زلزله اکوادور در آوریل ۲۰۱۶ را بسیاری به یاد دارند؛ زلزله‌ای مهیب به بزرگی ۸/ ۷ ریشتر در شمال غربی این کشور که ۶۶۰ نفر را به کشتن داد و بیش از ۸۰ هزار نفر را آواره و ۵۶۰ مدرسه را ویران کرد.

کودکان قربانیان اصلی پیامدهای این زلزله بودند. آن‌ها والدین خود را از دست داده و به حال خود رها شدند. یک سال طول کشید تا کمک‌های سازمان بین‌المللی "پلان" بتواند مشمول ۳۶هزار و ۹۰۰ کودک ‌به‌جا مانده از این زمین‌لرزه شود.

این مثال میزان آسیب‌پذیری کودکان در برابر فجایع را نشان می‌دهد. با توجه به اهمیت این مسئله "گزارش خطر جهانی سال ۲۰۱۸" که از سوی انجمن "توسعه کمک می‌کند" در آخن و دانشگاه "رور" بوخوم آلمان منتشر شده به همین موضوع پرداخته است.

به کانال دویچه وله فارسی در تلگرام بپیوندید

پتر موکه، مدیرعامل انجمن "توسعه کمک می‌کند"، به دویچه وله می‌گوید، میزان آسیب‌پذیری کودکان در فجایع از بزرگسالان بیش‌تر است، زیرا آن‌ها نه تنها از نظر جثه آسیب‌پذیرترند بلکه از نظر قانونی هم از حمایت کم‌تری برخوردارند.

او ادامه می‌دهد، با وجود این که کنوانسیون بین‌المللی حقوق کودک حقوقی را برای این گروه سنی تعیین کرده اما آن‌ها مشکل‌تر می‌توانند در دفاع از خود اقدامی کنند و این شرایط به‌ویژه بعد از یک فاجعه سخت‌تر می‌شود.

سونامی سال ۲۰۱۱ در جنوب شرقی آسیا نشان‌دهنده موقعیت دشوار کودکان در رویارویی با این گونه فجایع بود. دو هزار و ۸۰۰ کودک در این سونامی بی‌سرپرست شدند.

زلزله هایيتی در سال ۲۰۱۰ نیز از همین دست بود. در این زلزله حدود هفت هزار و ۳۰۰ بچه بی‌پناه به دست قاچاقچیان انسان در جمهوری دومینیکن، کشور همسایه افتادند. بعد از طوفان سال ۲۰۰۸ در میانمار هم صدها کودک مجبور شدند خدمتکار منازل شوند.

"گزارش خطر سال ۲۰۱۸" چشم‌انداز برخی مناطق را به دلیل وجود جنگ، درگیری، مشکلات و فجایع طبیعی بسیار تأثرانگیز توصیف کرده است.

کشورهای در معرض خطر و کشورهای امن

در گزارش آمده است، هر جامعه‌ای می‌تواند با گام‌هایی که برمی‌دارد اثرات فجایع را کم‌تر یا زیادتر کند. مثلا رعایت مقررات ساخت و ساز و راهکارهای مقابله با حوادث غیر مترقبه و فقرزدایی از گام‌هایی‌اند که می‌توانند اثرات مصیبت‌ها را کم‌رنگ‌تر سازند.

طبق "فهرست خطر جهانی" وانواتو، تونگا و فیلیپین (۱، ۲، ۳) در زمره پرخطرترین و قطر، مالت و عربستان سعودی (۱۷۲، ۱۷۱، ۱۷۰) از امن‌ترین‌ها کشورها محسوب می‌شوند. آلمان در این فهرست در رده ۱۵۵ قرار دارد. جایگاه ایران در این فهرست ۱۲۰ است.

یکی از کشورهایی که کودکان ‌آن در حال حاضر بیشترین رنج را تحمل می‌کنند یمن است. این کشور از سه سال و نیم پیش تا کنون درگیر جنگی داخلی است که بیش از همه فشارش بر غیر نظامیان وارد می‌‌آید. میلیون‌ها نفر تنها در درون این کشور آواره شده‌اند. آن‌ها نه تنها در معرض خشونت‌های نظامی‌ قرار دارند بلکه پیامدهای خشکسالی درازمدت را نیز به دوش می‌کشند. در عراق نیز وضعیت دشواری حاکم است.

پتر موکه، مدیرعامل انجمن "توسعه کمک می‌کند" می‌گوید: «این کشورها برای این که در شرایط جنگی به بلایای طبیعی واکنشی مناسب نشان بدهند از حداقل ظرفیت نیز برخوردار نیستند.» در این کشورها کودکان زیادی در اردوگاه‌های آوارگان و محیطی کاملا ویران به سر می‌برند که از حداقل امکانات آموزشی و پزشکی بی‌‌بهره است.

لزوم تقویت حفاظت از کودکان

تجارب مربوط به این فجایع لزوم اجرای تدابیر مربوط به حفاظت از کودکان را دو چندان می‌کند. کنفرانس جهانی کاهش فجایع در کوبه ژاپن در ژانویه ۲۰۱۵ نیز به همین نکته اشاره داشت. شعار این کنفرانس این بود: «دنیایی امن‌تر برای همه».

در این کنفرانس طرحی تصویب شد که در آن حمایت از کودکان اولویت داشت. محور این طرح ایجاد شبکه‌های امنیت اجتماعی، برنامه‌های بازسازی و مراقبت‌های روانی و اجتماعی با هدف کمک به کودکان برای غلبه بر پیامدهای روانی فجایع بود.

نویسندگان "گزارش خطر جهانی سال ۲۰۱۸" خواستار گسترش حفاظت از کودکان به‌ویژه در کشورهایی شده‌اند که حوادث نامترقبه طبیعی در آن‌ها رایج است. آن‌ها می‌خواهند طرح‌هایی برای بهبود زندگی و پیشرفت کودکان در این مناطق ریخته شود.

آن‌ها همچنین خواستار دخالت دادن کودکان در این برنامه‌ها شده و می‌گویند، برای آن که آن‌ها بتوانند خطرات را شناسایی و درک کنند باید راهبردها و برنامه‌های عملی برای همیاری کودکان طرح‌ریزی کرد. تنها از این طریق می‌توان اطمینان بخشید که حفاظت از کودکان در جریان یک فاجعه و بعد از آن می‌‌تواند به شکل مؤثر عمل کند.