A wannan makon, gwamnatin hadaka ta Sudan ta Kudu ta cika shekaru biyu da kafuwa. An dai dorawa gwamnatin nauyin dawo da zaman lafiya bayan farfado da yarjejeniyar sulhu da aka rattabawa hannu a 2018.
Shugaba Salva Kiir na Sudan ta Kudu da tsohon mataimakinsa mai adawa Riek MacharHoto: AFP/M. Kuany
Talla
An dai cimma yarjejeniyar sulhun ta Sudan ta Kudun da aka rattabawa hannu a 2018 ne, a tsakanin Shugaba Salva Kiir da kuma tsohon mataimakinsa kana madugun adawar kasar Riek Machar. Muhimman kudirori a yarjejeniyar wadanda suka danganci sabunta gine-gine da yiwa tattalin arzikin kasar garanbawul da inganta fannin shari'a da tabbatar da adalci, har yanzu gwamnatin ba ta aiwatar da su ba. Kasashen duniya masu bayar da tallafi ba su ji dadin rashin ci-gaban da aka samu ba. Christian Bader Jakadan kungiyar Tarayyar Turai a Sudan ta Kudu, ya yi tsokaci kan dalilin hakan. "Ba wai saboda yarjejeniyar ba ta da kyau ba ne, sai dai saboda babu kwakkwaran kudiri na aiwatarwa. Idan da akwai kudirin a zuci, ba sai an bukaci wata yarjejeniya ba abubuwa za su gudana ne kawai salin-alin."
Mundari: Kabilar da ta yi nisa da rikicin Sudan ta Kudu
'Yan kabilar Mundari na zaune a wani yanki da ke da nisan tafiyar sa'o'i hudu daga Juba babban birnin Sudan ta Kudu. Kiwon shanu shi ne abin da mutanen suka fi raja'a a kai. A lokacin sanyi su kan kauracewa yankin nasu.
Hoto: Eric Lafforgue
Wajen yin kiwo a lokacin sanyi
'Yan kabilar Mundari ke nan da shanunsu, inda suke yin kiwo a wani yanki da ba shi da tazara sosai da garin Terekeka. Mutanen kan zo nan ne domin nemawa shanunsu abinci. Dole ne shanun su ketara kogin Nilu domin isowa nan, wanda hakan kan tayar da hankalinsu saboda gudun yin asarar dabbobinsu.
Hoto: Eric Lafforgue
Muhimmancin shanu ga 'yan Mundari
A kowacce safiya, a kan shafawa shanun toka domin kawar da kwari da kaska da ka iya yi musu illa. Baya ga haka ana goge kahon don ya yi sheki. Shanu na da mutakar muhimmanci ga 'yan kabilar Mundari, domin idan mutum ba shi da su, ba zai iya aure ko kasuwanci ko kula da iyali da sama musu abinci ba.
Hoto: Eric Lafforgue
Alakar Mundari da Larabawa
A lokacin da suke hutawa, 'yan kabilar Mundari kan sha irin tabar nan ta Shisha, wanda hakan ke nuna rin alakarsu da Larabawa. A shekara ta 2011 ne kasar Sudan ta rabu gida biyu. 'Yan Mundari sun shafe tsawon lokaci suna rikici da Arewa da kan gujewa shari'ar Musulumci da gwamnatin Khartoum ke amfani da ita.
Hoto: Eric Lafforgue
Zane irin na gado
Irin zanen gado da 'yan Mundari kan yi a goshinsu na nuna cewar mutum ya kawo karfi. Ana kuma iya amfani da zanen wajen gane inda mutum ya fito, sannan matsafa kan ce zanen na nuni da hukuncin kisa da aka yankewa wani. Ana amfani ne da wuka wajen yin irin wannan zanen, amma kuma hakan na kara hadarin kamuwa da cutar HIV/AIDS ko kuma SIDA.
Hoto: Eric Lafforgue
Zaman lafiya ya haifar da tsadar aure
Yarjejeniyar zaman lafiya da Shugaba Salva Kiir da abokan hamayyarsa suka amince da ita, na nufin za a janye sojoji daga yankuna da dama. Hakan ya sanya matasa da yawa sun shiga neman matan da za su aura. Hakan ya sa sadaki ya kara tsada, inda yanzu ake bayar da shanu 40 maimakon 20.
Hoto: Eric Lafforgue
Dawowar 'yan gudun hijira
Paul dan gudun hijira ne da ya koma kauyen, bayan da ya shafe shekaru tara a sansanin 'yan gudun hijira na Kukuma da ke kasar Kenya. Matashin na son komawa makaranta domin ci gaba da karatunsa, sai dai wata kungiyar farar hula na son ganin ya biya dala 50 a kowacce shekara. Wannan kudi ya yi wa mahaifinsa yawa matuka.
Hoto: Eric Lafforgue
Busa kaho wajen kiran shanu
Nan wani dan Mundari ne yake busa kaho domin kiran shanunsa. Karar busar yana kaiwa wurare masu nisa. Wannan abu kan kasance mai hadari, domin ya kan haifar da rikici tsakanin 'yan Mundari da 'yan kabilar Dinka. A lokuta da dama a kan kwashe shanunsu a kadasu babban birnin kasar domin sayar da su, kuma mutane masu dauke da manyan bindigogi ne kan yi hakan.
Hoto: Eric Lafforgue
Fata na samun sauyin rayuwa
Matasan Mundari na mafarkin samun rayuwa mai inganci nan gaba. Galibinsu sun san yadda sauran sassan duniya suke ne kawai, ta hanyar hotunan da suke gani a wayoyinsu na salula. Ga alama fatansu ya kusa tabbata, domin Chaina za ta gina wani titin mota da zai hade Juba da Terekeka, kuma tazarar ba za ta wuce tafiya ta sa'a guda ba.
Hoto: Eric Lafforgue
Hotuna 81 | 8
Sakataren gwamnatin Sudan ta Kudun Martin Elia Lomuro ya ce raunin tattalin arziki ya sa ana fuskantar babban kalubale wajen aiwatar da yarjejeniyar zaman lafiyar. A cewarsa su ma kasashen duniya suna da laifi na rashin mutunta dokar haramcin sayar da makamai da aka sanya kusan shekaru 10 da suka wuce, wanda ya kawo tarnaki wajen aiwatar da yarjejeniyar. A shekarar 2012 kasar Sudan da kuma sabuwar kasar Sudan ta Kudu wadda ta samu 'yancin kai, sun yi arangama a kan iyakar da Sudan ke kira Heglig ko kuma Panthou da yaren Juba. An yi ta gwagwarmaya kan mallakar rijiyoyin mai. A 2013 kuwa aka ga barkewar yakin basasa, wanda aka kawo karshensa ta hanyar yarjejeniyar da aka cimma a 2018. Wa'adin gwamnatin hadakar dai zai kawo karshe ne a watan Fabarairun 2023, inda ake fatan gudanar da zaben gama gari ba tare da wani shamaki ba.
