آمریکا حدود یک هفته پیش برای آنچه "فشار حداکثری" بر جمهوری اسلامی و به صفر رساندن صادرات نفت ایران خوانده شده، از تمدید دوره شش ماهه معافیت مشروط هشت واردکننده اصلی نفت و گاز این کشور خودداری کرد.

حسن روحانی روز سه‌شنبه، دهم اردیبهشت (۳۰ آوریل) در مراسم گرامی‌داشت هفته کارگر گفت: «تصمیم آمریکا مبنی بر اینکه صادرات نفت ایران باید به صفر برسد تصمیمی غلط و نادرست است و ما نخواهیم گذاشت این تصمیم اجرایی و عملیاتی شود.»

رئیس جمهوری ایالات متحده هشتم ماه مه سال پیش (۱۸ اردیبهشت ۹۷) فرمان خروج آمریکا از توافق هسته‌ای را امضاء کرد. پس از این اقدام تحریم‌های لغو یا تعلیق شده آمریکا علیه جمهوری اسلامی در دو دوره ۹۰ و ۱۸۰ روزه دوباره اعمال شدند.

آمریکا نوامبر سال پیش که دور دوم تحریم‌ها آغاز شد برای هشت خریدار اصلی نفت و گاز ایران (شامل کشورهای چین، هند، کره جنوبی، ژاپن، ترکیه، تایوان، ایتالیا و یونان) یک معافیت شش ماهه، به شرط کاهش واردات قائل شد. دوره این معافیت ابتدای ماه مه خاتمه می‌یابد و واشنگتن تمدید آن را منتفی اعلام کرده است.

«مسیرهای مخفی و ناکارآمد فروش نفت»

رئیس جمهوری ایران با بیان اینکه آمریکایی‌ها در ماه‌های آینده خواهند دید که صادرات نفت جمهوری اسلامی ادامه خواهد داشت گفته است: «صادرات ایران که از یک مسیر انجام نمی‌شود، ما شش مسیر دیگر هم داریم که آمریکایی‌ها اصلا خبر ندارند.»

"مسیرهایی" که روحانی به آنها اشاره کرده و توضیح بیشتری درباره‌شان نداده، تا کنون چندان کارآمد نبوده‌اند زیرا صادرات نفت در ماه‌های گذشته مدام رو به کاهش بوده و محصولات ایران فقط به مقصد برخی کشورهای دارای معافیت ارسال شده است.

خبرگزاری رویترز به‌تازگی گزارش داده که صادرات نفت و میعانات گازی ایران که قبل از خروج آمریکا از توافق هسته‌ای در ماه مه سال پیش به دو میلیون و ۸۰۰ هزار بشکه در روز می‌رسید در نیمه اول ماه آوریل به حدود یک میلیون و صد هزار بشکه در روز کاهش یافته است.

مهم‌ترین علت این کاهش فشارهای آمریکا بوده که باعث شده دست‌کم سه کشور تایوان، یونان و ایتالیا از معافیت شش ماهه خود استفاده نکرده و نفت ایران را نخریده‌اند و دو مشتری اصلی ایران، هند و چین واردات خود را به شدت کاهش داده‌اند.

چانه‌زنی ناموفق هند با آمریکا

روزنامه تایمز هندوستان در شماره روز سه‌شنبه، دهم اردیبهشت خود از تلاش‌های هند برای تمدید معافیت این کشور برای ادامه واردات نفت از ایران خبر داد.

به نوشته این روزنامه سوشما سوراج، وزیر خارجه هند، در یک گفت‌وگوی تلفنی با همتای آمریکایی خود، مایک پمپئو، تاکید کرد که خواست آمریکا برای جایگزین کردن نفت ایران به سادگی میسر نیست و خواستار ادامه معافیت‌ها برای مدتی دیگر شده است.

بنابر این گزارش سوراج با تشریح وضعیت اقتصادی هند و برگزاری انتخابات پارلمانی در این کشور از واشنگتن خواسته مدتی صبر کند تا دولت آینده درباره قطع کامل خرید نفت از ایران تصمیم بگیرد. تایمز هندوستان نوشته که پمپئو این درخواست را رد کرده و گفته که دولت دونالد ترامپ قاطعانه خواهان تشدید تحریم‌ها علیه تهران است.

ترکیه نیز برای تمدید معافیت خرید نفت از ایران تلاش‌هایی کرده است. خبرگزاری رویترز ۲۶ آوریل به نقل از حامی آکسوی، سخنگوی وزارت خارجه ترکیه، گزارش داد که این کشور می‌کوشد واشنگتن را متقاعد کند به پالایشگاه توپراس که نیاز اصلی خود را از ایران تامین می‌کند اجازه دهد به واردات نفت از جمهوری اسلامی ادامه دهد.

روی آوردن ترکیه به عراق؟

ظاهرا آمریکا به درخواست آنکارا نیز روی خوش نشان نداده است. خبرگزاری بلومبرگ به نقل از دو منبع آگاه ترک که نخواسته‌اند نامشان فاش شود گزارش داد که ترکیه برای جایگزین کردن نفت ایران چشم به عراق دارد و مذاکراتی نیز در این زمینه انجام شده است.

بلومبرگ با استناد به منابع خود نوشته که آنکارا قصد دارد از طریق دو خط لوله موجود، نفت عراق را از بندر بصره به شهر جیحان در آدانا واقع در کرانه دریای مدیترانه انتقال دهد.

به گزارش این شبکه خبری، پس از تصمیم امریکا در مورد عدم تمدید معافیت‌ها، وزیر خارجه ترکیه در سفری دو روزه به عراق با مسئولان عراقی در بغداد و بصره و با مسئولان اقلیم خودمختار کردستان در اربیل ملاقات و مذاکره کرد. بلومبرگ می‌افزاید مولود چاووش‌اغلو روز یکشنبه پس از دیدار با اسعد العیدانی، فرماندار بصره، در صفحه توییتر خود اعلام کرده که ترکیه "یک راه تجاری" با بزرگترین مرکز نفتی عراق ایجاد خواهد کرد.

دونالد ترامپ به تازگی اعلام کرده که رایزنی‌های او با عربستان سعودی و "برخی دیگر" از صادرکنندگان نفت در حوزه خلیج فارس موفقیت‌آمیز بوده و این کشورها آمادگی دارند برای جایگرین کردن نفت ایران صادراتشان را افزایش دهند. امارات متحده عربی، بحرین و کویت ظاهرا از کشورهایی هستند که آماده افزایش تولید نفت خود هستند.

آمادگی عراق برای افزایش صادرات نفت

به جز کشورهایی که با جمهوری اسلامی روابط خصمانه‌ای دارند، عراق نیز به عنوان دوست و همسایه ایران اعلام کرده که آمادگی و ظرفیت افزایش تولید و صادرات نفت را دارد.

خبرگزاری رویترز پنج‌شنبه پنجم اردیبهشت به نقل از ثامر غضبان، وزیر نفت عراق، گزارش داد که این کشور ظرفیت و توانایی آن را دارد که در صورت نیاز تولید نفت خود را به شش میلیون بشکه در روز افزایش دهد.

به کانال دویچه وله فارسی در تلگرام بپیوندید

عراق اکنون با صدور روزانه سه میلیون و ۸۰۰ هزار بشکه نفت، پس از عربستان در جایگاه دوم صادرکنندگان نفت اوپک قرار دارد. برخی از منابع خبری از قول یک مقام عراقی گزارش داده‌اند که این کشور می‌تواند به سرعت صادرات خود را روزی ۲۵۰ هزار بشکه افزایش دهد.

این مسئله می‌تواند گمانه‌زنی درباره جایگزینی نفت عراق با صادرات ایران توسط ترکیه را باورپذیر کند. در روزهای آینده که دوره معافیت خریداران نفت جمهوری اسلامی خاتمه می‌یابد مشخص خواهد شد که این کشورها نیاز خود به انرژی را چگونه تامین می‌کنند.