Заедничкото чествување на празникот на светите браќа Кирил и Методиј во Софија, на 11 мај, по стариот календар, организирано од бугарската (БАН) и македонската академија на науките и уметностите (МАНУ), наиде на позитивни реакции во двете земји. Главниот впечаток на јавноста во двете земји, е дека академиците им одржаа лекција на политичарите, кои со години, „намерно или ненамерно“ ги држат подзатворени вратите за отворена и искрена соработка.

„Кирил и Методиј ги обединија Бугарија и Македонија“, „Македонија и Бугарија заедно на празникот на светите браќа“ беа дел од насловите во бугарските медиуми, кои известуваа за заедничката прослава. Во рамките на прославата, и поглаварот на Македонската православна црква, г.г. Стефан, присуствуваше на литургијата што ја одржа бугарскиот патријарх Неофит во „Свети Александар Невски“.

Добра вест

Сепак, поради медиумското фокусирање врз жешките постизборни теми, овој настан во Македонија не го доби вистинскиот третман. Но, и покрај тоа, останува заклучокот дека „заедничкото чествување по стариот календар, отвора страници во новиот календар на македонско-бугарските односи“. Таквиот впечаток го дели и Ѓорги Спасов, поранешен амбасадор на Република Македонија во соседна Бугарија.

„Заедничката прослава на сесловенските браќа Кирил и Методиј е добра вест. Тоа значи дека барем некој во двете држави нема проблем со признавањето на нашите заеднички корени, кои потекнуваат од славјанството и христијанството и дека постојат во историјата многу повеќе работи што не спојуваат од оние што не разединуваат. Добро е што една таква иницијатива доаѓа во време кога претседателот на Бугарија, Плевнелиев изјавува дека Македонија денес не сакала да ја признае ни потпишаната Декларација за добрососедство од 1999 година, и кога јавноста во двете земји не знае што се случува во врска со барањето на Бугарија за потпишување на Договорот за добрососедство. Соработката на двете академии е важна и поради тоа што во историјата на политичките конфликти меѓу двете земји токму некои академици од двете страни ги провцираа дебатите, кои и служеа на политиката на едната или на другата земја за влошување на односите. Иако сметам дека по повод одбележувањето на денот на светите браќа Кирил и Методиј е добро и заедничко одбележување од страна на Македонската и на Бугарската правослвна црква, сѐ уште не можам да сфатам што бара во составот на делегацијата од МАНУ да биде архиепископот македонски и охридски, г.г. Стефан. Некои работи во таа соработка треба да се раздвојат, барем во име на науката. Во спротивно, на средба со српската академија на науките од МАНУ ќе бараат во нивната делегација да биде владиката Вранишковски“, вели Спасов.

Да се вклучи и Грција

Поранешниот премиер, Љубчо Георгиевски, во чиј мандат се обнови соработката со соседна Бугарија, исто така, гледа добар потег во активностите на академиите од двете земји, но потсетува дека тоа не е првото кршење на мразот.

„Тоа е позитивен чекор. Но, жал ми е што некои медиуми објавија дека првпат се случува заедничко чествување на Светите Кирил и Методиј. Тоа не е точно. Уште во 1999 година, на 24 мај, јас и мојот тогашен колега, бугарскиот премиер Иван Костов, со делегации од Македонија и Бугарија, учествувавме во заедничкото чествување на гробот на Свети Кирил во црквата „Свети Климент“ во Рим (Basilica di San Clemente – н.з.). По толку години пауза, добро е ова поместување во односите. Јас сметам дека тоа заедничко чествување може да биде и со грчко учество, што ќе ги обедини трите земји во развојот и напредокот на добрососедските односи. Но, актуелната влада, на која и е најважен рејтингот, веројатно ќе прави калкулации колку тоа ќе и одземе или ќе и донесе, наместо да преземе суштински чекори за подобрување на односите. Заради непреземање на такви суштински чекори, во изминативе години, Бугарија од пријател, непотребно ја направивме непријател, создавајќи односи на 'ледена дистанца'“, констатира Георгиевски.

Поминаа 15 години откако премиерите Љубчо Георгиевски и Иван Костов во 1999 година ја потпишаа Декларацијата за доброседски односи, а сѐ уште нема нов договор за чија подготовка во изминативе години беа ангажирани работни групи од македонското и бугарското министерство за надворешни работи. Според Георгиевски, тоа е резултат на заблудите што сѐ уште егзистираат во двете земји.

„И во Бугарија има заблуди по одредени прашања, но можам да кажам дека нашите се поголеми од нивните“, вели тој.

Минатата недела бугарскиот претседател Росен Плевнелиев изјави дека македонската влада ја прогласила за неважечка Декларацијата од 1999 година.

„Секако дека Бугарија се залага за добар договор за добрососедски односи. Тоа е стандарден документ кој може да се состави во неколку часа. Ние исто така велиме дека потпишувањето на старата декларација за добрососедските односи може да го има истиот ефект. Воопшто не разбираме зошто денешната власти во Скопје се откажаа од оваа добра декларација за добрососедски односи", потенцира Плевнелиев.

Македонскиот претседател Ѓорге Иванов во изјава за МИА експресно му одговори на бугарскиот колега.

„Се согласувам целосно со него дека потпишувањето на старата Декларација за добрососедски односи може да го има истиот ефект. Воедно, предлагам ние двајцата да го направиме тоа веднаш и неодложно, во Софија или Скопје“, рече Иванов.

Засега не се знае до каде се стигнати или заглавени разговорите меѓу двете земји за нов договор за добрососедство, а тоа не може да се заклучи ни од одговорот на македонското МНР.

„Постои напредок во односите помеѓу двете земји и тоа се должи на искрениот дијалог и конструктивниот пристап кој што го водевме во изминатиов период преку зачестените средби на министрите за надворешни работи и другите со визија за иднината, оставајќи го минатото на страна“, изјавија кратко од МНР.

Доказ за зрелоста

Идејата за заедничко македонско-бугарско чествување на празници и личности кои во историјата ги поврзуваат двете земји, не е нова. Во 2006 година тогашниот премиер Владо Бучковски предложи заедничко славење на Илинден. Бранко Црвенковски во функција на шеф на државата во 2006 година се поколни на споменикот на Јане Сандански во Мелник, Бугарија, а истата година и тогашниот министер за надворешни работи, Антонио Милошоски, на софиските гробишта им оддаде почит на Христо Матов, Ѓорче Петров и на поетот Пејо Јаворов, автор на биографија за Гоце Делчев. Според претседателот на МАНУ, академик Владо Камбовски, ваквите чествувања се резултат на новиот дух и нова фаза на интеграциите кон кои треба да стремиме.

„Еден ден ќе бидеме заедно во Европската Унија и поради тоа мораме што повеќе регионално да се поврзуваме. Во вакви поводи не се потребни ничии потенцирања која личност на кој народ му припаѓа, бидејќи тие личности со своето дело се почитувани многу пошироко, од многу народи и држави во светот“, потенцира Камбовски.

Неговиот став дека „заедничката работа меѓу двете академии е доказ за слободата на научната работа од политички и идеолошки зависности“, и ставот на претседателот на БАН, Стефан Воденичаров, дека „водењето дијалог, разбирање, емпатијата и толерантен однос кон другиот е мерило и за интелигенција и зрелоста“, ветуваат дека ќе паднат многу бариери. Триесетте проекти кои се во тек на реализација меѓу двете академии, можеби ќе бидат предизвик што побрзо да се реализира барем еден меѓудржавен проект - договор за добросодседство. Според политиколозите, за добрососедство некогаш дури ни тоа не е потребено, ако намерите се искрени.