«رمزگشایی از نقشه‌های تخریبی دولت سایه» عنوان گفت‌وگوی مفصلی با محسن هاشمی است که متن آن چهارشنبه ۲۱ شهریور (۱۲ سپتامبر) در روزنامه "ایران"، ارگان مطبوعاتی دولت، منتشر شد.

رئیس شورای شهر تهران در این گفت‌وگو موازی‌کاری در دستگاه‌های دولتی و موازی‌کاری نهادهای خارج از قوه مجریه با دولت را از معضلات کنونی ایران عنوان کرد و گفت "تخریب‌های دولت سایه، که نه سیاست خارجی می‌شناسد، نه سیاست داخلی" به مراتب از موازی‌کاری بدتر است.

عضو ارشد حزب کارگزاران سازندگی درباره موازی‌کاری در دولت به اختلاف عملکرد برخی دستگاه‌ها با تصمیم‌های بانک مرکزی در مورد نحوه تخصیص ارز اشاره کرد و افزود که در مواردی نیز بین دستگاه‌های دولتی نظیر وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و نهادهای حکومتی مانند سازمان تبلیغات اسلامی موازی‌کاری وجود دارد.

محسن هاشمی ادامه داد: «اما آنچه بحث و اتفاقاً بحث به مراتب مهم‌تری است، دولت سایه است. به این معنی که مثلاً دولت از طریق وزارت خارجه سیاست خارجی کشور را دنبال می‌کند، اما گروه دیگری در جای دیگری که معلوم نیست کجاست و در سایه و دور از انظار نشسته‌اند، مقابل تصمیمات دولت می‌ایستند.»

برخلاف این سخنان، جای و جایگاه گروه‌هایی که مقابل تصمیم‌های دولت در حوزه سیاست خارجی می‌ایستند چندان پنهان نیست؛ این گروه‌ها به طور معمول نهادهای وابسته به دفتر رهبر جمهوری اسلامی، و نیروهای تحت فرمان علی خامنه‌ای و در راس آنها سپاه پاسداران هستند.

رئیس شورای شهر تهران به روزنامه "ایران" گفت: «مثلاً گاهی دولت تصمیم می‌گیرد روابط خود را با فلان کشور بهبود ببخشد و مشکلات را رفع کند، اما این گروه در سایه تصمیم می‌گیرد که کاری بکند تا میان دولت و دولت مقصد دعوا شود و روابط میان ایران و آن کشور خوب نشود. این همان دولت در سایه است که تصمیم می‌گیرد کاری بکند تا روابط میان ایران و آن کشور را بهم بزند.»

سنگ‌اندازی در مسیر تنش‌زدایی

نمونه‌ای از این رفتار حمله به سفارتخانه عربستان سعودی و کنسولگری این کشور در مشهد در دی ماه ۹۴ و زمانی است که دولت حسن روحانی تلاش می‌کرد روابط متشنج تهران و ریاض را بهبود بخشد.

مطابق برخی گزارش‌ها نیروی انتظامی و نیروهای سپاه که در زمان حمله به سفارت و کنسولگری عربستان حضور داشتند نه تنها مانع حمله‌کنندگان نشدند که برخی از آنها در این کار مشارکت کردند.

این حادثه به قطع روابط دیپلماتیک عربستان و شماری از کشورهای عربی با جمهوری اسلامی منجر شد. خامنه‌ای چند روز بعد از حادثه، آن را "کاری بسیار بد و به ضرر کشور و اسلام" توصیف کرد و در عین حال هشدار داد که این اقدام نباید بهانه تهاجم به "جوان مؤمن و انقلابی و حزب‌اللهی" شود.

یکی از نمونه‌های دیگر که حسن روحانی هم در جریان مبارزات انتخاباتی سال ۹۶ به آن اشاره کرد آزمایش موشک‌های بالستیک و نمایش انبارهای زیرزمینی موشک‌های سپاه پاسداران در جریان مذاکرات هسته‌ای است.

بسیاری از تحلیلگران معتقدند و شواهد بسیاری نیز تأیید می‌کند که تصمیم‌گیری در مورد سیاست‌های منطقه‌ای جمهوری اسلامی، خارج از وزارت خارجه و به وسیله نهادهای تحت فرمان خامنه‌ای، به خصوص سپاه قدس، واحد برون مرزی سپاه پاسداران، انجام می‌شود.

محسن هاشمی با اشاره به اقداماتی که علیه برنامه‌های دولت انجام می‌شود گفت: «همه اینها، نشانه وجود دولت در سایه است، به این معنی که گروهی، همه مسائل یک وزارتخانه یا وزیر را زیر نظر دارند و هر جا موافق عملیات و رویکرد آن وزارتخانه نیستند، با یک روش عملیاتی یا تبلیغاتی، آن عمل و برنامه وزارتخانه مذکور را به‌هم می‌زنند.»

منشاء داخلی التهاب بازار ارز

حسن روحانی هشتم شهریور منشاء برخی از معضلات اقتصادی کنونی را داخلی عنوان کرد و گفت بخشی از التهاب بازار ارز به خاطر تعلل "صادرکننده دولتی و خصولتی" در ارائه به موقع ارز صادراتی به بازارهای داخلی است.

ارز حاصل از صادرات غیرنفتی به طور عمده شامل صدور محصولات پتروشیمی و مواد معدنی می‌شود که شرکت‌های وابسته به نهادهای حاکمیتی و زیر مجموعه‌های سپاه پاسداران بر بخش بزرگی از آنها تسلط دارند. در جریان "خصوصی‌سازی" این شرکت‌ها بسیاری از آنها به نهادهای وابسته به دولت و حکومت واگذار شدند و به همین دلیل آنها را "خصولتی" می‌نامند.

بخش بزرگی از اقتصاد ایران در اختیار "نهادهای عمومی غیردولتی" قرار دارد که شامل نهادهای حکومتی چون کمیته امداد، بنیاد مستضعفان، ستاد اجرایی فرمان امام و بنیاد مسکن انقلاب اسلامی می‌شوند. شرکت‌ها و بنگاه‌های وابسته به سپاه و نهادهای مذهبی نظیر تولیت آستان قدس را هم باید به این مجموعه که خارج از دولت و نظارت موثر قرار دارند افزود.

بسیاری از اصلاح‌طلبان حامی دولت انتظار داشتند رئیس دولت دوازدهم در جلسه علنی ششم شهریور مجلس شورای اسلامی ضمن پاسخ به پرسش‌های نمایندگان، درباره موانع اجرای سیاست‌های دولت هم افشاگری کند.

حسن روحانی به جای این کار، در ابتدای پاسخ به سوال‌های نمایندگان مجلس گفت که رهبر جمهوری اسلامی درباره این جلسه به او توصیه‌هایی کرده و امیدوار است بتواند "نکات مورد نظر ایشان را دقیقا مراعات" کند.

علی خامنه‌ای یک روز بعد در دیدار با اعضای هیئت دولت، با تقدیر از "خونسردی و متانت" حسن روحانی در مجلس، جلسه طرح سوال از رئیس جمهوری را "نمایش اقتدار و ثبات جمهوری اسلامی" خواند.

ارتباط دولت سایه با "مراجع بالاتر"

خامنه‌ای ۱۵ شهریور نیز در دیدار با اعضای مجلس خبرگان با نادیده گرفتن نقش نهادهای تحت امرش در موازی‌کاری با دولت، هشدار داد که "ایجاد تشکیلات و کار موازی با دولت" به صلاح نیست و موفق نخواهد بود.

به کانال دویچه وله فارسی در تلگرام بپیوندید

رئیس شورای شهر تهران با بیان این که نشانه‌های بسیاری وجود دولت در سایه را تأیید می‌کند، می‌گوید یکی از روش‌های دولت در سایه، دادن اطلاعات متناقض "به مراجع بالاتر" برای جلوگیری از تصمیم و اقدام دولت است.

به این ترتیب دولت در سایه باید از افراد و نهادهای مقتدری تشکیل شده باشد که به راحتی به "مراجع بالاتر" از دستگاه اجرایی دسترسی دارند.