با خاتمه یافتن دوره شش ماهه معافیت هشت خریدار اصلی نفت ایران گمانه‌زنی درباره آینده صادرات نفت جمهوری اسلامی وارد مرحله جدیدی شده؛ گرچه بازار این گونه گمانه‌زنی‌ها در هفته‌های گذشته نیز، برخلاف بازار نفت ایران، پر رونق بود.

خبرگزاری رویترز جمعه ۱۳ اردیبهشت (سوم ماه مه) از قول سارا وخشوری، کارشناس نفت، گاز و انرژی گزارش داد، به صفر رساندن صادرات نفت ایران به معنای به صفر رسیدن خروج نفت از این کشور نیست.

این همکار موسسه بین‌المللی  مشاوره انرژی SVD می‌گوید مقداری از تولید نفت ایران برای ذخیره‌سازی به چین ارسال می‌شود و بخشی از آن نیز برای فروش غیررسمی و قاچاقی به نفتکش‌ها انتقال می‌یابد.

سارا وخشوری برآورد می‌کند که ایران از ماه جاری میلادی به بعد روزی ۲۰۰ تا ۵۵۰ هزار بشکه نفت به خارج ارسال کند که همه آن به فروش نخواهد رسید.

رئیس جمهوری ایالات متحده هشتم ماه مه سال پیش (۱۸ اردیبهشت ۹۷) فرمان خروج آمریکا از توافق هسته‌ای را امضاء کرد. پس از این اقدام تحریم‌های لغو یا تعلیق شده آمریکا علیه جمهوری اسلامی در دو دوره ۹۰ و ۱۸۰ روزه دوباره اعمال شدند.

آمریکا نوامبر سال پیش که دور دوم تحریم‌ها آغاز شد برای هشت خریدار اصلی نفت و گاز ایران (شامل کشورهای چین، هند، کره جنوبی، ژاپن، ترکیه، تایوان، ایتالیا و یونان) یک معافیت شش ماهه، به شرط کاهش واردات قائل شد. دوره این معافیت ابتدای ماه مه خاتمه یافت و واشنگتن برای آنچه "فشار حداکثری" بر جمهوری اسلامی و به صفر رساندن صادرات نفت ایران خوانده شده، از تمدید این معافیت‌ها خودداری کرد.

مقامات ارشد جمهوری اسلامی، گرچه هر یک به نوعی تاثیر فشار تحریم‌ها و تنگناهای ناشی از کاهش شدید درآمدهای ارزی را تائید کرده‌اند، به صفر رساندن صادرات نفت ایران را خوابی می‌دانند که به زعم آنها تعبیر نمی‌شود.

"اراده" برای فروش، بی‌میلی برای خرید

علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی به تازگی ضمن اعتراف به این که تحریم‌ها "در برخی موارد زمینه‌ساز بروز مشکلات می‌شوند" درباره محدودیت‌های اخیر آمریکا برای صادرات نفت ایران گفت: «قطعاً این تلاش آمریکایی‌ها هم به جایی نمی‌رسد و جمهوری اسلامی هر مقدار لازم داشته باشد و اراده کند، نفت صادر خواهد کرد.»

او درباره این که "مقدار لازم" صادرات نفت چقدر است و این که با توجه به امتناع خریداران اصلی از ادامه همکاری با ایران، مقصد این صادرات کجا خواهد بود توضیحی نداد.

حسن روحانی، رئیس دولت دوازدهم نیز روز سه‌شنبه، دهم اردیبهشت گفت: «تصمیم آمریکا مبنی بر اینکه صادرات نفت ایران باید به صفر برسد تصمیمی غلط و نادرست است و ما نخواهیم گذاشت این تصمیم اجرایی و عملیاتی شود.»

شش مسیر مخفی فروش نفت؟

رئیس جمهوری ایران با بیان این آمریکایی‌ها در ماه‌های آینده خواهند دید که صادرات نفت جمهوری اسلامی ادامه خواهد داشت گفته است: «صادرات ایران که از یک مسیر انجام نمی‌شود، ما شش مسیر دیگر هم داریم که آمریکایی‌ها اصلا خبر ندارند.»

برخی از این "مسیرها" که ایران در دوره‌های قبلی تحریم از آنها استفاده کرده، نظیر خاموش کردن رادار نفتکش‌ها، امروز ترفندهایی لو رفته‌اند و به دلیل استفاده از ماهواره برای رهگیری کشتی‌ها و دیگر امکانات فنی کارآیی لازم را ندارند.

میانگین صادرات نفت و میعانات گازی جمهوری اسلامی در ماه‌های پیش از خروج آمریکا از توافق هسته‌ای به حدود دو و نیم میلیون بشکه در روز می‌رسید. رویترز چند روز پیش گزارش داد که این میزان در نیمه اول ماه آوریل به روزی یک میلیون و ۱۰۰ هزار بشکه کاهش یافته است.

ادامه کاهش شدید فروش نفت ایران

پیش‌بینی می‌شود روند رو به کاهش صادرات نفت ایران از ماه مه به بعد شتاب بگیرد. یک منبع آگاه در سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک) به رویترز گفته احتمال می‌رود صادرات نفت ایران در ماه‌های آینده بین ۴۰۰ تا ۶۰۰ هزار بشکه در روز نوسان داشته باشد.

مسئولان ارشد ایران امیدوار بودند که آمریکا به دلیل نگرانی از افزایش شدید بهای نفت در بازارهای جهانی و در صورت حذف نفت ایران، دوره معافیت برخی از کشورها را تمدید کند.

به گزارش خبرگزاری فرانسه دونالد ترامپ، رئیس جمهوری آمریکا شنبه گذشته (۲۷ آوریل) اعلام کرد که عربستان سعودی و شمار دیگری از کشورهای عضو اوپک موافقت خود را برای جایگزین کردن نفت ایران و حفظ سطح عرضه نفت به بازار اعلام کرده‌اند.

بیژن زنگنه، وزیر نفت ایران این ادعا را غیرواقعی خواند زیرا به باور او کشورهایی نظیر عربستان و امارات متحده عربی "درباره ظرفیت‌های نفتی خود بزرگ‌نمایی می‌کنند".

خطر کسری بودجه و عمیق شدن رکود اقتصادی

با این همه پس از خاتمه دوره تمدید خریداران اصلی نفت ایران، بهای نفت در بازارهای جهانی نه تنها افزایش نیافت که اندکی کاهش پیدا کرد. در صورتی که عرضه نفت به همین منوال ادامه یابد، انتظار می‌رود فروش نفت ایران نیز کاهش یابد و این کشور با کسری بودجه و مشکلات بیشتری روبرو شود.

به کانال دویچه وله فارسی در تلگرام بپیوندید

بودجه سال ۸۹ بر مبنای فروش یک و نیم میلیون بشکه نفت در روز تنظیم شده و ادامه کاهش صادرات ایران یا فروش چند صد هزار بشکه در بازار غیررسمی که محتاج ارائه تخفیف‌های قابل توجه است وضعیت اقتصادی جمهوری اسلامی را وخیم‌تر از پیش می‌کند.

جهاد آزور، مدیر بخش خاورمیانه و آسیای مرکزی صندوق بین‌المللی پول به تازگی پیش‌بینی کرده که میزان تورم در ایران برای دومین سال پیاپی روندی صعودی خواهد داشت و می‌تواند به چهل درصد و حتی بیشتر برسد. او می‌گوید رشد اقتصادی ایران در سال جاری میلادی منفی شش درصد خواهد بود.