پس از اعلام اجرایی شدن سازوکار مالی موسوم به اینستکس که هفتم تیرماه در خاتمه نشت مشترک برجام انجام شد، مخالفان دولت حسن روحانی و منتقدان توافق هسته‌ای به شدت از آن انتقاد کردند.

حامیان توافق نیز آن را ناکافی می‌دانند و معتقدند کشورهای اروپایی باید تلاش بیشتری کنند تا منافع اقتصادی جمهوری اسلامی مطابق توافق هسته‌ای و برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) که از دی ماه ۱۳۹۴ به اجرا درآمد تامین شود.

یکی از این حامیان مجید تخت‌روانچی، عضو پیشین تیم مذاکره کننده هسته‌ای و نماینده کنونی جمهوری اسلامی در سازمان ملل متحد است. او وضعیت فعلی اینستکس را ناکافی خوانده و آن را به "ماشینی بسیار زیبا اما بدون بنزین" تشبیه کرده است.

تخت‌روانچی یک‌شنبه نهم تیر (۳۰ ژوئن) در گفت‌وگو با شبکه سی‌ان‌ان درباره ابزار حمایت از مبادلات مالی کشورهای اروپایی گفت: «زمان ما رو به اتمام است. راه‌اندازی مکانیزم اروپایی‌ها بیش از یک سال زمان برده است. اروپا باید عجله و هزینه کند در غیر این صورت این سازوکار بی‌فایده خواهد بود.»

سه کشور اروپایی طرف توافق هسته‌ای (بریتانیا، فرانسه و آلمان) پس از خروج آمریکا از برجام در اردیبهشت سال گذشته وعده دادند با راه‌اندازی اینستکس امکان بهره‌مند شدن ایران از منافع اقتصادی برجام را فراهم کنند. قرار است این سازوکار در گام‌های نخست شامل مبادلات کالاهایی نظیر دارو، مواد غذایی و محصولات پزشکی شود که در فهرست تحریم‌های آمریکا علیه ایران قرار ندارند.

۱۰ روز حیاتی برای آینده برجام؟

به گزارش خبرگزاری ایسنا، تخت‌روانچی در گفت‌وگو با سی‌ان‌ان به خاطر محدودیت‌های اینستکس از کشورهای اروپایی انتقاد کرد زیرا به گفته او این مکانیزم نمی‌تواند تمام محدودیت‌های تحمیل شده به ایران را برطرف کند. او همچنین از انجام مذاکراتی با طرف اروپایی طی ۱۰ روز آینده خبر داده و آن را "حیاتی" خوانده است.

ظاهرا اشاره نماینده ایران در سازمان ملل به مذاکراتی است که قرار است در سطح کارشناسان کمیسیون مشترک برجام انجام شود. حیاتی خواندن این مذاکرات می‌تواند به احتمال خروج ایران از برجام در صورت به نتیجه نرسیدن گفت‌وگوها با کشورهای اروپایی تعبیر شود.

باشگاه خبرنگاران جوان دو هفته پیش از قول عباس عراقچی، معاون سیاسی وزیر خارجه نوشته بود که اگر ایران از منافع اینستکس برای کاهش فشار تحریم‌ها بهره‌مند نشود تعهدات برجامی خود را "پله‌پله کاهش می‌دهد" و خروج از برجام را در دستور کار قرار خواهد داد.

دویچه وله فارسی را در اینستاگرام دنبال کنید

ایران در سال‌روز خروج آمریکا از توافق هسته‌ای اعلام کرد که بخشی از تعهدات خود مطابق برجام را کاهش می‌دهد و تهدید کرد اگر کشورهای اروپایی طی ۶۰ روز کانال مبادلات مالی را راه‌اندزی نکنند وارد مرحله دوم کاهش تعهدات می‌شود.

تخت‌روانچی در واکنش به هشدار کشورهای باقیمانده در توافق هسته‌ای به تهران در مورد نقض برجام گفته است: «ایران تعهدات خود را نقض نمی‌کند. ما بر اساس بندهای مندرج در توافق هسته‌ای و به خاطر خروج طرف آمریکایی از برجام، این حق را داریم از تعهدات خود بکاهیم.»

پیوستن هفت کشور اروپایی به اینستکس

نشست کمیسیون مشترک برجام هفتم تیرماه و یک روز پس از خاتمه مهلت ۶۰ روزه ایران در وین برگزار شد. فدریکا موگرینی مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا در یادداشتی که در وب‌سایت رسمی خود منتشر کرد با اشاره به این نشست، اعلام عملیاتی شدن اینستکس را گامی "بسیار مهم در پشتیبانی از توافق هسته‌ای با ایران" خواند.

موگرینی در این یادداشت نوشته که پس از اجرایی شدن اینستکس "تراکنش‌های اولیه" در حال انجام شدن هستند و قرار است هفت کشور اروپایی دیگر به این سازوکار بپیوندند. او از این کشورها نام نبرده است.

به کانال دویچه وله فارسی در تلگرام بپیوندید

یکی از رویدادهای حساس در روزهای آینده نشست وزیران خارجه کشورهای عضو کمیسیون مشترک برجام خواهد بود. عراقچی پس از پایان نشست وین در جمع خبرنگاران اعلام کرد که در این جلسه تصمیم گرفته شده که دیدار وزیران خارجه اعضای باقیمانده در توافق هسته‌ای "به زودی" برگزار شود.

معاون وزیر خارجه ایران گفته هنوز تاریخ دقیق برگزاری این نشست مشخص نشده اما احتمال می‌رود در ماه ژوئیه و پیش از آغاز تعطیلات تابستانی در اروپا باشد. زمان آغاز تعطیلات تابستانی در کشورهای اروپایی متفاوت و در برخی کشورها نیمه اول ماه ژوئیه است.