Ќе се одрази ли „случајот Груевски“ врз ЕУ интеграциите?
Кено Верзек
26 ноември 2018
Унгарски аналитичари и пратеници се сомневаат дека Будимпешта го организирала или во најмала рака знаела за бегството на Груевски. Скопје во дилема: дали судир со Унгарија може да ја загрози евроатлантската интеграција?
Реклама
Бегството на поранешниот македонски премиер Никола Груевски од неговата земја во Унгарија е како политички трилер. Дури и патронот на Груевски, Виктор Орбан со одредена ноншалантност го нарекува случајот „интересна приказна, возбудлива како трилер“.
Најголемиот дел од деталите од овој крими-трилер се веќе познати и официјално потврдени, но една работа останува нејасна: како побегна Груевски од Македонија во Албанија? Македонската влада се мачи да дојде до одговорот. Не е ни чудо: каков и да биде одговорот тој ќе фрли темна сенка врз реформската влада на премиер Зоран Заев. Или Владата се покажала некомпетентна да го спречи Груевски во намерата за бегство, или тивко му дозволила да замине. Дополнителна непријатност може да биде расправата за напредокот на Македонија во Европскиот парламент закажана за неделава.
Истражувањето на Дојче веле дојде до сознанија дека Груевски подолг период го подготвувал своето бегство, а пред своите телохранители создавал слика дека всушност се помирил со затворската казна.
Портпаролот на унгарската Влада одби да одговори на прашања на ДВ на оваа тема. Тој посочи на претходниот став дека владата на Унгарија немала врска со бегството на Груевски од Македонија во Албанија.
Будимпешта помагала или само знаела?
Политологот и надворешно-политички експерт Андрас Рац од Институтот Политички Капитал од Будимпешта, сепак, тоа го смета за малку веројатно. „Патот на Груевски од амбасадата во Тирана преку Црна Гора и Србија до Унгарија делува особено темелно организиран“, вели Рац.
„Оттука, според мене, би било впечатливо доколку унгарската влада не му помогнала на Груевски и при бегството од Македонија или барем била запознаена со деталите“.
На исто мислење е и независната унгарска пратеничка Бернадет Сел.
„Во мозаикот на информации, тврдењето на унгарската влада дека немала ништо со бегството на Груевски од Македонија, делува неверодостојно“, вели Сел.
Минатата недела Сел побарала од унгарската Служба за миграции и азил детали за барањето за азил на Груевски- како пратеник таа има право на тоа.
Нејзиниот заклучок: „Не постои правна основа за трансферот на Груевски низ три држави од Западниот Балкан и негов влез во Унгарија. Тоа барало политички одлуки и прецизна и внимателна организација на бегството по сите основи“.
Дали Унгарија ќе биде „новата“ Грција?
За владите во обете земји, но особено за македонската, информациите значат голема дилема. Македонија следната година треба да стане членка на НАТО и да започне преговори со ЕУ. Во Македонија стравуваат дека Унгарија би можела да ги блокира евроатлантските процеси доколку владата на Заев премногу притиска во случајот Груевски.
„Грција две децении ги блокираше евроатлантските стремежи на Македонија“, вели македонскиот новинар Сашо Орданоски. „На Македонија не и треба уште една Грција, и Орбан го знае тоа“.
Политологот Андрас Рац сепак не верува дека Унгарија е заинтересирана за ескалација.
„Досега унгарската политика на Балканот беше коректна и прагматична“, вели Рац. „Евентуална блокада на Македонија ќе и нанесе голема штета на Унгарија во ЕУ, а во случајот на НАТО ќе ги испровоцира САД. Затоа владата на Орбан се обидува да го минимизира случајот и сѐ да сведе на една правна основа“.
Никола Груевски: како реформаторот стана бегалец
Од надежен реформатор, преку корумпиран автократ до бегалец од правдата. Поминаа 20 години од стапнувањето на политичката сцена до бегството во Унгарија. Политичката кариера на Никола Груевски низ фотографии.
Фотографија: Getty Images/AFP/D. Dilkoff
Референдумска битка
Кариерата на Груевски во политиката започна во првата влада на ВМРО-ДПМНЕ, предводена од Љубчо Георгиевски, во 1998. како министер за трговија, а продолжи како министер за финансии. Но искачувањето до врвот на македонската политика, Груевски го започна во 2004., по неуспешниот референдум против територијалната поделба, откако претходно успешно го одбрани партискиот престол во хотелот Панорама.
Фотографија: picture-alliance/AP Photo/S. Ilic
Преродбата во 100 чекори
На парламентарните избори во 2006 ВМРО-ДПМНЕ предводена од Груевски извојува убедлива победа. Младиот технократ ветуваше економска преродба на земјата и брзо членство во ЕУ и НАТО. Граѓаните му ја дадоа довербата на гласањето на 5 јули, но ретко кој очекуваше дека Груевски неограничено ќе владее и во следните 10 години.
Фотографија: AP
Поддршка од Западот
Младиот премиер во првите години уживаше голема поддршка од меѓународната заедница и особено од сестринските партии во Европа. Веќе во октомври 2006. беше пречекан во Берлин од канцеларката Ангела Меркел со воени почести. Западните политичари во него гледаа надеж за земјата и за регионот и пресврт од дотогашната националистичка политика.
Фотографија: AP
На крилата на поразот од Букурешт
Преродбата на Груевски продолжи на изборите во 2008 година кои ги доби со огромно мнозинство благодарение пред сѐ на националистичката кампања која во прв план го имаше фијаското на Самитот на НАТО во Букурешт и паролата „името не го даваме“. Оттогаш започна и непреченото владеење на Груевски и ВМРО-ДПМНЕ.
Фотографија: AP
Скопје 2014
На крилата на големата изборна победа, Груевски го стави во погон проектот „Скопје 2014“. Целта беше да „се зајакне“ идентитетот на народот и да му се покаже на светот дека Македонците не се дрво без корен. Исходот: потрошени речиси 600 милиони евра народни пари на споменици и неокласични објекти кои завршуваа во џебовите на фирми блиски до ВМРО-ДПМНЕ.
Фотографија: DW/P. Stojanovski
Партнерот во сенка
На претседателските избори во 2009 година победата на Ѓорге Иванов ја заокружи комплетната контрола на власта на ВМРО-ДПМНЕ. Иванов ќе биде реизбран во 2014 година и до денес ќе остане верен следбеник на својот политички ментор- Груевски. На поддршката ќе возвраќа повеќепати, прво со општата аболиција во 2016 година, а потоа и со одбивањето да му го даде мандатот на Заев во 2017.
Кога во февруари 2015. Заев започна да ги објавува прислушуваните материјали, Груевски беше на зенитот на својата моќ - неприкосновен во партијата и државата. Серијата протести таа година го потресоа, но не го загрозија посериозно. Дури откако се вмеша и меѓународната заедница, а Иванов мораше да интервенира со аболиција, граѓаните масовно почнаа да излегуваат на улиците во Шарената револуција.
Фотографија: DW/K. Ozimec
Новата ера (не) започна
Тешкиот пораз на ВМРО-ДПМНЕ на локалните избори во 2017, значеше и крај за Груевски на чело на партијата. Новата ера која ја најавуваше, не се случи. Она што од денешен аспект е интересно, е средбата со Орбан во септември 2017 во Охрид, на која наводно и паднала понудата за азил од страна на унгарскиот премиер. По неколку месеци на чело на партијата Груевски беше заменет од Христијан Мицкоски.
Фотографија: Reuters/O. Teofilovski
Лице од потерница
Откако пресудата за двегодишната затворска казна во случајот „Тенк“ на СЈО стана правосилна, се очекуваше Груевски да се јави на издржување на казната. Но, тој се јави на Фејсбук од Будимпешта од каде порача дека „ќе остане верен на каузата на Македонија“. МВР, веројатно задоцнето, одлучи да трага по експремиерот со потерница.
Фотографија: Innenministerium der Republik Mazedonien
Наследството на Груевски
Дали Никола Груевски ќе биде испорачан назад во Македонија каде се соочува со уште четири судски процеси, во моментов може само да се шпекулира. Зад себе остава долго досие на злоупотреби и криминал, и држава која во последните години од неговото владеење се најде во изолација и беше предмет на жестоки критики и потсмев во демократскиот свет.