سفیر ایالات متحده در آلمان از سه کشور اروپایی طرف توافق هسته‌ای با ایران و اتحادیه اروپا به خاطر آنچه "بی‌اعتنایی" به سیاست‌های آمریکا علیه جمهوری اسلامی خوانده به شدت انتقاد کرد.

ریچار گرنل در گفت‌گویی با روزنامه "فرانکفورتر آلگمینه" که متن آن یک‌شنبه ۲۱ بهمن (۱۰ فوریه) منتشر شد، اعلام رسمی ثبت سامانه "اینس‌تکس" را تلاش برای دور زدن تحریم‌های آمریکا توصیف کرد و تاکید کرد که چنین کاری "قابل توصیه" نیست.

وزیران خارجه کشورهای عضو اتحادیه اروپا در نشست ۳۱ ژانویه خود در بخارست با پیشنهاد مشترک فرانسه، بریتانیا و آلمان برای راه‌اندازی سامانه تسهیل مبادلات مالی و بازرگانی با ایران موافقت کردند.

سامانه‌ای که قرار است مبادلات مالی و تجاری میان شرکت‌های اروپایی و بخش خصوصی و دولتی ایران را تسهیل کند و از تاثیر تحریم‌ها آمریکا دور نگه دارد اینس‌تکس (Instex) خوانده می‌شود. این نام مخفف عبارت Instrument in Support of Trade Exchanges (ابزار حمایت از مبادلات تجاری) است.

پس از خروج آمریکا از توافق هسته‌ای میان ایران و شش قدرت جهانی و بازگشت تحریم‌های این کشور علیه جمهوری اسلامی، کشورهای اروپایی طرف توافق وعده دادند تدابیری اتخاذ کنند که تهران از منافع اقتصادی برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) بی‌نصیب نشود.

گرچه ابزار حمایت از مبادلات تجاری هنوز راه‌اندازی نشده و در مورد کارآیی آن تردیدهای جدی وجود دارد، آمریکا با آن و هر اقدامی که تاثیر تحریم‌ها بر جمهوری اسلامی را تضعیف کند به شدت مخالفت می‌کند.

دولت دونالد ترامپ قصد دارد با "فشار حداکثری" از طریق تحریم‌ها، جمهوری اسلامی را به پای میز مذاکرات بکشاند. ترامپ هدف از مذاکرات مجدد با جمهوری اسلامی را رسیدن به توافق جدیدی عنوان کرده که خطر دست یافتن ایران به سلاح اتمی را برای همیشه برطرف کند و به نگرانی‌های جامعه جهانی درباره برنامه موشکی و اقدام‌های "بی‌ثبات کننده" این کشور در منطقه خاتمه دهد.

"استراتژی چماق و هویج"

سفیر ایالات متحده در برلین نحوه برخورد با ایران را تابع سیاست خارجی دولت کنونی آمریکا عنوان کرده و آن را "دکترین ترامپ" می‌خواند. او این سیاست را استراتژی "چماق و هویج" توصیف کرده و می‌گوید: «ما همزمان با اعمال تحریم‌های هرچه شدیدتر، امکان گفت‌وگوهای مستقیم را نیز ارائه می‌کنیم تا ببینیم آیا نحوه رفتار کشورهای مورد نظر تغییر می‌کند یا خیر.»

ریچارد گرنل می‌گوید سیاست خارجی دولت کنونی آمریکا در مورد کره‌شمالی به خوبی و در مورد ونزوئلا نیز "تا حدود زیادی" عمل کرده است. او اعتراف می‌کند که "دکترین ترامپ" تاکنون در ارتباط با روسیه موفق نبوده و در عین حال می‌افزاید: «اما ما فشار را افزایش و همزمان امکان گفت‌وگو را نیز ارائه می‌دهیم.»

هنوز جزئیات سازوکار ویژه اروپا برای تسهیل مبادلات بازرگانی و مالی با ایران روشن نشده و مشخص نیست این سازوکار چه بخش‌ها و فعالیت‌هایی را پوشش می‌دهد. در ایران نیز واکنش‌ها به اینس‌تکس بسیار متفاوت بوده است.

مسئولان دولتی، نظیر عباس عراقچی، معاون وزیر خارجه در یک ارزیابی محتاطانه، اعلام رسمی ثبت اینس‌تکس را "قدم اول" از مجموعه تعهداتی عنوان کرد که به گفته او کشورهای اروپایی پس از خروج آمریکا از برجام متعهد به انجام آن در قبال ایران شده‌اند. او ابراز امیدواری کرده که "این کانال مالی به‌طور کامل اجرا شود و ناقص نباشد و همه کالاها را در بر بگیرد".

«اینس‌تکس؛ سامانه تحقیر و کلاهبرداری»

حسین شریعتمداری، مدیر مسئول روزنامه کیهان یک‌شنبه گذشته اینس‌تکس را "نوعی کلاهبرداری" خواند و به خبرگزاری آنا گفت: «آنچه که در این سامانه مالی آمده است تامین‌کننده منافع کشورهای اروپایی و ادامه خسارت‌های فاجعه‌باری است که برجام درپی داشته است.»

نماینده رهبر جمهوری اسلامی در موسسه کیهان می‌گوید قرار است در مرحله نهایی اینس‌تکس کشورهای نظیر کره جنوبی، هند و ژاپن پول خرید نفت از ایران را بانک‌های اروپایی بسپارند و این برای آنها یک امتیاز بزرگ است.

شریعتمداری گفته است: «حقیرانه‌ترین و ذلت‌بار‌ترین بخش اینس‌تکس آن است که ایران در مقابل درآمد نفتی خود تنها مجاز به خرید مواد غذایی و دارو خواهد بود. این دقیقا همان نسخه نفت در مقابل غذا و داروست که آمریکا و اروپا بعد از شکست صدام در حمله به کویت برای عراق پیچیدند!»

به کانال دویچه وله فارسی در تلگرام بپیوندید

عباس عراقچی این برداشت را نادرست می‌داند و می‌گوید ممکن است کانال ویژه مالی کشورهای اروپایی در مرحله نخست کالاهایی نظیر مواد غذایی و دارو را در بر بگیرد اما "این سازوکار اصولا برای کالاهای تحریمی طراحی شده" است.

اتحادیه اروپا در بیانیه‌ای به مناسبت اعلام رسمی ثبت اینس‌تکس "نگرانی عمیق" خود را از برنامه موشک‌های بالستیک و فعالیت‌های منطقه‌ای جمهوری اسلامی ابراز کرده است. این موضوعات از جمله دغدغه‌هایی هستند که آمریکا می‌گوید با افزایش فشار بر ایران درصدد رفع آنهاست.