مراسم تودیع صادق آملی لاریجانی و معارفه ابراهیم رئیسی، به ترتیب رؤسای پیشین و جدید قوه قضائیه ایران، امروز دوشنبه ۲۰ اسفند (۱۱ مارس) با حضور شمار زیادی از مقام‌های سیاسی و نظامی جمهوری اسلامی برگزار شد. ابراهیم رئیسی در این مراسم حکم  ریاست خود بر قوه قضائیه ایران را از محمد محمدی گلپایگانی، رئیس دفتر رهبر جمهوری اسلامی، دریافت کرد.

علاوه بر اسحاق جهانگیری معاول اول رئیس جمهوری ایران، علی لاریجانی رئیس مجلس، احمد جنتی دبیر شورای نگهبان و رئیس مجلس خبرگان و محسن رضایی دبیر مجمع تشخیص مصلحت نظام، چهره‌های دیگری نیز از جمله محمدعلی جعفری فرمانده کل سپاه پاسداران، حسین اشتری فرمانده نیروی انتظامی، یحیی رحیم صفوی دستیار و مشاور عالی رهبر جمهوری اسلامی در امور نیروهای مسلح، علی اکبر ناطق نوری عضو مجمع تشخیص مصلحت و قاضی ابوالقاسم صلواتی رئیس شعبه ۱۵ دادگاه انقلاب حضور داشتند.

پس از سخنرانی غلامحسین محسنی اژه‌ای معاون اول قوه قضائیه، ابراهیم رئیسی رئیس جدید دستگاه قضایی ایران طی سخنانی از جمله گفت: «امیدوارم اعتماد رهبر انقلاب در قوه قضاییه را جلب کنم و موجب شرمندگی مردم و قضات و نیروهای دل‌داده به انقلاب نشوم. صمیمانه از حسن اعتماد مقام معظم رهبری تشکر می‌کنم و همیشه مشمول ادعیه ایشان و سایر بزرگان باشم.»

"بستر تحول قضایی بیانیه رهبر است"

رئیسی با بیان اینکه "حکم مقام معظم رهبری منشور عملکردی قوه قضائیه در دوره جدید است"، تأکید کرد: «همه عزیزان در قوه قضائیه که نیروهای کارآمدی هستند تلاش خواهند کرد که آنچه در سند بالادستی ماست که حکم مقام معظم رهبری منشور عملکردی قوه قضاییه در دوره جدید است اجرایی شود.»

ابراهیم رئیسی همچنین اعلام کرد که "اساس تحول قضایی" در دوران ریاست او بر این قوه بر بستر "گام دوم" شکل خواهد گرفت. "گام دوم" انقلاب اشاره به بیانیه اخیر علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی به مناسبت چهلمین سالگرد پیروزی انقلاب بهمن ۵۸ است.

علی خامنه‌ای در این بیانیه که تاریخ ۲۲ بهمن را بر خود داشت، از "ورود جمهوری اسلامی به فصل جدید از زندگی" خبر داده و از "کارکرد عدالت" در ایران ابراز "نارضایتی" کرده بود. رهبر جمهوری اسلامی در عین حال تصریح کرده بود: «نارضایتی این حقیر از کارکرد عدالت در کشور به دلیل آنکه این ارزش والا باید گوهر بی‌همتا بر تارک نظام جمهوری اسلامی باشد و هنوز نیست، نباید به این معنی گرفته شود که برای استقرار عدالت کار انجام نگرفته‌است.»

ابراهیم رئیسی در مراسم معارفه امروز خود گفت: «اساس تحول قضایی در این دوره که باید در بستر گام دوم انقلاب شکل داد، ان‌شاءالله به همکاری همه دستگاه‌ها اعم از دولت و مجلس نیاز دارد و همه باید تلاش کنند گام دوم در حوزه اجرای عدالت به‌خوبی برداشته شود.»

رئیسی "جدی گرفتن" اجرای قانون، "پیشگیری از وقوع جرم" و تلاش برای مقابله با "اطاله دادرسی" و نیز "استفاده از نیروی جوان انقلابی" را به عنوان گام‌های "تحول در قوه قضائیه" ایران برشمرد و گفت: «هیچ کس در هیچ جایگاهی حق تخلف از قانون را نخواهد داشت.»

ابراهیم رئیسی همچنین "آموزش، ایجاد مهارت‌های لازم برای قضات در بدو ورود به دستگاه قضایی، صیانت از قوه قضائیه و قضات متدین و سالم" را‌از دیگر اموری دانست که در آینده این قوه بر آن تأکید خواهد شد.

به کانال دویچه وله فارسی در تلگرام بپیوندید

رهبر جمهوری اسلامی ۱۶ اسفندماه گذشته طی حکمی ابراهیم رئیسی را به سمت رئیس قوه قضائیه ایران منصوب کرد. علی خامنه‌ای نهم دی‌ماه نیز در حکمی صادق آملی لاریجانی را به ریاست مجمع تشخیص مصلحت و عضویت در شورای نگهبان منصوب کرده بود.

انتقادها و حمایت‌ها

دوره ریاست صادق لاریجانی بر قوه قضائیه از یک سو با ورود پیوسته او به حوزه مناقشه‌های سیاسی، جناحی و حتی بین‌المللی و از سوی دیگر با تداوم برخوردهای شدید با متهمان سیاسی همراه بود.

آملی لاریجانی همچنین از جمله تداوم اجرای حکم اعدام، محروم کردن زندانیان به گفته جمهوری اسلامی "امنیتی" از حق انتخاب وکیل مورد نظر خود، برگزاری دادگاه‌های نمایشی معترضان به نتیجه انتخابات سال ۸۸، بازداشت‌های وسیع فعالان سیاسی، مدنی، رسانه‌ای، کارگری و زیست‌محیطی، برخورد با شرکت‌کنندگان در اعتراضات سراسری دی‌ماه ۹۶ و مرداد ۹۷ و نیز مرگ مشکوک شماری از زندانیان را در کارنامه ریاست خود بر دستگاه قضایی ایران دارد. این دوره همچنین با جدال‌های لفظی مکرر محمود احمدی‌نژاد، رئیس جمهوری سابق ایران و نزدیکان او با رئیس وقت دستگاه قضایی همراه بود.

اما ابراهیم رئیسی نیز کارنامه درخشان‌تری از صادق لاریجانی ندارد. نام ابراهیم رئیسی با کشتار زندانیان سیاسی در تابستان ۱۳۶۷ گره خورده است. او عضو گروه چهار نفره موسوم به "هیأت مرگ" و معاون وقت دادستان تهران در آن زمان بود که سرنوشت چندین هزار زندانی سیاسی را در سال ۶۷ رقم زدند.

رئیسی در فایل صوتی منتشرشده از سوی بیت آیت‌الله حسینعلی منتظری در مردادماه ۹۵ یکی از مخاطبان قائم‌مقام وقت روح‌الله خمینی، بنیانگذار جمهوری اسلامی بود. حسینعلی نیری حاکم شرع وقت، مرتضی اشراقی دادستان وقت تهران و مصطفی پورمحمدی نماینده وقت وزارت اطلاعات، سه مقام حاضر دیگر در جلسه "هیأت مرگ" با آیت‌الله منتظری بودند.

آیت‌الله منتظری ۲۴ مرداد ۶۷ خطاب به این افراد گفته بود: «به نظر من بزرگترین جنایتی که در جمهوری اسلامی شده و در تاریخ ما را محکوم می‌کنند به دست شما انجام شده و [نام] شما را در آینده جزو جنایتکاران در تاریخ می‌نویسند.»

انتصاب ابراهیم رئیسی به ریاست قوه قضائیه ایران با انتقادهای فراوانی روبه‌روست. سازمان بین‌المللی دیده‌بان حقوق بشر این انتصاب را نشانگر "افول" حقوق بشر در ایران ارزیابی کرده‌اند. وزارت خارجه آمریکا نیز قرار گرفتن رئیسی بر رأس قوه قضائیه ایران را "شرم‌آور" خوانده است. بیش از ۱۰۰ فعال سیاسی و مدنی ایرانی نیز انتصاب رئیسی به عنوان رئیس دستگاه قضایی را "بی‌اعتنایی" رهبر جمهوری اسلامی "به افکار عمومی داخلی و بین‌المللی" و "نمک‌پاشی بر زخم خانواده‌های قربانیان" تابستان ۶۷ ارزیابی کرده‌اند.

در مقابل اما اصولگرایان و شمار قابل توجهی از جریان موسوم به اصلاح‌طلب در هفته‌های گذشته به استقبال ریاست رئیسی بر قوه قضائیه شتافتند. روز گذشته نیز ۲۰۰ نماینده از طیف اصلاح‌طلب و اصولگرای مجلس شورای اسلامی در نامه‌ای به رهبر جمهوری اسلامی، از این انتصاب استقبال کرده و آن را "انتصابی شایسته" خواندند که به گفته آنان "امید و شعف را به جامعه گسیل داشت".

حسن روحانی، رئیس جمهور‌ی ایران نیز شنبه گذشته در پیام تبریکی برای ابراهیم رئیسی، این انتصاب را نشانه "مدیریت شایسته" او در مسئولیت‌های پیشین‌اش در قوه قضائیه عنوان کرده بود. این در حالی است که روحانی در کارزار انتخابات ریاست جمهوری سال ۹۶ در کنایه‌ای به رقیب وقت خود ابراهیم رئیسی گفته بود که "مردم ایران" در پای صندوق‌های رأی اعلام خواهند کرد: «آنهایی که در طول ۳۸ سال فقط اعدام و زندان بلد بودند را قبول ندارند.»