به‌رغم درخواست کشورهای اروپایی مبنی بر پایبندی ایران به تعهدات و الزام‌های پیش بینی شده در برجام، جمهوری اسلامی تصمیم به کاهش تعهدات خود دارد.

"خانه ملت"، خبرگزاری مجلس شورای اسلامی، روز شنبه ۱۲ مرداد (سوم اوت) خبر از کاهش تعهدات ایران در توافق هسته‌ای داد.

"خانه ملت" به نقل از محمد جواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران اعلام کرد که ایران گام سوم کاهش تعهدات پیش بینی شده در برجام را اجرایی خواهد کرد.

خبرگزاری رویترز، نیز با انتشار گزارشی از ژنو در همین رابطه، اعلام کرده است که وزیر امور خارجه ایران توضیح بیشتری پیرامون مضمون "گام سوم" نداده و روشن نیست که ایران در این مرحله از گستره کدام یک از تعهدات خود خواهد کاست.

ظریف در مصاحبه با خبرنگار خبرگزاری "خانه ملت" گفته است: «خواسته‌های ایران از ابتدا مشخص و روشن بوده است و انتظاری فراتر از برجام نداشته است.»

به کانال دویچه وله فارسی در تلگرام بپیوندید

وزیر امور خارجه ایران در ادامه تاکید کرده است که همه اقدامات صورت گرفته از سوی ایران، در چارچوب برجام بوده و تصریح کرده که هرگاه دیگر کشورهای ذینفع در توافق هسته‌ای به تعهدات خود عمل نکنند، ایران نیز الزامی برای اجرای کامل تعهدات خود نخواهد داشت.

ظریف تصمیم‌گیری در مورد پایبندی یا کاهش تعهدات ایران در توافق هسته‌ای را در حوزه اختیارات جمهوری اسلامی دانسته و گفته است: «این در اختیارات جمهوری اسلامی است که در این باره تصمیم بگیرد و حتما اگر تعهدات طرف‌های خارجی برجام اجرا نشود، این گام [گام سوم] در امتداد اقدامات قبلی برداشته خواهد شد.»

تعارفات دیپلماتیک

خبرگزاری مجلس شورای اسلامی در گزارش دیگری که روز شنبه ۱۲ مرداد منتشر کرده، به اظهارات حشمت‌الله فلاحت‌پیشه، عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس پرداخته است.

فلاحت‌پیشه از برخورد انفعالی کشورهای اروپایی ذیربط در توافق هسته‌ای انتقاد کرده و گفته است: «تاریخ مصرف این تصور که توسط اروپایی‌ها می‌توانیم برجام را حفظ کنیم، گذشته است.»

این عضو کمیسیون امنیت ملی مجلس در ادامه سخنان خود به برگزاری کمیسیون مشترک برجام بین ایران و کشورهای ۴+۱ اشاره کرده و گفته است که برگزاری این کمیسیون اقدامی حقوقی است که در متن توافق هسته‌ای پیش‌بینی شده است. بنا بر اظهارات او، هرگاه یکی از طرفین ذینفع در توافق هسته‌ای نسبت به عدم رعایت تعهدات پیش‌بینی شده در برجام اعتراض کند، این کمیسیون برای بررسی برگزار می‌شود.

فلاحت‌پیشه در عین حال تاکید کرده است که طرح موضوع کاهش تعهدات پیش‌بینی شده در برجام توسط ایران در شورای حکام آژانس بین‌المللی، به خواست و اصرار آمریکا صورت گرفته و این نهاد وظیفه‌ای برای بررسی این موضوع ندارد.

او در پاسخ به این پرسش که آیا امکان طرح موضوع در شورای امنیت وجود دارد یا خیر، تاکید کرده است که آمریکا به طور یک‌جانبه نمی‌تواند موضوع را از شورای حکام به شورای امنیت بکشاند.

حشمت‌الله فلاحت‌پیشه به سخنان عباس عراقچی، نماینده ایران در کمیسیون مشترک برجام اشاره کرد و گفت: «سازنده خواندن نشست کمیسیون مشترک برجام از سوی آقای عراقچی، تعارفات دیپلماتیک است.»

فلاحت‌پیشه در ادامه سخنان خود ضمن انتقاد از سیاست‌های پیش‌بینی شده از سوی اروپا برای خنثی کردن تحریم‌ها و درخواست آن‌ها از ایران مبنی بر پایبندی به تعهدات برجام گفت:

«طرف اروپایی خواستار توقف اقدامات ایران است و ایران نیز به دنبال تغییر اساسی در موضوع تحریم یعنی امکان فروش نفت به علاوه گردش پول است و تا زمانی که این اتفاقات رخ ندهد، مابقی حرف‌ها تعارف دیپلماتیک است.»

لازم به یادآوری است که رهبران کشورهای اروپایی و از جمله امانوئل مکرون، رئیس جمهوری فرانسه نسبت به کاهش تعهدات ایران در توافق هسته‌ای به مسئولان جمهوری اسلامی هشدار داده‌اند. آن‌ها گفته‌اند که نجات برجام منوط به پایبندی ایران به تعهدات پیش‌بینی شده در توافق هسته‌ای است.

ایران در مقابل، اعلام کرده است که سیاست کاهش تعهدات را در واکنش به عملکرد دیگر کشورهای ذینفع در توافق هسته‌ای دنبال می‌کند و هرگاه سایر کشورها به تعهدات خود عمل کنند، جمهوری اسلامی نیز به تعهدات خود عمل خواهد کرد.

گام سوم شامل چه اجزایی است؟

در باره گام سوم ایران در کاهش تعهدات برجامی‌اش گمانه‌زنی‌های مختلفی مطرح است. افزایش تعداد سانتریفیوژها، احیای ظرفیت‌های تاسیسات فردو و کاستن از امکانات آژانس برای نظارت گسترده بر فعالیت‌های اتمی ایران از جمله اجزای گام سوم تلقی می‌شوند.

  مهدی محمدی، که در طیف اصولگرایان از او به عنوان "کارشناس مسائل هسته‌ای" یاد می‌شود دو روز پیش در مصاحبه با روزنامه فرهیختگان "جمع‌آوری دوربین‌های آژانس از تاسیسات حساس در ایران" را "گام مهمی" دانست که باید "در کنار سایر گزینه‌ها همگی تجمیع شده و در گام سوم کاهش تعهدات اعمال شوند" چراکه به گفته او "ممکن است اساسا گام چهارمی وجود نداشته باشد."

محمدی همچنین تصریح کرد که "ایران می‌تواند به‌سرعت ماشین‌های نسل‌های بالاتر را در بخش صنعتی نطنز نصب کند و ظرفیت غنی‌سازی را در زمان کوتاهی توسعه دهد."

او با این همه امکان توقف اجرای پروتکل الحاقی در ایران را منتفی دانست، چرا که "این موضوع جزء تعهدات کلیدی برجام است"، در حالی که اقدامات منظورشده در گام سوم به ظن او  طبق ماده ۳۶ به‌معنای کاهش پایبندی ایران بوده که به‌دلیل کاهش تعهدات طرف مقابل تحت فرمول less for less یا همان کمتر در برابر کمتر" است و به معنای فروریختن برجام نیست.