طلاق؛ تابویی که رنگ می‌بازد
۱۳۹۸ مرداد ۱۱, جمعه
"علت طلاق ازدواج است". این تعبیری حکیمانه یا شیطنت شبکه‌های اجتماعی نیست، بلکه سخن یک مقام ارشد قضایی در برنامه‌ای رادیویی است. مصطفی پورملکی، رئیس دادگستری گرمسار گفت راهکار پیشگیری از طلاق، صیغه است تا طرفین قبل از ازدواج در عمل با هم آشنا شوند. او مشاوره‌های قبل از ازدواج را نیز فرمالیته و بی‌فایده دانست.
طلاق در لغت‌نامه دهخدا، رهایی و گشادگی معنا شده و روایت‌های مذهبی شیعه، آن را "منفورترین حلال" خوانده‌اند. ثبت احوال ایران به تازگی اعلام کرده که سال ۱۳۹۷ از نظر آمار طلاق در تاریخ این سازمان بی‌سابقه بوده است. ۳۱۸ مورد جدایی به ازای هر ۱۰۰۰ ازدواج. یعنی در هر ساعت ۶۳ زوج زندگی مشترک را شروع کرده‌اند و هم‌زمان ۲۰ خانواده از هم پاشیده شده‌اند.
مرور آمار ازدواج و طلاق در ۲۰ سال گذشته در ایران، نشان می‌دهد که منحنی طلاق همواره صعودی بوده و سیر ازدواج از سال ۸۹ به بعد نزولی شده است. در سال ۸۶ از هر ۸۴ ازدواج، ده مورد به طلاق ختم می‌شد. این در سال ۹۷ به ۱۰ طلاق در هر ۳۱ ازدواج می‌رسد.
در آمار اخیر ثبت احوال، تعداد "طلاق عاطفی" منظور نشده است؛ طلاقی که محضری و رسمی نشده اما طرفین به دلایلی چون وجود فرزندان، ترس از قضاوت مردم و ملاحظات اقتصادی و فرهنگی، تظاهر می‌کنند که زوج هستند.
"طلاق خاموش" یا " طلاق مخفی"، توصیف‌های رایج برای طلاق عاطفی هستند. هیچ منبعی برای مستند کردن میزان این جدایی وجود ندارد اما تورج شمشیری، روانشناس و مشاور خانواده می‌گوید: «بر اساس تحقیقات به جرات می‌توان ادعا کرد که از هر دو ازدواج یکی در مرحله طلاق عاطفی است.»
استان‌های پیشتاز
تهران، خراسان رضوی، اصفهان، فارس، آذربایجان شرقی، گیلان و مازندران جزء استان‌های پرطلاق ایران معرفی شده‌اند و خراسان رضوی در نیمه نخست سال ۹۸، حائز رتبه اول بوده است. همچنین اعلام شده که عامل ۸۰درصد جدایی‌ها در مشهد "مشکلات جنسی" هستند.
احمد علم‌الهدی، امام جمعه مشهد می‌گوید، عمده آمار طلاق در این شهر به زوار مربوط می‌شود: «می‌خواهند جدا شوند می‌گویند برویم زیارت امام رضا و از هم جدا شویم.» او قبلا نیز عامل اصلی طلاق را تغییر نقش زن‌ها در خانواده دانسته و گفته بود: «برخی از مسئولین ناآگاه نظام با کمال وقاحت برابری زن و مرد را مطرح می‌سازند در حالی که زن و مرد از دو جنس مختلف تشکیل شده‌اند و همچنین هنر زنان را در انجام دادن کارهای مردانه می‌دانند که این نیز یک نقطه انحراف است.»
مقامات جمهوری اسلامی علاقه چندانی به آشکارسازی تغییرات مربوط به بنیان خانواده ندارند و علمای دینی نیز از اذعان به رواج پدیده طلاق در جامعه اسلامی ابا می‌کنند. برخی در بهترین حالت صورت مسئله را پاک کرده و نشانی همسایه‌ها را می‌دهند.
زین‌العابدین قربانی، امام جمعه رشت آمار مربوط به جدایی در استان گیلان را "اتهام" خوانده و گفته است: «مراجعه برخی از استان‌های همجوار به گیلان برای ثبت طلاق باعث رشد شاخص طلاق در این استان شده و نباید مردم گیلان را به افزایش طلاق متهم کرد.»
امام جمعه اصفهان هم پولدار شدن زنان را از عوامل طلاق خوانده و خواستار ممنوعیت کار زنان در ادار‌ه‌ها و مغازه‌ها شده است. امام جمعه قم نیز فضای مجازی را از عوامل موثر در طلاق دانسته است.
ثبت احوال قم در آذر ۹۷اعلام کرد که ماهی ۲۹۴ مورد طلاق در این شهر ثبت می‌شود. ناموفق بودن طرفین در برقراری ارتباط با یکدیگر مهم‌ترین دلیل طلاق در قم عنوان شد.
خودآگاهی زنان
آمارهای موجود نشان می‌دهند که جامعه ایران با انگ و ننگ طلاق بدرود گفته است. با همه پوشیده‌کاری‌ها، عدم رضایت جنسی و نداشتن مهارت در مناسبات زناشویی، اصلی‌ترین عامل جدایی در ایران عنوان می‌شود. مشاوران خانواده و روانپزشکان، اعتماد به نفس و برابری خواهی زنان و تغییر ذائقه جنسی نسل جدید را در این روند دخیل می‌دانند.
مشکلات معیشتی خانوار از دلایل اصلی طلاق است؛ دستکم این ادعا را می‌توان از بررسی آمار طلاق در استان‌هایی اثبات کرد که نرخ بیکاری در آنها بالاست. اما اکثر جامعه‌شناسان در توضیح فراگیری طلاق، به گسترش شهرنشینی، برزخ سنت و مدرنیته و تغییرات سریع در سبک زندگی و نظام خانواده اشاره می‌کنند.
معاون حقوقی قوه قضاییه روش‌ها و آموزه‌های فمینیستی و آگاه شدن زنان به حقوقشان را باعث عدم سازش و افزایش طلاق دانسته است.
حسن موسوی چلک، رئیس انجمن مددکاران اجتماعی ایران می‌گوید جمعیتی که در سن تشکیل خانواده است، بیشتر شده اما آمار ازدواج پایین آمده و میزان طلاق بالا رفته است. او خواستار آسیب‌شناسی مسئله شده و اوضاع را با عبارت "وضعیت قرمز" توصیف کرده است.
متولیان امر اما بیشتر نگران‌هستند که صحبت کردن از واقعیت طلاق، بدآموزی داشته باشد. سال گذشته سخنگوی سازمان ثبت احوال اعلام کرد که آمار طلاق دیگر منتشر نخواهد شد. امسال نیز به پیشنهاد وزیر ورزش و با موافقت وزارت دادگستری، قرار شده که روز ۱۲ مرداد هیچ طلاقی به مناسبت روز ازدواج امام اول شیعیان در دفاتر اسناد رسمی ثبت نشود.
یک نفر در توئیتر نوشته است: «یک گشت طلاق هم راه بیندازید. هر کس طلاق گرفته بزنید ببندید...»
نویسنده‌ای نیز توصیه کرده است: «بهتره آنقدر گرانی ایجاد کنید تا اصلا کسی ازدواج نکند. اینجوری آمار طلاق هم به صفر می‌رسه. آورین...»
یک کاربر طناز می‌گوید: «زوج‌های خسته عجله کنید. چند روز بیشتر وقت ندارید.»