مدیرکل دفتر آسیبهای اجتماعی سازمان بهزیستی خبر داده که کودکان کار در هفتههای آتی با رویکردی جدید از خیابانها جمعآوری میشوند. "شبکه یاری کودکان" با صدور اطلاعیهای خواستار توضیح درباره محتوا و شکل اجرای طرح شده است.
تبلیغات
روزنامه همشهری در ۷ خرداد و به نقل از مدیرکل دفتر آسیبدیدگان اجتماعی بهزیستی، از اجرایی شدن طرح جمع آوری کودکان کار با رویکردی جدید خبر داد. همشهری نوشت که طرح با همکاری سازمانهای مردم نهاد و سازمانهای دولتی در هفتههای آتی عملیاتی میشود.
"شبکه یاری کودکان"، گروهی متشکل از دهها انجمن حمایت از حقوق کودک، میگوید یک کلینیک مددکاری اجتماعی و یک سازمان غیردولتی پیمانکار اجرا کردن این طرح شدهاند: «طرح جمعآوری کودکان کار در خیابان، در جلسه سازمان بهزیستی، سازمانهای غیردولتی و کلینیکهای مددکاری اجتماعی در تاریخ ۹۸/۲/۳۰ در سازمان بهزیستی، از طرف نماینده فرمانداری مطرح گردید.»
اطلاعیه تاکید میکند که انجمنهای عضو شبکه یاری کودکان در جلسه مربوطه حضور داشتند و با اینگونه "اقدامهای بیحاصل" مخالفت کردند: «متاسفانه در جلسه مذکور نه از نظر مجریان طرح و نه از طرف سازمان بهزیستی توضیحات کافی در مورد طرح و نحوه اجرای آن ارائه نشد.»
طرح جمع آوری کودکان کار در مرداد ۹۶ در چارچوب طرح جمع آوری متکدیان به جریان افتاد اما در مهر همین سال و پس از اعتراضها متوقف شد. آن زمان نیز تشکلها و فعالان حوزه کودک در کنار اعضای شورای شهر تهران خواستار توقف طرح شده بودند.
در نامه سرگشاده بیش از ۳۰۰ تن از اساتید دانشگاه، مددکاران، حقوقدانان، روزنامهنگاران و کنشگران حقوق کودک در پاییز ۹۶ به رئیس بهزیستی، شورای شهر و شهردار تهران آمده بود: «این قبیل اقدامات ضربتی تنها معطوف به خارج کردن جمعیت آسیبدیده و مظلوم از حوزه دید جامعه بوده و نه تنها بهبودی در وضعیت اجتماعی و زندگی مردم فقیر به ویژه کودکان فراهم نمیکنند بلکه منجر به آسیبدیدگی بیشتر و سلب اعتماد آنها از نهادهای حمایتی و هدر دادن سرمایههایی است که میتواند به جای دامن زدن به تبعیضهای ناروای کنونی، صرف اقدامات موثرتری شود.»
امضا کنندگان این نامه تاکید کرده بودند که کودکان کار و خیابان نشانه وضعیت نامطلوب اجتماعی و نیازمند حمایت و مراقبت هستند نه مبارزه.
انتقاد از "طرحهای ضربتی"
پس از این توقف طرح، روزبه کردونی، مدیرکل دفتر امور آسیبهای اجتماعی وزارت رفاه گفته بود: «تلاش میشود با همفکری با سازمانهای مردمنهاد و صاحب نظران دانشگاهی و هماهنگی بیشتر بین دستگاههای اجرایی، روند حمایت اجتماعی از کودکان هدفمندتر شود.»
شبکه یاری کودکان با تاکید بر آسیبهای ناشی از انجام "طرحهای ضربتی"، با تصمیم اخیر بهزیستی مخالفت کرده و از مدیرکل دفتر آسیب دیدگان اجتماعی این نهاد خواستار توضیحات کافی در زمینه محتوای طرح و همکاری سازمانهای غیردولتی در اجرای آن شده است.
شبکه یاری کودکان (گروه تلاشگران) سازمانی مردم نهاد و متشکل از دهها انجمن و موسسه است که از سال ۱۳۸۲ در راستای اهدافی چون "محو کامل کار کودکان" و ترویج کنوانسیون جهانی حقوق کودک فعالیت میکند.
آماری رسمی از کودکان کار در ایران در دست نیست اما این شبکه تعداد آنها در سال ۱۳۹۴ را سه میلیون نفر اعلام کرده است. آمارهای غیررسمی از ۷ میلیون کودک کار خبر میدهند.
تصمیم بهزیستی در آستانه "روز جهانی مبارزه با کار کودک" گرفته شده است. ماده ۳۲ پیمان جهانی حقوق کودک یادآور میشود که کودکان باید در برابر هر کاری که رشد و سلامتی آنها را تهدید میکند حمایت شوند و دولتها نیز باید حداقل سن کار و شرایط کار کودکان را مشخص کنند.
طبق آمار سازمان جهانی کار، سالانه ۱۲۰ میلیون کودک ۵ تا ۱۴ ساله وارد بازار کار میشوند که ۶۱درصدشان در آسیا زندگی میکنند.
زندگی پرمشقت کودکان کار در جهان
شمار کودکان کار در جهان اگر چه در مجموع سیری نزولی را طی میکند، اما در برخی از نقاط دنیا افزایش یافته است. روز ۱۲ ژوئن مصادف است با روز جهانی مبارزه با کار کودکان. نیمی از این کودکان تنها بین ۵ تا ۱۱ سال سن دارند.
عکس: picture-alliance/NurPhoto/M. Alam
کودکان کار در آسیا
این کودکان در یکی از کارگاههای آجرپزی در بنگلادش کار میکنند. آنها برای این کار پرمشقت کمتر از دو دلار در روز پول میگیرند. شمار کودکان کار در کشورهای آسیایی در مجموع رو به کاهش گذاشته، اما هنوز هم هفت درصد از کل کودکان در آسیا و اقیانوسیه ناگزیر به کار کردن هستند. شمار کودکان کار در آسیا و اقیانوسیه به بیش از ۶۲ میلیون میرسد.
عکس: picture-alliance/NurPhoto/M. Alam
تلاش میانمار برای بهبود وضعیت کودکان
دختران خردسال در کشورهای آسیایی نیز مجبور به انجام کارهای سنگین هستند، برای نمونه این دختر که اهل میانمار است. دولت این کشور حداقل سن اشتغال در کارخانهها و خردهفروشیها را به ۱۴ سال افزایش داده و کار تماموقت نوجوانان زیر ۱۶ سال را منع کرده است. دولت میانمار همچنین در حال بررسی قانونی است که طبق آن انجام کارهای خطرناک برای نوجوانانی که به سن قانونی نرسیدهاند، ممنوع خواهد بود.
عکس: picture-alliance/NurPhoto/T. Chowdhury
هدفی که به سختی بتوان به آن رسید
کار کودکان به کارهایی گفته میشود که برای کودکان و نوجوانان خطرناک است، به رشد آنها لطمه میزند، مانع تحصیل آنان میشود و در یک کلام کودکی آنها را از بین میبرد. اگر چه شمار کودکان کار در جهان سیری نزولی را میپیماید، اما بعید به نظر میرسد که این هدف که هیچ کودکی ناگزیر به کار کردن نباشد تا سال ۲۰۲۵ میلادی تحقق یابد.
کودکان کار در آفریقا
اکثر کودکانی که در جهان ناگزیر به کار کردن هستند، در قاره آفریقا زندگی میکنند. شمار آنان در مجموع نزدیک به ۷۲ میلیون نفر است که کودکان و نوجوانان دختر و پسر را شامل میشود. شمار کودکان کار در کشورهای واقع در جنوب صحرای آفریقا حتی افزایش یافته است. جنگ، خشکسالی و آوارگی سبب میشود که کودکان هم ناگزیر از طریق کار کسب درآمد کنند.
عکس: Getty Images/AFP/I. Sanogo
دوختن لباس به جای آموختن ریاضیات
در سراسر جهان حدود ۶۰ میلیون انسان آواره هستند. نیمی از آنان را کودکان و نوجوانانی مانند این پسربچه سوری تشکیل میدهند. هر چه دوران آوارگی طولانیتر باشد، احتمال اینکه این کودکان به جای تحصیل مجبور به کار باشند نیز بیشتر است. سازمان یونیسف هشدار داده که بدون آموزش و تحصیل، نسلهای جامعه در دور باطل فقر گرفتار خواهند بود.
عکس: Getty Images/C. McGrath
عرصه کشاورزی
نزدیک به ۷۰ درصد از کودکان کار در بخش کشاورزی کار میکنند. حدود دو سوم از کودکان کار نیز معمولا در زمینها و کارگاههایی که متعلق به خانوادهشان است، به کار مشغولند. تصویری از کودکان شاغل در یکی از مزارع گل در بنگلادش.
عکس: DW/Muhammad Mostafigur Rahman
آغاز کار در سنین بسیار پایین
نزدیک به نیمی از کودکان کار بین ۵ تا ۱۱ سال سن دارند و اکثر آنان در بخش کشاورزی کار میکنند. کارشناسان پیشبینی میکنند که شمار کودکان کار در مناطق روستایی و کشاورزی کاهش یافته و در شهرها بیشتر خواهد شد.
عکس: picture alliance/NurPhoto/H. Elsherif
انجام کارهای خطرناک برای نوجوان
کارخانههای صنعتی و شرکتهای ساختمانسازی معمولا به دنبال کارگرانی هستند که سنشان کمی بالاتر است. نیمی از کودکانی که در این عرصهها به کار مشغولند، بین ۱۵ تا ۱۷ سال سن دارند. اکثر آنان به کارهای پرخطر اشتغال دارند.
عکس: picture alliance/M. Norz
توجه بیشتر به ایمنی
از آنجایی که کارگران نوجوان و جوان در مقایسه با کارگران باتجربه، بیشتر دچار سانحه میشوند، سازمان جهانی کار مسئله ایمنی و بهداشت را به عنوان موضوع محوری روز جهانی مبارزه با کار کودکان در سال ۲۰۱۸ برگزید. تصویر نوجوانی را نشان میدهد که در یکی از معدنهای بولیوی کار میکند.
عکس: Aizar Raldes/AFP/Getty Images
بدترین انواع کار کودکان
سازمان ملل سوء استفاده از کودکان به عنوان سرباز، روسپی و فروشنده مواد مخدر و همچنین بیگاری کشیدن از آنان را بدترین انواع کار کودکان میداند؛ کارهایی که سلامتی جسم و روان و امنیت آنان را به خطر میاندازد یا حتی نابود میکند.
عکس: Getty Images/AFP/S. Glinski
کار خانگی
به ویژه دختران نوجوان به عنوان کارگران خانگی به کار گرفته میشوند و در نهایت نیز در خفا مشغول به کار هستند. طبق برآورد کارشناسان حدود ۱۵ میلیون کودک و نوجوان در سراسر جهان به عنوان کارگر خانگی کار میکنند و گاه در شرایطی به سر میبرند که به وضعیت بردگان شباهت دارد.
عکس: picture-alliance/Godong
اتحادیه کودکان کار در بولیوی
برخورد با مسئله کودکان کار در بولیوی نسبتا شفاف است. در سال ۲۰۱۴ قانونی در این کشور به تصویب رسید که طبق آن کودکان در موارد استثنایی از ۱۰ سالگی اجازه کار کردن دارند. این قانون خبرساز شد، اما قانونی بود که خود کودکان و نوجوانان خواهان آن بودند. آنان همچنین اتحادیه کارگران کودک و نوجوان را تشکیل دادند که از حقوق اصناف گوناگون، از جمله واکسیهای نوجوان، حمایت میکند.
عکس: picture-alliance/AP Photo/J. Karita
آمار نامشخص
خبرگزاری کار ایران (ایلنا) در گزارشی که به مناسبت روز جهانی مبارزه با کار کودکان منتشر کرده، از ناروشن بودن آمار کودکان کار در ایران نوشته است. طبق این گزارش برخی شمار کودکان کار در ایران را ۲ میلیون نفر تخمین میزنند، اما برخی هم میگویند که بیش از ۷ میلیون کودک در ایران به شکل تمام وقت یا پاره وقت کار میکنند. به گزارش ایلنا اما برخی مسئولان مساله وجود کودکان کار در ایران را به کلی رد میکنند.
عکس: ILNA/M. Nasiri
معضل فقر
هر چه متوسط درآمد در یک کشور پایینتر باشد، شمار کودکان کار در آنجا بیشتر است. اگر چه بسیاری از کودکان میکوشند در کنار کار از مدرسه غافل نمانند، اما واقعیت این است که آنها فرصت چندانی برای درس خواندن و آموختن ندارند. ارائه خدمات و امکانات آموزشی باید به موازات مبارزه با فقر صورت گیرد.