Правници предупредуваат дека шефот на државата нема уставно право да донесе одлука за продолжување на вонредната состојба.
Реклама
Задутре, на 16-ти април, истекува 30-дневната вонредна состојба на територијата на целата држава, која беше прогласена со одлука на шефот на државата, Стево Пендаровски, на 18-ти март годинава, заради заштита и справување со последиците од ширењето на вирусот Ковид-19.
До денес се уште не се престанати причините поради кои беше донесена таа одлука, а правници предупредуваат дека Уставот не му дава право на претседателот „да ја продолжи“ вонредната состојба.
„Полека запаѓаме во длабока уставна криза која може да доведе до несогледливи последици“, вели адвокатот Александар Тортевски.
„Уставот децидно определува дека вонредната состојба може да трае најмногу 30 дена. Нема одредба дека може да се продолжува. Да сакал уставотворецот да каже дека може да се продолжува, ќе напишел дека може. Претседателот може само во исклучителни околности да ја прогласи, но мислам дека нема право да ја продолжува. Особено што ќе нема кој да ја прекине, ако престанат причините. Колку- толку ова може да се санира само со свикување на Собранието. Ни првите 30 дена практично не се потврдени, а треба да се носи одлука за нови", укажува Тортевски.
Како функционира Собранието?
Собранието е носител на законодавната власт во Македонија, а една од основните задачи на собранискиот состав е донесувањето на законите.
Фотографија: Petr Stojanovski
Законодавна власт
Носител на законодавната власт во Македонија е Собранието. Пратениците кои го сочинуваат се избираат на општи и непосредни парламентарни избори и нивниот број може да биде од 120 до 140, но од првите избори досега, нивниот број е 120. Пратениците во Собранието се избираат со мандат од 4 години. Предвремено распуштање пред истекот на мандатот е можно доколку мнозинството пратеници гласаат за тоа.
Фотографија: Petr Stojanovski
Постојано заседание
Собранието е во постојано заседание и по конституирањето на пратеничкиот состав претседателот само ги известува пратениците за терминот и дневниот ред на седниците. Пратениците ја извршуваат својата функција преку учеството во пленарните седници и седниците на собраниските тела. Собраниските комисии немаат право да донесуваат одлуки, туку само да даваат мислења и предлози.
Фотографија: MIA
Надлежности
Надлежностите на Собранието и основните правила за неговото функционирање, се дадени во Уставот. Затоа тоа што не постои Закон за Собрание, деталите околу постапката за неговата работа и неговите тела се регулирани со Деловникот за работа на Собранието.
Фотографија: MAKFAX
Како се носат законите?
Една од главните задачи на Собранието е носењето на закони. Законите ги претставуваат правилата во општеството и со нив на граѓаните им се гарантира некое право, им се забранува некое поведение, или им се наредува да постапуваат на одреден начин. Во зависност од видот на законите, тие можат да се донесат со просто, апсолутно, двотретинско (квалификувано) или двојно мнозинство.
Фотографија: Petr Stojanovski
Просто мнозинство
За законите кои се донесуваат со просто мнозинство потребно е позитивно да се изјаснат мнозинството од присутните пратеници во Собранието, но најмалку една третина од вкупниот број на пратеници, односно најмалку 41.
Фотографија: Petr Stojanovski
Апсолутно мнозинство
За да се донесе закон за кој е потребно апсолутно мнозинство, потребна е поддршка од страна на мнозинството од вкупниот број на пратеници во Собранието, односно најмалку 61 пратеници.
Фотографија: Petr Stojanovski
Двотретинско (квалификувано) мнозинство
Двотретинско или квалификувано значи дека за одреден закон е потребно позитивно да се изјаснат две третини од вкупниот број пратеници во Собранието. Ова значи дека законот е донесен кога за неговото донесување гласале 80 пратеници.
Фотографија: MIA
Двојно мнозинство
Двојно мнозинство е потребно за законите што се однесуваат на правата на заедниците (употреба на јазици, лични документи, употреба на симболи и сл.), Собранието одлучува со мнозинство гласови, при што е потребно да се изјасни и мнозинството од пратениците што припаѓаат на заедниците што не се мнозинство во Република Македонија, т.н. Бадентерово мнозинство.
Фотографија: Petr Stojanovski
Дефинирани со Уставот
Во Уставот на Република Македонија се точно прецизирани законите за кои се бара двотретинско мнозинство. Тоа се: Законот за грб, знаме и химна; Законот за организација на органите на државната управа; Законот за судови; Законот за локална самоуправа; Законот за одбрана и законите за судски постапки.
Фотографија: AFP/Getty Images/R. Atanasovski
9 фотографии1 | 9
Тој потсетува дека претседателот на државата мора одлуката за прогласување на вонредна состојба да му ја поднесе на одобрување на Собранието веднаш штом тоа ќе биде во состојба да се состане.
„Ова е особено важно, затоа што одлука за престанок на вонредната состојба може да донесе само Собранието. Ваквата норма има длабока логика затоа што престанокот на причините за воведување на вонредна состојба, веднаш значат дека и Собранието може да се состане. Вака како што мислат, може да се случи да одиме на избори во вонредна состојба. А тезата на Џафери дека Собранието не може да заседава е опасна, затоа што нивниот мандат трае до избор на нов состав. Исто така, Владата нема мандат да носи одлуки кои што временски ќе важат надвор од периодот од 30 дена. Така би можеле денес да донесат одлука дека целата 2020 година ќе ја поминеме во карантин“, реагира Тортевски.
Наместо продолжување на старата, можна е нова одлука
Од Кабинетот на претседателот Пендаровски потврдуваат дека „формално правно, продолжување на вонредната состојба не е можно, бидејќи нема уставен основ".
„Но, претседателот може да донесе нова одлука за повторно утврдување на постоење на вонредна состојба, на дел или на целата територија на државата, за најмногу 30 денови врз основа на претходен предлог од Владата. Бидејќи правната ситуација во однос на Собранието не е променета (одлуката за распуштање на Собранието е во сила), Владата својот нов предлог ќе го упати до претседателот, а тој, доколку оцени дека е потребно, за што има дискрециско право, ќе донесе одлука за прогласување на вонредна состојба и во наредниот период, до најмногу 30 дена“, велат од Кабинетот на претседателот.
На претседателската одлука од 18-ти март со која беше прогласена вонредна состојба, и претходеше барање од Владата упатено до Собранието, кое според Уставот е прво надлежно за прогласување на вонредна состојба. Но, претседателот на Собранието, Талат Џафери, го препрати барањето до шефот на државата, тврдејќи дека тој не може да го свика распуштеното Собрание. Одлуката за тоа прашање Џафери му ја препушти на шефот на државата во согласност со членот 125 од Уставот: „Ако Собранието не може да се состане, одлука за постоење на вонредна состојба донесува претседателот на Републиката и му ја поднесува на Собранието на потврдување штом тоа ќе е во можност да се состане".
Пендаровски во вонредното обраќање на 18-ти март изјави дека пред истекот на 30-те денови од вонредната состојба очекува Владата да му поднесе детален извештај за ефектите од преземените мерки, и образложен предлог за потребата од евентуално продолжување на вонредната состојба за дополнителни 30 денови. Во меѓувреме, на 31-ви март претседателот ја закажа четвртата седница на Советот за национална безбедност, посветена на вонредната состојба поради кризата со коронавирусот. Тогаш тој најави дека ќе се одржи уште една седница на Советот пред истекот на вонредната состојаба, што значи дека таа мора да се одржи најдоцна до 16-ти април.
Трајанов: Вонредната состојба да престане
Но, во јавноста има и други прашања - дали и натаму има потреба од вонредна состојба. Според лидерот на Демократскиот сојуз, Павле Трајанов-нема!
„По истекот на 30 дена од воведување на вонредна состојба, истата треба да престане, а мерките за спречување на ширење на епидемијата и заштита на здравјето на граѓаните да продолжат, согласно со проценките и потребите.
Коронавирус: Кои залихи ви се потребни во кризни ситуации
Кризата со коронавирусот доведе до прогласување вонредни состојби во многу земји. Неретки се случаите на панично купување во супермаркетите. Дознајте што ви е потребно во домот во вакви ситуации, и избегнете паника.
Фотографија: Reuters/V. West
Подгответе се за криза
Германската влада во 2016 година изработи нов план за цивилна заштита со листа на неопходни производи кои во меѓувреме се ажурирани. Германците добија препорака да направат залихи на храна за 10 дена и питка вода за пет дена. Идејата е луѓето да имаат се што им е потребно, вклучително готовина и лекови, за да ја надминат кризната состојба.
Фотографија: picture-alliance/dpa
Доволно течности
Листата со препораки опфаќа и список на залихи за период од 14 дена. Најважната работа на листата е водата- 28 литри по човек за период од 14 дена, или два литри дневно. Луѓето можат да преживеат неколку недели без храна, но без течности само четири дена.
Фотографија: picture alliance/KEYSTONE
Потребни залихи
Германското министерство нуди и онлајн „калкулатор“ со кој можете да пресметате каква храна да имате во резерва. Се препорачуваат 4,9 килограми ориз, леб и тестенини по човек за две недели. Потоа, 5,6 килограми зеленчук по човек, по 3,7 килограми млечни производи, овошје и јатки, и 2 килограми риба и месо. Водете сметка храната да трае и без ладење. По избор, снабдете се и со масло, шекер и сол.
Фотографија: Markus Mainka - Fotolia
Хигиената е витална
Иако храната и водата се клучни во вакви ситуации, хигиената е исто толку важна за превенција од болести. Имајте на располагање доволно сапун, детергент, паста за заби, влажни марамчиња, кеси за смет и тоалетна хартија.
Фотографија: picture-alliance/Eibner-Pressefoto
Лекови
Се препорачува да имате снабдено медицинско шкафче доколку се случи да не бидете во состојба да отидете до аптека или болница. Меѓудругото, тоа предвидува комплет за прва помош, неопходни лекови на рецепт, лекови за настинка, против болка, анти-диареа лекови и електролити, како и термометар и средство за дезинфекција.
Фотографија: picture-alliance/blickwinkel
Доколку снема струја
Не е честа појава, но може да се случи да снема струја на неколку часа или на подолго. Тоа значи дека ќе нема светлина, мобилни телефони и греење. За да се подготвите за таква евентуалност, чувајте во резерва батериска светилка и свеќи, како и кибрит или запалка.
Фотографија: picture-alliance/dpa/Y. Badawi
Торба за итни ситуации
Создавањето залихи претпоставува дека мора да останете во домот, но некоја кризна ситуација може да ве натера и итно да заминете. Затоа е мудро да се има подготвена патна торба. Германската влада советува во неа да сместите: комплет за прва помош, храна за два дена, најважни лични документи, шише вода, вреќа за спиење, неопходна гардероба и дел од нештата кои беа наведени во претходната листа.
Фотографија: picture-alliance/dpa/I. Kjer
7 фотографии1 | 7
Пред да престане вонредната состојба, треба да се донесе уредба со законска сила со која парламентарните избори ќе се одложат за најмалку три месеци по престанување на истата. Уредбата со која се замрзнаа изборните активности и истите треба продолжат веднаш по укинување на вонредната состојба е неспроведлива и недемократска. Тешко е да се организираат фер и демократски избори без претходно време и услови за искажување на различни ставови за сите аспекти на вонредната состојба и ефектите од истата, како се менаџираше кризата, и како дејствуваше здравствениот и целокупниот систем во услови на криза, полициски час...", објаснува Трајанов.
Тој смета дека треба да се отвори расправа во јавноста, пред евентуално да се донесе нова одлука за вонредната состојба.
„Треба да се направи анализа за сите аспекти од вонредната состојба, и во градењето на таквата одлука да се вклучат сите субјекти во државата. Беше сосема логично и во согласност со Уставот да продолжи со работа Парламентот, тој да одлучи за се што е неопходно за државата, и да ја оцени одлуката за вонредната состојба, како и другите одлуки што се носат. Парламентот е во постојано заседание и мандатот на пратениците трае се до верификација на мандатот на новоизбраните пратеници", потенцира лидерот на ДС.
Каде сѐ демне коронавирусот?
Коронавирус насекаде! Можеби дури и на пиперките, билетот за возење, сопственото домашно милениче. Што воопшто смеам да допирам? Ова вознемирувачко прашање си го поставуваат многумина. Еве неколку смирувачки одговори:
Досега познатите коронавируси остануваат опасни на површини како кваките околу четири-пет денови. Како и другите инфекции преку капки и SARS-CoV-2 се пренесува преку рацете и површините кои се допираат често во текот на денот. Иако вирусот е нов и затоа е прилично непознат, експертите сметаат дека и за него важат многу резултати од истражувања на други, веќе познати коронавируси.
Затоа, треба да се биде претпазлив и кога се руча во кантината на работното место - доколку таа одамна не е веќе затворена. Коронавирусите во основа можат преку кивање или кашлање на инфицирано лице да завршат на приборот за јадење или чиниите. Германскиот институт за проценка на ризици (БфР) меѓутоа пишува дека „досега не се познати инфекции со SARS-CoV-2 кои се појавиле со ваков начин на пренос“
Фотографија: picture-alliance/dpa/J. Kalaene
Страв од увозна стока?
Дали родителите мора да се плашат од инфекција преку играчки од увоз? Не, велат од БфР. Досега нема случаи на инфицирани лица за кои е докажано дека се заразиле преку увезени играчки или друга стока. Експертите сметаат дека вирусите немаат голема стабилност при промена на животната средина. Предизвикувачот на болеста е опасен повеќе денови пред сѐ во услови на студ и голема влажност на воздухот.
Фотографија: picture-alliance/dpa/S. Gollnow
Пакети полни вируси
Коронавирусите кои го напаѓаат човекот не се особено стабилни на суви површини. Со оглед на тоа што стабилноста на вирусите надвор од човечкиот организам зависи од могу фактори, како темпертурата и влажноста на воздухот, БфР ја смета инфекцијата по пошта за „главно неверојатна“. Сепак, институтот признава дека сѐ уште не располага со точни податоци за SARS-CoV-2.
Фотографија: picture-alliance/dpa/M. Becker
Вирусен пинг-понг со домашното милениче?
Дали моето куче може да ме зарази мене или јас да го заразам него? Ризикот домашните миленичиња да се заразат од коронавирус е оценет како низок од страна на експертите. Но, тој не може сосема да се исклучи. Самите животни не покажуваат симптоми, значи не заболуваат. Но, доколку се инфицирани тие може преку својот здив, плунка, повраќање, урина да го пренесуваат вирусот.
Фотографија: picture-alliance/dpa/AP/A. Tarantino
Опасен зеленчук?
Пренесување на SARS-CoV-2 преку контаминирани прехранбени продукти, според БфР, не е веројатно. Досега нема докажани случаи на инфицирање на ваков начин. Темелно миење на рацете пред подготовка на оброкот, и во времиња пред и по коронавирусот, е нешто што се подразбира. Со оглед на тоа што вирусите се чувствителни на топлина, загревањето на намирниците натамошно го намалува ризикот од инфекција.
Досега познатите САРС и МЕРС коронавируси не сакаат топлина, но се прилично отпорни на студ. Тие може да останат опасни дури две години на температури од минус 20 степени Целзиусови. БфР меѓутоа смирува: досега нема укажувања за ланец на инфекции со SARS-CoV-2 преку конзумирање храна, вклучително и замрзнати продукти.
Избувнувањето на КОВИД-19 има и едно добро: Кина забрани храна од диви животни. Сѐ укажува на тоа дека новиот коронавирус врз човекот е пренесен од лилјаци. Лилјаците за тоа не се виновни, зашто веројатно завршиле во супа против своја волја. Но, борбата против SARS-CoV-2 ќе трае многу подолго и ќе биде потешка од ослободувањето од храна од диви животни.
Фотографија: picture-alliance/Photoshot/H. Huan
8 фотографии1 | 8
Според него, некои од мерките не ги даваат очекуваните резултати и негативно се одразуваат на бизнисот, создаваат метеж пред банките, аптеките, продавниците за храна, односно стануваат идеални услови за ширење на Ковид-19.
„Некои од мерките и не се поткрепени со образложение. На пример, за два часа граѓаните над 67 години треба да купат и лекови, заштитни средства, храна, да ги платат сметките... Тоа е невозможно, и овие мерки не се во функција на заштита на нивното здравје. Уште помалку е прифатливо пред банките армијата да воспоставува ред, а не волонтери или редари од фирмите кои имаат огромни профити“, смета Трајанов.