Duk da cewa ba ta yi wa nahiyar Afirka rauni sosai kamar yadda aka yi hasashe tun da farko ba, cutar corona da ke cika shekara daya da bulluwa ta haifar da durkushewar tattalin arziki da gibi tsakanin al'umma.
Hoto: Eraldo Peres/AP/dpa/picture alliance
Talla
Lokacin da Hukumar Lafiya ta Duniya ta ba da sanarwar yaduwar kwayar cutar Covid-19 a duniya a ranar 11 ga Maris 2020, mutane 47 ne kawai suka kamu da ita a nahiyar Afirka, kuma babu ko mutum daya da ta kashe. Sai dai labarin ya fara shan bamban a halin yanzu, domin kuwa Hukumar Kula da Yaduwar Cututtuka ta Afirka (Afirka CDC) ta ba da rahoton cewa kusan mutane miliyan hudu ne aka tabbatar da cewa sun kamu da cutar, sannan ta lamshe rayukan fiye da mutune 106,000 ya zuwa ranar 9 ga Maris 2021.
Mummunan sakamako da annobar corona za ta haddasa a Afirka na dogon lokaci, sun hada da na tattalin arziki. Hasali ma kasashen wannan nahiya sun sha wahala matuka wajen musayar kasuwanci da durkushewar bukatun saye da sayarwa na duniya. Alal misali, rufe kan iyakoki ya kasance koma-baya ga yawon shakatawa a gare su. Cikin wata kididdigar wucin gadi da ya fitar, Bankin Duniya, ya ce tattalin arzikin kasashen da ke yankin kudu da hamadar Sahara ya ragu da kashi 3.7 a shekarar 2020. Ita ma kungiyar agaji ta Oxfam ta yi hasashen cewa cutar corona za ta kawo nakasu a yaki da talauci da ake yi a wasu yankuna na Afirka. Anja Osterhaus, manajar shirye-shirye na Oxfam a Jamus ta bayyana cewa "Wani rahoton kungiyar Oxfam a shekarar da ta gabata ya nuna cewa matsalar tattalin arziki da cutar ta corona ke haifarwa na iya sanya koma bayan shekaru 30 a yaki da talauci a wasu yankuna na Afirka. Wannan hasashe ya nuna cewar za a samu raguwar kashi 20 cikin 100 na kudaden shiga, ma'ana sama da mutane miliyan 400 za su fada cikin talauci, inda za su rika samun kasa da $ 1.90 a rana."
Mata da 'yan mata sun fi wahala daga mummunan tasirin annobar corona, inda baya ga karancin kudin shiga, suka yi ta fuskantar cin zarafi irin dabam-dabam ciki har da fyade. Tuni ma kungiyoyi irin su Save the Children da ko kuma Asusun tallafa wa yara na duniya UNICEF suka nuna fargaba dangane da makomar ilimin yara mata a Afirka. Andile Dube, jami'ar da ke kula da ilimi a reshen UNICEF na Afirka ta Kudu ta tabbatar da mawuyacin halin da yaran mata ke ciki."A Afirka ta Kudu, kamar sauran kasashe da yawa da aka rufe makarantu a watan Maris, kusan yara miliyan 30 ba su samu damar yin karatu ba, imma ma su bin tsarin ilimi na gwamnati ko kuma masu bin tsarin ilimi mai zaman kansa. COVID-19 ya habaka rashin daidaiton da ke akwai, masu fama da talauci ba su da damar samun ilimin, yayin da yara masu galihu ke da yawancin dama."
Kididdigar da Hukumar ilimi da al'adu ta Majalisar Dinkin Duniya UNESCO ta fitar ta nuna cewa kashi 8.3 % na daliban da suka yi rajista a duniya na ci gaba da zaman gida sakamakon rufe makarantu ko koyarwa daga nesa. Hasali ma dai daukacin makarantun kasashe bakwai na yankin Saharar Afirka suna rufe a halin yanzu. A bangaren kiwon lafiya kuwa, yaki da cututtukan da ke addbar Afirka kamar zazzabin cizon sauro da HIV / AIDS sun tsaya cik tun bayan bullar annobar Covid-19. Karin mutane 148,000 suka mutu sakamakon kamuwa da kwayar HIV a 'yan watannin baya-bayannan, saboda mutane kalilan ne aka yiwa gwajin cutar HIV/Aids tun lokacin da annobar corona ta barke. Fatan wasu 'yan Afirka na rabuwa da annobar ya karu bayan da aka gano allurar rigakafin corona. Amma kuma gwamnatocinsu ba su hanzarta odar alluran ba, lamarin da ke haifar da damuwa wajen tinkarar annobar a duniya baki daya, sai dai wasu kasashen nahiyar da suka fi karfin arziki irin su Afirka ta Kudu da Najeriya Fulani makiyaya cikin fargaba sun yi nasarar shigo da adadin da bai taka kara ya karya ba na allurar rigakafin covid-19.
Nijar: Matakan kariya a makarantu saboda corona
02:37
This browser does not support the video element.
Basirar 'yan Afirka kan yaki da cutar Corona
Hukumar Lafiya ta Duniya ta yaba wa 'yan Afirka kan kirkiro hanyoyin yaki da cutar corona a nahiyar. Ga misalin irin kirkira na ceton rai.
Hoto: John Muchucha/AP Photo/picture-alliance
Abin shakar numfashi da aka yi a gida
A birnin Nairobi na Kenya, dalibai masu koyon aikin likita a Jami'ar Kenyatta sun kirkiro na'ura mai kwakwalwa da ke dauke abin da ke taimakon maras lafiya numfashi. Masu bincike a kasashen Afirka suna neman hanyar samun abin da ke taimaka wa numfashi da man goge hannu (sanitizer) sakamakon karuwar bukata a duniya daga kasashe kamar Amirka.
Hoto: John Muchucha/AP Photo/picture-alliance
Mafita mai arha
Vincent Ssembatya, Farfesa a Jami'ar Makerere da ke birnin Kampala na kasar Yuganda, ya kirkiro na'urorin taimakon numfashi masu arha domin taimakon tsarin lafiyar kasar da ke da karancin kudi. Ya hada kai da mai kera mototin Kiira. Ya bayyana dalilin "Kowa na bukatar na'urar, haka ya saka damar Afirka na samu kalilan ne."
Hoto: Prof. Vincent Sembetya
Senegal ta zama cibiyar kirkira
Dalibai masu karanta fannin injiniya a Senegal sun hada kai da gwamnati wajen yaki da annobar corona: Gianna Andjembe yana babban digiri kan fannin injiniyan laturoni ya nuna yadda za a samar da na'ura mai sarrafa kanta ta man goge hannu da ya kirkiro. Daliban suna amfani da fasaha wajen rage tumbatsa a asibitoci.
Hoto: Seyllou/AFP
Dr. Car na duba marasa lafiya
Wannan karamar na'ura mai suna Dr Car, daliban Senegal suka kirkiro. Tana gwada jini da zafin jikin marasa lafiya da ke dauke da corona. Likitoci suna amfani da Dr Car wajen duba marasa lafiya ba tare da kasada ba. Hatta mutanen yankunan karkara ana iya kai wa gare su ta wannan hanyar.
Hoto: Seyllou/AFP
Maganin dauke wuta
A kasar Habasha matashi mai kirkira Ezedin ya kirkiro na'urar taimakon numfashi da mashin da ke dauke da man goge hannu ba tare da an taba jiki ba. Tuni aka fara aiki da abubuwa 13 daga cikin 20 da ya kirkiro. Ana saka sabulu a mashin na wannan hannun da ake takawa yake da na'ura mai kwakwalwa da ke aiki ko an dauke wuta.
Hoto: DW/T. Filate
Amfani da launin fasahar zane
Babu iyaka ga kirkire-kirkire a Afirka. Daga birnin Legas zuwa Nairobi, masu zane-zane na yi kan katanga da gidaje da ke tunatar da mutane muhimmancin ba da tazara, wanke hannu da kyallen rufe baki da hanci. Ana samun irin wannan aiki har a unguwar talakawa ta Kibera da ke Nairobi na Kenya.
Hoto: Getty Images/AFP/S. Maina
Salon kitson corona
Mutane suna tuna wa kansu: Ta hanyar yin salon kitson corona da ba da tazara gami da amfani da kyallen rufe baki da hanci. Sannan suna wanke hannu domin kare kansu, a cewar mai kirkira Mable Etambo a unguwar Kibera da ke Nairobi na Kenya. Suna amfani da launika irin na kwayar cutar.
Hoto: Donwolson Odhiambo
Abinci mai gina jiki har gida
Dokokin hana fita da aka kakaba sun tsauwala wa mutane wajen neman abinci. A birnin Harare na kasar Zimbabuwe an kirkiro fasaha ta sayar da abinci daga manoma zuwa gidaje. Kamfani yana amfani da mashin mai taya uku da tabbatar da tazara, kuma za ka iya sayan kyallen rufe baki da hanci.
Hoto: DW/P. Musvanhiri
Musanyen ilimi lokacin zaman gida
Rufe makarantu a daukacin kasashen Afirka ya hana koyarwa. Ana neman mafita: Misali a Tanzaniya an kirkirro wata manhaja da dalibai za su yi aikin da ita. An ci gaba da aikin da wannan fasaha har bayan sake komawa harkokin rayuwa.
Hoto: Yasuyoshi Chiba/AFP/Getty Images
Gano annoba
Ko'ina, kafofin sada zumunta da zamani sun zama hanyar yaki da corona. A Najeriya da Ghana an kirkiro wata manhaja ta COVID-19 da za ta taimaka wajen gano kasadar kamuwa da corona. Yayin da gwamnatin Afirka ta Kudu ke amfani da manhaja ta WhatsApp da ke ba da amba kan COVID-19. Sannan tsaffin dalibai a Cape Town sun kirkiro manhajar gano labaran karya da ake yadawa.
