Нема да се создадат услови најголемата опозициска партија да предлага јавен обвинител, без нејзино претходно дистанцирање од сите видови на криминал сторени во земјата, оценува професорката Беса Арифи
Реклама
Опозицијата вчера одговори на предлозите на власта со нивен предлог за законот за ЈO, во кој предлага нова методологија за избор на шефот на Oсновното јавно обвинителството за гонење на организиран криминал и корупција. Пратеникот на ВМРО-ДПМНЕ Антонијо Милошоски најави дека предлагаат стандарден модел, без хибридни решенија, во кој при избор на обвинител битна улога треба да имаат опозицијата, Собранието и Комисијата за избори и именувања.
„Прво сметаме дека е веќе доволно од изнаоѓање на нови хибридни решенија како што беше она што го предложи господинот Заев, да се подели Обвинителството за гонење на организиран криминал и корупција на два дела, со што едното обвинителство би било за гонење висока корупција. Ние сметаме дека досегашниот стандарден модел треба да се задржи да остане Обвинителството за гонење на криминал и висока корупција како единствено, неподелено обвинителство, да нема нови хибридни решенија, а самото преземање од страна на ова обвинителство на надлежностите на досегашното СЈО доколку се донесе закон за истото, да вклучи и методологија за избор на новиот обвинител за гонење организиран криминал при што опозицијата, Собранието и Комисијата за избори и именување ќе имаат битна улога“, објасни Милошоски.
Во однос на самиот избор, ВМРО-ДПМНЕ предлага методологија со која ќе се осигура дека власта нема да има влијание врз изборот на обвинител за гонење организиран криминал и корупција.
„Предлагаме методологија која што ќе даде сигурност дека нема власта да го има последниот збор и да избере владино подобен обвинител од типот на госпоѓата Русковска, туку опозицијата предлага од оние кои што ќе конкурираат за тоа обвинителство една личност. Доколку тој предлог не помине се повторува постапката уште еднаш. Доколку теоретски и тој предлог не помине, тогаш опозицијата и владејачкото мнозинство имаат можност заеднички да предложат личност до Советот на јавни обвинители. Доколку и тоа не се случи, тогаш опозицијата го задржува правото да предложи тројца кандидати до Советот за јавни обвинители кој што ќе одлучи согласно високите стандарди во законот кој од нив би бил избран за обвинител за гонење организиран криминал и корупција“, објасни Милошоски.
Друга разлика што опозицијата ја има во однос на предлогот од страна на владата, е што за оваа позиција освен од обвинителската фела смета дека би можеле да бидат номинирани и професори со соодветно искуство во кривично-правната материја.
Прво нека се соочат со одговорноста
Додека власта го анализира предлогот на опозицијата за законот за ЈО, од експертската јавност стигнуваат првите забелешки. Универзитетската професорка, Беса Арифи, смета дека во овој момент ваквиот предлог на опозицијата е неприфатлив, и објаснува зошто.
„Предлогот на ВМРО-ДПМНЕ во врска со преговорите за Законот за ЈО со кој оваа партија бара таа да го предлага Јавниот обвинител за гонење на организиран криминални корупција во дадениот момент е неприфатлив поради повеќе причини. Во созреани демократски општества во кои владеењето на правото функционира беспрекорно, разбирливо е да има законско решение според кое предлагач на лице кое ќе врши таква функција да биде опозицијата. Меѓутоа, во овој клучен момент, кога повеќето обвинети во случаите водени од СЈО а сега префрлени во ЈООКК се лица поврзани со најголемата опозициска партија, јасна е целта зошто ВМРО-ДПМНЕ инсистира на барањето тие да предлагаат јавен обвинител кој ќе ги гони нивните членови“, вели Арифи.
Според професорката, за опозицијата да предлага обвинител, треба да се исполни клучниот предуслов.
„Тие повеќе пати како партија докажаа дека не се дистанцирале од кривичните дела сторени од нивни членови (осудениот Никола Груевски кој е во бегство е нивен почесен претседател) ниту пак на било кој начин придонеле во воспоставувањето на правда и на кривична одговорност во оваа држава. Без претходно да се доживее правна катарза во Северна Македонија при што сите обвинети од СЈО и од ЈООК да се соочат со ефективна кривична одговорност, нема да се создадат услови најголемата опозициска партија да предлага јавен обвинител без претходно дистанцирање од сите видови на криминал сторени во земјата“, децидна е Арифи.
Неселективна правда- само на зборови
Иако ВМРО-ДПМНЕ досега ниту го осуди, ниту се дистанцираше од криминалот извршен од лица во нејзините партиски редови, нејзиниот претседател Христијан Мицкоски во интервју за МТВ 2 завчера изјави дека тие се за правда без исклучок, додека Заев сакал селективна правда што претставува неправда.
„Нашата позиција е секој, секој кој што се огрешил пред законите и се осрамотил пред граѓаните да одговара. Нивната позиција е не баш секој, туку да има некој кој што ќе биде привилегиран, а по потреба тој истиот ако е дел од раководството на СДСМ - тогаш тој е безгрешен. Отприлика така би ги сведол преговорите кои што ги водевме пред некој ден, а се однесуваат за новиот предлог закон за Јавно обвинителство“, изјави Мицкоски.
Но досега сите постапки против лица од опозицијата без исклучок беа оценувани како „политички прогон“, што ја релативизира ваквата заложба на Мицкоски за неселективна правда.
Од Белата палата одговор на нивниот вчерашен предлог го очекуваат во следните ден-два, за да може владиниот тим прво да го разгледа, а до крајот на работната недела, во четврток или петок, работната група да има и повторна средба.
Ова е контра-предлог на она што минатата недела го понуди власта: опозицијата да даде предлог за избор на шеф на новото обвинителството за организиран криминал и висока корупција, кое ќе ги работи сите предмети на СЈО вклучително и „Рекет“, а во него да бидат префрлени и вработените од СЈО. Доколку тој предлог не е прифатлив за опозицијата, вториот е - обвинителите од СЈО да се вратат во матичните обвинителства, а предметите на СЈО да ги распредели државниот обвинител Љубомир Јовески.
Сите истраги на македонското СЈО
Таргет, Титаник, Тортура, ТНТ, Транспортер, Тврдина, Трезор, Топлик, Тендери, Тарифа и Тенк се 11-те случаи кои досега ги отвори СЈО. Осомничени или обвинети се многу актуелни и поранешни државни и локални функционери.
Фотографија: DW/P. Stojanovski
Катица Јанева
Катица Јанева беше избрана за Специјален Јавен обвинител на 15 септември 2015 година од страна на Советот на јавните обвинители, а нејзиниот тим се комплетираше со уште 12 обвинители на 4 ноември лани. Нејзиниот избор беше дел од Договорот од Пржино за што согласност дадоа сите лидери на политички партии и големо мнозинство пратеници во Собранието.
Фотографија: DW/P. Stojanovski
Од шионажа до злосторничко здружување
Заклучно со март годинава, во првиот шестмесечен период од работењето, СЈО отворило вкупно 30 предмети против 80 лица. Кривичните дела кои им се ставаат на товар на осомничените и обвинетите се движат од Повреда на избирачко право, Злоупотреба на службена положба до Насилство, Шпионажа и Злосторничко здружување.
Фотографија: MIA
Обработка на прислушуваните материјали
Во септември годинава, СЈО го претстави и вториот шестмесечен извештај за својата работа. Во меѓувреме, ова обвинителство брои 74 вработени. Во тој период, обвинителите преслушале и обработиле 55.240 аудио фајлови, односно 12 проценти од вкупно добиените прислушкувани материјали.
Фотографија: picture-alliance/dpa/C. Charisius
Насилство и фалсификат
Паралелно со поднесениот втор Извештај за својата работа, СЈО ги обелодени и првите две обвиненија. Во првиот предмет, обвинети се седум лица - службеници на УБК кои го уништиле доказниот материјал за неовластеното прислушување. Во вториот, обвинети се 14 лица кои го поттикнувале или извршиле насилство при протестите пред општина Центар во јуни 2013 година. Меѓу нив е и експремиерот Груевски.
Фотографија: Getty Images/AFP/R. Atanasovski
Меѓународна поддршка
СЈО во меѓувреме добива отворена поддршка од претставниците на меѓународната заедница. Шефот на германската дипломатија Франк-Валтер Штајнмајер на 1 септември годинава порача дека е важно „СЈО да може непречено да продолжи со својата работа за разјаснување на обвинувањата за злоупотреба на моќта, за повторно да се засили довербата на македонското население во демократските институции на земјата“.
Фотографија: Reuters/I. Kalnins
Титаник- број 1.
Во февруари 2016, СЈО го обзнани својот прв случај, за изборни измами за кои постои сомнеж дека ги извршувала група која ја предводеле ексминистерката Јанкулоска, ексминистерот за транспорт Јанакиески и секретарот на Владата, Божиновски. Осомничени се за криминализација на изборниот процес со незаконско издавање лични карти и вметнување во избирачкиот список на лица, како и насилство, поткуп...
Фотографија: Petr Stojanovski
ТНТ- Како се уриваше Космос
Во април 2016 година беше отворен случајот за незаконското уривање на комлексот „Космос“ на бизнисменот Фијат Цаноски. Иако првично не беа опфатени во истражната постапка, поради аболицијата од претседателот Ѓорге Иванов, осомничени во случајот „ТНТ“ се и експремиерот Груевски, ексминистерот за транспорт и врски, Миле Јанакиески, и актуелниот градоначалник на општина Гази Баба, Тони Трајковски.
Фотографија: Petr Stojanovski
Транспортер- Битола како Токио
Случајот во април 2016, обвинителката Фатиме Фетаи го најави како „веројатно најскапиот превоз за ученици во светот“, кој го плаќал градот Битола. Градоначалникот на Битола Владимир Талески и претседателот на комисијата за јавни набавки на општината, според СЈО, нанеле штета на буџетот од околу 360.000 евра. На Талески му беше одреден и домашен притвор, но во меѓувреме е пуштен на слобода.
Фотографија: DW/Z.Purkovic
Тврдина- уништување на доказите
Во предметот Тврдина кој на јавноста и беше претставен во март 2016 година, осомничени се двајца началници на УБК и ексминистерката за внатрешни работи Гордана Јанкулоска. Тие во 2015 година противзаконски уништиле системи за следење на комуникации, при што е нанесена штета на државата во висина од околу 10 милиони евра. Истите системи претходно биле користени за незаконско следење и прислушкување
Фотографија: MIA
Тортура- изживувањето врз Љубе Бошкоски
На 28 март 2016, СЈО објави дека започнува нова истрага под името „Тортура“, која се однесува на апсењето на лидерот на партијата Обединети за Македонија и поранешен министер за внатрешни работи Љубе Бошковски. Поднесени се кривични пријави против седум лица, меѓу нив шестмина припадници на полициската единица Алфи, а како првоосомничен е тогашниот директор на УБК Сашо Мијалков.
Фотографија: DW/P. Stojanov
Трезор- Финзи и УБК
„Трезор“ е кодното име на последниот предмет на СЈО, и прв што се однесува на економски криминал, а произлегува од незаконското следење на комуникациите. Како што рече обвинителката Фатиме Фетаи, предметот се однесува на груба злоупотреба на средствата од буџетот на Република Македонија од страна на три раководни лица во УБК и едно раководно лице во Министерството за внатрешни работи.
Фотографија: picture-alliance/dpa
„Топлик“ и „Тендери“
Во предметот „Топлик“ се осомничени шест лица, кои преку злоупотреба на службената должност и кршење Законот за јавни набавки сториле кривични дела со кои го оштетиле буџетот во висина од 1 милион и 44.000 евра. Во „Тендери“ првоосомничено е раководно лице од Министерството за култура, поради фаворизирање на компанијата „Бетон - Штип“ при изградбата на Музејот на македонската борба.
Фотографија: DW/P. Stojanovski
„Таргет“- масовно прислушување
СЈО соопшти дека илјадници луѓе биле незаконски следени во периодот од 2008 до 2015 година од страна на Управата за безбедност и контраразузнавање. Вкупно десет лица, дел од кои поранешни високи функционери се осомничени дека го организирале и го координарале незаконското прислушување. Незаконски била следена комуникација на најмалку 4.286 телефонски броеви без судски наредби
Фотографија: picture-alliance/dpa/J. Pape
„Тенк“ и „Тарифа“
СЈО сомничи седум лица дека ја злоупотребиле службената положба во случајот „Тарифа“ кој се однесува на постапка за јавна набавка на софтвер за потребите на АД ЕЛЕМ. Истрага е отворена и против две лица кои учествувале во набавката на службениот „Мерцедес“ на екс-премиерот Никола Груевски кој државниот буџет го чинеше 572 илјади евра.