها «ممکن است سراغ ماده‌ای بروند که قاچاقچیان مواد مخدر از افغانستان نفع نمی‌برند».

به گفته رئیس کارگروه "کاهش تقاضای اعتیاد کمیته مستقل مبارزه با مواد مخدر" وابسته به مجمع تشخیص مصلحت، قاچاقچیان مواد مخدر «اتاق فکرهای بسیار قوی و مدیریت مصرف خوبی دارند و بر اساس فکر و برنامه، بازار را کنترل می‌کنند».

به‌رغم ثبات نسبی قیمت مواد مخدر در ایران، به گزارش "فرارو"، «طبق برآورد‌های اولیه از ابتدای امسال قیمت کالا‌های سرمایه‌ای مثل مسکن، و یا کالا‌های با دوام مصرفی مثل خودرو، به ترتیب با رشد ۶۱ و ۵۵ درصدی روبه‌رو شده‌اند». کالا‌های مصرفی ساده همچون میوه و سبزی، انواع خوراکی‌ها، لباس و پوشاک، مواد آرایشی و بهداشتی و در کنار آنها خدمات حمل و نقل نیز با رشد چشمگیر قیمت مواجه شده و باعث نارضایتی عمومی از افزایش هزینه مایحتاج اولیه شده است. برخی کارشناسان اقتصادی در این میان از احتمال بروز تورمی ۳۰ تا ۴۰ درصدی در سال جاری (۱۳۹۷) در ایران خبر می‌دهند؛ امری که با تأثیر مستقیم بر مصرف، باعث کاهش قدرت خرید مردم به‌خصوص قشرهای کم‌درآمد خواهد شد.

هشدار "افزایش مصرف"

طبق آمار رسمی ستاد مبارزه با مواد مخدر، در ایران مجموعا دو میلیون و ۸۰۸ هزار نفر مصرف‌کننده "مستمر" مواد مخدر وجود دارد. این آمار نشانگر افزایش بیش از دو برابری شمار معتادان به نسبت سال ۱۳۹۰ است. آخرین آمار رسمی همچنین از تولد سالانه ۷۵۰۰ نوزاد معتاد در ایران خبر می‌دهد. کارشناسان در عین حال شمار واقعی معتادان به مواد مخدر در ایران را بیشتر از آمار رسمی برآورد می‌کنند.

طبق این آمار، تریاک، شیره و مشتقات آن همچنان شایع‌ترین مواد مخدر در ایران هستند. هم‌زمان اما همچون سال‌های گذشته مصرف مواد محرک و توهم‌زا نیز رو به افزایش است. علف، ماری‌جوانا و گل نیز پس از تریاک و شیره شایع‌ترین مواد مخدر در ایران هستند. بر اساس این آمار، ۶۷ درصد از معتادان به مواد مخدر در ایران تریاک و شیره، ۱۲ درصد علف، ماری‌جوانا و گل، ۱۱ درصد هروئین و کراک و ۸ درصد شیشه مصرف می‌کنند. سایت "فرارو" اوایل فروردین‌ماه گذشته بر اساس پژوهشی تکان‌دهنده در ایران، از "نگرش مثبت" ۲۸ درصد از شهروندان ایران به مصرف مواد مخدر خبر داده بود.

بازار ارز ایران از اواخر سال گذشته به‌خصوص در پی "شوک اقتصادی" قصد آمریکا برای خروج از برجام، با التهابات و نوسانات شدیدی مواجه شد. هیچ‌یک از اقدامات دولت نیز، از تک‌نرخی کردن دستوری قیمت ارز گرفته تا وعده‌های مقام‌های دولتی و رئیس پیشین بانک مرکزی برای کنترل اوضاع و حتی دستگیری‌های گسترده کسانی که "اخلالگران بازار ارز" خوانده می‌شوند، نتوانست این نوسانات را مهار کرده و تأثیری بر کاهش نرخ ارز بگذارد. در پی نوسانات ارزی ناشی از بازگشت تحریم‌ها ارزش ریال ایران تقریبا نصف و قیمت کالاها بعضا تا حدود دو برابر افزایش یافت.

علاوه بر فقر و نابسامانی‌های اجتماعی، فراهم نبودن "احساس رضایت و خرسندی" به‌خصوص در میان جوانان و نیز دسترسی آسان به مواد مخدر، از جمله دلایل گسترش اعتیاد در ایران عنوان می‌شوند. حامد اختیاری، عضو هیأت علمی مرکز مطالعات اعتیاد دانشگاه علوم پزشکی تهران، یکشنبه گذشته با اشاره به تأثیر بحران‌های اقتصادی و سیاسی بر بیماری اعتیاد گفته بود: «این نگرانی وجود دارد که علاوه بر آسیب در حوزه درمان به دلیل کاهش سرمایه‌های اجتماعی با افزایش آمار مصرف مواد مواجه شویم».