اتحادیه اروپا به دنبال محافظت دریاها و اقیانوس‌ها از حجم بالای زباله‌های پلاستیکی است که به آب‌های آزاد راه می‌یابند. آگاه‌سازی شهروندان، سرمایه‌گذاری در صنعت بازیافت، وضع مالیات بر پلاستیک و همچنین ممنوع‌سازی تولید برخی محصولات پلاستیکی مثل نی‌های نوشیدنی یا ظروف پلاستیکی یکبارمصرف شماری از راهکار‌های این اتحادیه برای حل این معضل بزرگ زیست‌محیطی است.

دانشمندان، کارشناسان و فعالان محیط زیست مدت‌هاست که نسبت به خطرات ریزپلاستیک‌ها هشدار می‌دهند، تصمیم اتحادیه اروپا در این زمینه با واکنش مثبت این گروه روبرو شده است. رولف بوشمان، کارشناس پسماند، هر چند از این تصمیم استقبال می‌کند، اما در گفتگو با دویچه‌وله گفت که برای حل این معضل باید جهانی فکر کرد، زیرا بخش بزرگی از زباله‌های پلاستیکی که وارد دریا می‌شوند، مربوط به کشورهای فقیر جهان است.

ریزدانه‌های پلاستیکی قطری کمتر از پنج میلیمتر دارند و در بسیاری از محصولات آرایشی و بهداشتی استفاده می‌شوند. ریزپلاستیک‌ها همچنین در پی تجزیه زباله‌های پلاستیکی، سایش، شستن لباس‌ها و خودروها به وجود می‌آیند.

دانه‌های ریز آبی‌رنگی که در محصولات بهداشتی نظیر خمیردندان‌ها، شوینده‌های صورت یا شامپوهای بدن وجود دارند، در اصل ریزدانه‌های پلاستیکی هستند که برای سایندگی و زدودن هر چه بهتر جرم استفاده می‌شوند. این ریزدانه‌ها از تمامی صافی‌ها و فیلتر‌ها رد می‌شوند و در نهایت به دریاها و اقیانوس‌ها راه می‌یابند.

بسیاری از تولیدکنندگان اطلاعات کافی در مورد ریزدانه‌های پلاستیکی به مشتریان نمی‌دهند. شمار زیادی از مصرف‌کنندگان نیز نمی‌دانند که این دانه‌های کوچک آبی‌رنگ که در محصولات بهداشتی و آرایشی‌شان وجود دارند، ریزپلاستیک‌ هستند. فعالان محیط زیست تلاش‌هایی زیادی برای ممنوعیت بکارگیری ریزپلاستیک‌ها کرده‌اند.

اما لباس‌هایی از جنس الیاف مصنوعی تولید‌کننده بخش زیادی از ریزپلاستیک‌های جهان هستند. حدود ۶۰ درصد از لباس‌ها از پشم و پرز مصنوعی درست شده‌اند و روند استفاده از نخ‌های مصنوعی ارزان قیمت رشدی صعودی داشته است. به هنگام شستن ژاکتی از جنس پشم مصنوعی تا یک میلیون الیاف از آن جدا شده و وارد فاضلاب می‌شود. نتایج تحقیقی نشان می‌دهد در اتحادیه اروپا سالانه حدود ۳۰ هزار تن الیاف مصنوعی وارد فاضلاب می‌شوند.

ریزپلاستیک‌ها نه تنها رودخانه‌ها و دریا‌ها را آلوده می‌کنند، بلکه میلیون‌ها انسان روزانه با نوشیدن آب لوله‌کشی آنها را وارد بدن خود می‌کنند. محققان آمریکایی با بررسی بیش از ۱۵۰ نمونه از آب لوله‌کشی چندین شهر از پنج قاره جهان به این نتیجه رسیدند که در ۸۳ درصد از نمونه‌ها الیاف پلاستیکی میکروسکوپی وجود دارد.

لاستیک خودرو و خط کشی‌های خیابان‌ها و جاده‌ها نیز دلیل دیگر تولید ریزپلاستیک‌ها هستند. آمار اتحادیه بین‌المللی حفاظت از طبیعت در سال ۲۰۱۷ نشان می‌دهد، لاستیک خودروها (با ۲۸ درصد)، پارچه‌های با الیاف مصنوعی (با ۳۵ درصد) و گرد و غبار شهری ( با ۲۴ درصد) بیشترین سهم در تولید ریزپلاستیک‌ها را دارند. محصولات آرایشی و بهداشتی با ۲ درصد، در مقایسه سهم کمتری در تولید ریزپلاستیک‌ها دارند.

یک کیسه پلاستیکی برای تجزیه در طبیعت به ۲۰ سال و یک بطری پلاستیکی به ۴۵۰ سال زمان نیاز دارد. هر شهروند ساکن روی کره زمین به طور میانگین ۶۰ کیلو پلاستیک در سال استفاده می‌کند. میانگین مصرف مردم آمریکای شمالی و اروپای غربی حتی به صد کیلوگرم می‌رسد. حدود دو درصد از مواد پلاستیکی تولیدشده در سراسر جهان در نهایت وارد دریاها می‌شوند.

ریزپلاستیک‌ها هم جان انسان و هم حیوانات را به خطر می‌اندازند، البته تأثیر آنها هنوز به طور دقیق روشن نیست. تحقیقات در این زمینه در آغاز راه هستند، اما نکته مسلم این است که پلاستیک و ریزدانه‌های پلاستیکی وارد معده همه جانداران می‌شود. آنها می‌توانند با پر کردن معده یا گیر کردن در روده حیوانات مانع از جذب غذا شوند. میزان خطر آنها بر سلامتی انسان‌ها برای علم پزشکی امروز همچنان ناشناخته است.

تولید پلاستیک ارزان تمام می‌شود و موارد مصرف گسترده‌ای دارد. در این بین در مورد نقشی که سیاست می‌تواند ایفا کند، بحث‌های زیادی در جریان است؛ اینکه مصرف کیسه‌های پلاستیکی و لیوان‌های یکبار مصرف یا استفاده از ریزدانه‌های پلاستیکی در مواد بهداشتی ممنوع شود، بر پلاستیک مالیات وضع شود یا تولیدکنندگان موظف به بازیافت محصولات‌شان شوند، همگی از جمله راهکارهای ارائه شده‌ هستند.

با این حال نکته‌ای که نباید از اهمیتش غافل شد، نقش مصرف‌کنندگان است. همراه داشتن کیسه‌های پارچه‌ای در هنگام خرید، عدم استفاده از ظرف‌های پلاستیکی یکبار مصرف و جایگزین کردن آن با ظروف کاغذی تنها چند نمونه کوچک‌ اما کاربردی‌اند که هر شهروندی از عهده انجام آن بر می‌آید؛ چه در آلمان، چه در ایران.