По терористичките напади од 11 септември 2001 година, Западот интервенираше во Авганистан. Војската сега се повлекува, иако зададените цели не се остварени. Од тоа би требало да се извлечат поуки, смета Кристоф Хаселбах.
Реклама
Американскиот претседател Доналд Трамп на граѓаните на својата земја им вети прекинување на „вечните војни" на САД. Моментно најскапата и најдолга мисија е онаа во Авганистан. Во декември влегува во 20-та година. Во неа животот го загубија преку 2.000 американски војници, а даночните обврзници ги чинеше повеќе стотини милијарди долари.
Трамп сака да си замине од Авганистан и веројатно ќе се остане само со уште некое симболично присуство во земјата. Без договор со сојузниците од НАТО, тој повлекува сѐ повеќе американски војници и бара мировни преговори во Авганистан со бившите непријатели, талибанците. На Трамп изгледа помалку му е важно дали преговорите ќе имаат успех и каква ќе биде во иднина улогата на талибанците и нивната исламистичка идеологија.
Првобитната цел на операцијата беше да се уништи изворот на терористичките напади од 11 септември меѓу талибанците кои тогаш беа на власт во Авганистан. Тогаш беше можно Германија веднаш да се придобие како сојузник. Изгледаше како министерот за одбрана, социјалдемократот Петер Штрук, во 2002. година да најавува некој нов вид германска воена доктрина: „Безбедноста на Сојузна Република Германија се брани и во Хиндукуш". Поголема тежина воената операција доби поради намерата на Запад од Авганистан да се направи демократска земја. Тоа можеше особено добро да се продаде на германската јавност, која гледа критички на воени интервенции.
Отежнувачки биланс
Уште на десетгодишнината од операцијата, во 2011. година, бившиот генерален инспектор на Бундесверот, Харалд Кујат, во интервју за „Мителдојче цајтунг" изјави дека со ангажманот на Бундесверот, Германија сакаше да покаже солидарност со САД. „Но, ако се земе предвид дека целта беше стабилизирање на земјата и на регионот, тогаш оваа операција не успеа". Таквата проценка важи и денес.
Кога станува збор за политичката ситуација во земјата, експертот од СПД за одбранбени прашања, Фриц Фелгентрој, во август годинава оцени дека Авганистан „не стана демократска правна држава". По повод извештајот на еден офицер на Бундесверот за пропустите во мисијата во Авганистан, Фелгентрој изјави дека „не е никакво ново сознание тоа што во Авганистан се кршат човековите права и корупцијата е широко распространета, и во владините кругови". Никој од високите функционери тоа не го негираше.
Опасноста од тероризам која во 2001. година тргна од Авганистан, барем привремено е сузбиена, но целите за стабилизација и демократизација не се остварени. Со бавното повлекување на западните воени сили, од нив практично се откажува.
Спротивставување на искушението
И Бундесверот плати висока цена: настрадаа речиси шеесет војници и официјално се потрошени 12 или 16 милијарди евра, во зависност од тоа дали се сметаат само воените издатоци.
Најважната лекција од Авганистан е јасна: целосно претерано беше очекувањето во земјата да биде можно градење демократија според западни мерила. Таа лекција не се однесува само на Авганистан: во 2003 година, две години по интервенцијата во Авганистан, американскиот претседател Џорџ Буш тргна во Ирак не само во воена, туку и демократска мисија – со познат исход. За среќа, Германија не се приклучи кон таа мисија. Во потрага по стратегија во Сирија, исто така постојано наново се поставува прашањето за воена интервенција која би требало да ја запре граѓанската војна и да донесе демократија. Такви гласови се слушаат и во врска со Либија.
Во секој поединечен случај, големо е искушението моралното барање за извоз на вредности да биде ставено над реалноста. А ако нешто може да се научи од Авганистан, тогаш тоа е токму чувството за реалност.
Хронологија: Исламистички терористички напади во Европа
По нападите врз САД на 11 септември 2001 година, исламистите извршија бројни крвави напади и во Европа. Атентатот во Манчестер е последен во редот злосторства. Погледајте за кои напади станува збор во следнава галерија:
Фотографија: picture-alliance/dpa/P. Byrne
15.11.2003: Напад врз синагоги
Во Истанбул загинаа 23 лица во напади на атентатори-самоубијци во двете најголеми синагоги. При речиси истовремените експлозии на повеќе автомобили-бомби тешко беа повредени околу 300 луѓе.
Фотографија: Getty Images
20.11.2003: Терор во Истанбул
Во бомбашки напад врз британски конзулат и британска банка во Истанбул бера убиени 33 лица, а преку 400 беа повредени. Како сторители беа идентификувани 73 исламисти. Преживеаните 40 атентатори беа осудени на затворски казни.
Фотографија: AFP/Getty Images/I. Uncuoglu
11.03.2004: Бомбашки атентат во возови
Во Мадрид експлодираа 10 бомби во преполни возови за локален превоз. Загинаа 191, а беа повредени повеќе од 1800 луѓе. Еден шпански суд осуди 21 од вкупно 28 атентатори од Ал Каеда на повеќе од 40 000 години затвор.
Фотографија: AP
02.11.2004: Убиство на режисер и сатиричар
Филмскиот режисер, публицист и сатиричар Тео ван Гог, по емитувањето на неговиот филм „Сабмишн“ за угнетувањето на жените во исламот доби смртни закани, а потоа и беше убине од еден исламист на сред улица во Амстердам.
Фотографија: imago/BrunoPress
07.07.2005: Лондон во шок
Четворица атентатори во автобуси и во метрото во Лондон ги активираа речиси истовремено бомбите во нивните ранци. Во овој крвав напад животот го загубија 52, а стотици лица беа ранети. Злоделото остана неказнето - тројца соучесници беа ослободени.
По еден ден откако британската полиција спречи напад со автомобил-бомба во Лондон, џип влета во хала на аеродромот во Глазгов и се запали. Повредени беа пет лица.
Фотографија: picture-alliance/dpa
11.12.2010: Страв од терор во Шведска
Автомобил експлодира на овој агол во центарот на Стокхолм. Веднаш потоа на само неколку метри понатаму се разнесе атентатор-самоубиец. Среќа во несреќа: во обата напада немаше загинати, туку само повредени луѓе.
Фотографија: AFP/Getty Images/J. Nackstrand
02.03.2011: Германија во фокусот
Атентаторот Арид Ука во еден автобус на аероидромот во Франкфурт целно пука врз невооружени војници од САД. Притоа уби двајца, а тешко рани уште тројца од војниците. Овој атентат се смета за прв исламистички напад во Германија
Фотографија: picture alliance / dpa
02.11.2011: Напади против сатирата
Францускиот сатиричен магазин „Шарли Ебдо“ беше цел на напад поради објавување критички материјали за исламот. Во текот на ноќта низ прозорците беа фрлени молотови коктели во просториите на редакцијата. За среќа, никој не беше повреден.
Фотографија: picture-alliance/abaca
11. - 15.03.2012: Војници како цел
Во францускиот град Тулуз убиен е војник со истрел во главата. По четири дена уследија и други убиства. Убиецот во писмо во кое ја презема одговорноста, убиецот вели дека сакал да се одмазди за ангажманот на француската армија во Авганистан
Фотографија: picture-alliance/dpa
19.03.2012: И Евреите се на мета
Во натамошен напад, атентаторот од Тулуз уби учител и три деца пред едно еврејско училиште. Тој се радикализирал во една салафистичка група и се означи себе си како божји воин по налог на Ал Каеда.
Фотографија: Reuters
18.07.2012: Теророт ја зафати и Бугарија
Во напад врз автобус со израелски туристи во Бургас се убиени седум луѓе, а 30 се ранети. Одговорноста за нападот нешто потоа и’ беше припишана на либанската шиитска организација Хезболах.
Фотографија: Reuters
22.05.2013: Случајот Ли Ригби
Британскиот војник Ли Ригби беше прегазен со автомобил во едно лондонско предградие и од две лица во возилото беше убиен со ножови и мачета. По убиството сторителите не избегаа, туку дозволија да бидат снимани од минувачи.
Фотографија: imago/United Archives International
24.05.2013: Напад со нож во Париз
Во напад со нож во Париз е ранет еден војник. Малку подоцна полицијата го уапси напаѓачот. Тој, според полицијата, не бил приврзаник на џихадот, туку на едно пофундаменталистичко толкување на исламот.
Фотографија: Eric Feferberg/AFP/Getty Images
24.05.2014: Повратник од Сирија - атентатор
Вооружен напаѓач уби четворица луѓе во влезниот простор на Еврејскиот музеј во Брисел. Атентаторот има предисторија: се радикализирал в затвор и повеќе од една година војувал како џихадист во Сирија.
Фотографија: Reuters
07.01.2015: Напад врз слободата на печатот
Двајца атентатори ги нападнаа редакциските простории на сатиричниот магазин „Шарли Ебдо“ во Париз и убија 12 лица. Во супермаркет за кошер-производи се одигра грабнувачка драма со 4 жртви. Сите атентатори беа убиени од силите за безбедност.
Фотографија: DW/Bernd Riegert
13.11.2015: Париз во шок
Во координирани напади во Париз беа убиени 130 луѓе, а околу 300 беа ранети. Одговорноста за атентатите ја презема терористичката милиција „Исламска држава“. Речиси истовремено на шест места во Париз повеќемина атентатори извршија напади врз барови и ресторани, како и врз една концертна хала.
Фотографија: Getty Images/AFP/K. Tribouillard
12.01.2016: Напад врз туристи во Истанбул
Напаѓач самоубиец на Исламска Држава уби 12 лица во историскиот центар на турската метропола разнесувајќи се со бомба среде туристичка група.
Фотографија: Reuters/M. Sezer
22.03.2016: Двоен напад во Брисел
Исламистички атентатори со повеќе бомби усмртија 32 лица на меѓународниот аеродром и во метро станица во белгискиот главен град.
Фотографија: Reuters/RTL Belgium
14.07.2016: Напад со камион во Ница
Атентатор со камион влета во маса на шеталиштето на францускиот пристанишен град. Загинаа најмалку 86 лица. По нападот Исламска држава преку своја објава на страницата „Амак“ ја презеде одговорноста за ова злосторство.
Главниот град на Германија кусо пред Божик стана цел на терористички напад. Член на терористичката милиција Исламска држава уби 12 лица удирајќи со украден камион во центарот на божикен пазар. Неколку дена потоа, 24-годишниот Тунежанец е убиен во близината на Милано при полициска контрола.
Фотографија: picture-alliance/dpa/M. Kappeler
22.03.2017: Напад во срцето на Лондон
Напаѓач со автомобил намерно заврте во пешачката зона на мост во центарот на Лондон, по што избоде еден полицаец. Четири лица им подлегнаа на повредите. Британските безбедносни сили го убија сторителот.
Фотографија: picture alliance/dpa/I. Aldama
07.04.2017: Терор во шопинг-зоната на Стокхолм
Во шопинг улицата во главниот град на Шведска напаѓач со украден камион удри прво во толпа луѓе, а потоа и во трговски центар. Пет лица го загубија животот, а 15 се повредени. Уште истиот ден, полицијата уапси 39-годишен Узбекистанец под сомнение за тероризам.
Фотографија: Reuters/TT News Agency/F. Sandberg
22.05.2017: Експлозија во Манчестер Арена
Најмалку 22 лица загинаа а близу 60 се повредени во нападот со импровизирана експлозивна направа во концертната сала во британскиот град. Експлозијата одекнала пред самиот крај на концертот на американската пејачка Аријана Гранде.